1. Η παράγραφος 1 του άρθρου 1 του ν. 4442/2016 αντικαθίσταται ως εξής: 
«1. Ο παρών νόμος αποβλέπει στη θεσμοθέτηση του ρυθμιστικού πλαισίου άσκησης των οικονομικών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα και διέπει τη λειτουργία τους σε ορισμένο χώρο. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων και του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού είναι δυνατόν να προστίθενται οικονομικές δραστηριότητες υπαγόμενες στις διατάξεις του παρόντος.».

2. Η παράγραφος 2 του άρθρου 1 του ν. 4442/2016 αντικαθίσταται ως εξής: 
«2. Η άσκηση των ανωτέρω οικονομικών δραστηριοτήτων είναι ελεύθερη. Περιορισμοί στην ελευθερία άσκησης συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας είναι ανεκτοί, εφόσον ισχύουν οι εξής σωρευτικά συντρέχουσες περιστάσεις:
(α) δικαιολογούνται από συγκεκριμένους λόγους δημοσίου συμφέροντος,
(β) καθορίζονται σαφή και αντικειμενικού χαρακτήρα κριτήρια, βάσει των οποίων ανατίθενται και ασκούνται οι σχετικές αρμοδιότητες της Διοικήσεως,
(γ) δικαιολογούνται επαρκώς από την ειδική φύση του αντικειμένου της ρυθμίσεως, και
(δ) κινούνται εντός των ορίων που χαράσσει η συνταγματική αρχή της αναλογικότητας.»

3. Καταργείται η παράγραφος 5 του άρθρου 1 του ν. 4442/20166.

4. Το άρθρο 3 του ν. 4442/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 3
Γενικές αρχές
1. Με την επιφύλαξη των επόμενων άρθρων, κάθε φορέας μπορεί να ασκήσει οικονομική δραστηριότητα χωρίς περιορισμό, τηρουμένων των προβλεπομένων από την κείμενη νομοθεσία φορολογικών υποχρεώσεων, των υποχρεώσεων κοινωνικής ασφάλισης και της εγγραφής του στο γενικό εμπορικό μητρώο κατά περίπτωση. 
2. Αν η άσκηση συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας έχει ως συνέπεια την πρόκληση κινδύνων, οι οποίοι θίγουν διαφορετικές πτυχές του δημοσίου συμφέροντος και ιδιαίτερα την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος, την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης, την ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας, την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και την προαγωγή της οικονομίας των ορεινών, νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών, τότε, και μόνον τότε, προκύπτει ανάγκη υπαγωγής στο καθεστώς γνωστοποίησης ή έγκρισης. Η υποχρέωση υπαγωγής στο καθεστώς γνωστοποίησης ή έγκρισης κρίνεται ανάλογα με τη βαρύτητα του κάθε κινδύνου. Το προηγούμενο εδάφιο ισχύει και σε περίπτωση άσκησης περισσότερων οικονομικών δραστηριοτήτων.
3. Η υπαγωγή ορισμένης οικονομικής δραστηριότητας ή ομάδας δραστηριοτήτων σε καθεστώς διαδικασίας 
γνωστοποίησης ή έγκρισης καθορίζεται, αντίστοιχα, με τα προεδρικά διατάγματα των άρθρων 5 και 7 του παρόντος νόμου. 
4. Εφόσον δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις υπαγωγής στο καθεστώς της προηγούμενης παραγράφου, η οικονομική δραστηριότητα ασκείται ελεύθερα και χωρίς τήρηση των προϋποθέσεων που απαιτούνται από τις διατάξεις του παρόντος νόμου, υπό την επιφύλαξη της τήρησης των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας που διέπουν την εν λόγω δραστηριότητα.
5. Κατά την υπαγωγή ορισμένης δραστηριότητας σε διαδικασία προηγούμενης γνωστοποίησης ή έγκρισης, σύμφωνα με την παράγραφο 3, μπορεί να προβλέπεται η διατήρηση όρων και προϋποθέσεων της κείμενης νομοθεσίας ή να αντικαθίστανται οι όροι αυτοί ή και να επιβάλλονται πρόσθετοι όροι και προϋποθέσεις που περιορίζουν την άσκηση της οικονομικής ελευθερίας, εφόσον τούτο είναι αναγκαίο για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος όπως αυτό ορίζεται στην παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου. 
6. Σε όσες περιπτώσεις προβλέπεται ότι η οικονομική δραστηριότητα ασκείται ύστερα από έγκριση, οι αρμόδιες αρχές έχουν το δικαίωμα να προβαίνουν σε αυτοψίες και ελέγχους και να ζητούν την προσκόμιση των αναγκαίων πράξεων, πιστοποιητικών, βεβαιώσεων ή εγγράφων, προκειμένου να χορηγήσουν την έγκριση.».

5. Η παράγραφος 3 του άρθρου 5 του ν. 4442/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«3. Με κοινή απόφαση του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού, του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών καθορίζονται το περιεχόμενο και η διαδικασία της γνωστοποίησης για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, σύμφωνα με τις αρχές του επόμενου άρθρου, η σχετική διαδικασία σε περίπτωση μεταβολής των στοιχείων που έχουν γνωστοποιηθεί, οι αρχές στις οποίες υποβάλλεται η γνωστοποίηση προκειμένου να ασκήσουν τις ελεγκτικές τους δραστηριότητες, τα τυχόν έγγραφα που τηρούνται στην έδρα της δραστηριότητας, ο τρόπος υποβολής και εφαρμογής της γνωστοποίησης μέσω του ΟΠΣ-ΑΔΕ, οι επιβαλλόμενες κυρώσεις, σύμφωνα με το άρθρο 15, καθώς και κάθε άλλο ζήτημα που είναι αναγκαίο για την εφαρμογή της υποχρέωσης γνωστοποίησης από τον φορέα άσκησης οικονομικής δραστηριότητας.».

6. Η παράγραφος 3 του άρθρου 7 του ν. 4442/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«3. Με κοινή απόφαση του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού, του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, και των κατά περίπτωση συναρμοδίων Υπουργών καθορίζονται τα δικαιολογητικά, η διαδικασία και το περιεχόμενο της έγκρισης για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, οι αναγκαίοι όροι για την έκδοση της, ο τρόπος υποβολής και εφαρμογής της διαδικασίας έγκρισης μέσω του ΟΠΣΑΔΕ, οι επιβαλλόμενες κυρώσεις, σύμφωνα με το άρθρο 15, καθώς και κάθε άλλο ζήτημα που είναι αναγκαίο για τη χορήγηση προηγούμενης έγκρισης στον φορέα άσκησης οικονομικής δραστηριότητας.».

7. Η παράγραφος 4 του άρθρου 7 του ν. 4442/2016 καταργείται.

8. Μετά το άρθρο 8 του ν. 4442/2016 προστίθεται νέο άρθρο 8α ως εξής:
«Άρθρο 8α 
1. Στις οικονομικές δραστηριότητες που υπόκεινται τόσο σε καθεστώς γνωστοποίησης όσο και σε καθεστώς έγκρισης λειτουργίας, μέρος ή το σύνολο των όρων και προϋποθέσεων της κείμενης νομοθεσίας μπορεί να είναι και η τήρηση συγκεκριμένων προτύπων, τα οποία πρέπει να είναι τα ελάχιστα αναγκαία για την εξασφάλιση της προστασίας του δημοσίου συμφέροντος. Σε περίπτωση εφαρμογής προτύπου για το σύνολο των όρων και προϋποθέσεων για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας που υπόκειται σε καθεστώς έγκρισης λειτουργίας, η δραστηριότητα απαλλάσσεται από την έγκριση λειτουργίας και μεταπίπτει στο καθεστώς γνωστοποίησης.
2. Η πιστοποίηση και η αξιολόγηση της συμμόρφωσης με συγκεκριμένα πρότυπα για την άσκηση συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας πραγματοποιείται από ανεξάρτητους οργανισμούς, οι οποίοι διαπιστεύονται προς τούτο σύμφωνα με την κείμενη ελληνική νομοθεσία. Οργανισμός αξιολόγησης συμμόρφωσης ενός φορέα με συγκεκριμένα πρότυπα σύμφωνα με τον παρόντα νόμο μπορεί να είναι κάθε νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, εφόσον διαπιστευθεί σχετικά από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) ή από άλλον εθνικό οργανισμό διαπίστευσης κράτους - μέλους της Ε.Ε., σύμφωνα με την κείμενη ελληνική και ενωσιακή νομοθεσία. Το ΕΣΥΔ εποπτεύει τους οργανισμούς αξιολόγησης συμμόρφωσης που έχουν διαπιστευθεί από αυτό σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο και συνεργάζεται με τους αντίστοιχους εθνικούς οργανισμούς διαπίστευσης των κρατών - μελών της Ε.Ε. σχετικά με οργανισμούς αξιολόγησης συμμόρφωσης, που έχουν διαπιστευθεί από αυτούς και παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε φορείς, οι οποίοι επιθυμούν να ασκήσουν στην Ελλάδα οικονομική δραστηριότητα σύμφωνα με τον παρόντα νόμο.
3. Η συμμόρφωση των φορέων οικονομικών δραστηριοτήτων με τα πρότυπα, η οποία αποδεικνύεται με την λήψη των αντίστοιχων πιστοποιητικών, περιλαμβάνεται ως πληροφορία στη γνωστοποίηση ή τίθεται ως όρος στην απόφαση έγκρισης λειτουργίας.
4. Με την κοινή απόφαση της παραγράφου 3 του άρθρου 5 ή της παραγράφου 3 του άρθρου 7, κατά περίπτωση, και μετά από εισήγηση του ΕΣΥΠ, καθορίζονται, τροποποιούνται ή καταργούνται τα πρότυπα για συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα, η οποία ασκείται υπό το καθεστώς γνωστοποίησης ή/και έγκρισης λειτουργίας αντίστοιχα.
5. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων μετά από γνωμοδότηση του ΕΣΥΔ καθορίζονται τα πρόσωπα που μπορούν να διαπιστευθούν ως οργανισμοί αξιολόγησης συμμόρφωσης, η διαδικασία πιστοποίησης, κάθε αναγκαία λεπτομέρεια σχετικά με το εγχειρίδιο ποιότητας, τις διαδικασίες για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των αξιολογούμενων εγκαταστάσεων, το σύστημα διαχείρισης και ενστάσεων, τρόπο τήρησης του μητρώου που πρέπει να τηρεί κάθε οργανισμός αξιολόγησης συμμόρφωσης και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετικά με τη διαδικασία αξιολόγησης συμμόρφωσης, σύμφωνα με το παρόν άρθρο.».

9. Στον ν. 4442/2016 προστίθεται άρθρο 8β ως εξής:
«Άρθρο 8β
Γενικές Αρχές Πιστοποίησης
1. Κάθε φορέας ο οποίος επιθυμεί να ασκήσει οικονομική δραστηριότητα για την οποία σύμφωνα με τον παρόντα νόμο απαιτείται πιστοποίηση, μπορεί να επιλέγει τον οργανισμό αξιολόγησης συμμόρφωσης που επιθυμεί από το Μητρώο Οργανισμών Αξιολόγησης Συμμόρφωσης.
2. Οι οικονομικοί όροι για την παροχή των υπηρεσιών πιστοποίησης συμφωνούνται μεταξύ του οργανισμού αξιολόγησης συμμόρφωσης και του ενδιαφερόμενου προσώπου. Οι συμφωνίες παροχής υπηρεσιών πιστοποίησης περιλαμβάνουν το σύνολο των όρων υπό τους οποίους παρέχονται οι υπηρεσίες πιστοποίησης και δεν μπορούν να ρυθμίζουν ταυτόχρονα άλλες τυχόν συναλλαγές των συμβαλλόμενων μερών. Κάθε αντίθετη συμφωνία είναι αυτοδίκαια άκυρη.
3. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού μετά από γνωμοδότηση του ΕΣΥΔ μπορούν να καθορίζονται τυποποιημένα σχέδια συμβάσεων παροχής υπηρεσιών αξιολόγησης συμμόρφωσης για συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα. Για την εξυπηρέτηση των αρχών του άρθρου 1 του παρόντος, οι όροι των τυποποιημένων σχεδίων συμβάσεων μπορεί κατά περίπτωση να είναι εν όλω ή εν μέρει δεσμευτικοί για τους διοικούμενους ή να μην έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για τα συμβαλλόμενα μέρη.»

10. Στον ν. 4442/2016 προστίθεται άρθρο 8γ ως εξής:
«Άρθρο 8γ 
Επιλογή προτύπων
1. Σε περίπτωση που για συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα έχουν ορισθεί σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία ευρωπαϊκά πρότυπα, εφαρμόζονται αυτά. 
Αν δεν υπάρχουν ευρωπαϊκά πρότυπα αλλά υπάρχουν διεθνή πρότυπα, που έχουν ορισθεί σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, εφαρμόζονται αυτά. Αν δεν υπάρχουν ούτε διεθνή πρότυπα αλλά υπάρχουν ελληνικά πρότυπα, που έχουν ορισθεί σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, εφαρμόζονται αυτά. Αν δεν υπάρχουν καθιερωμένα πρότυπα, υιοθετούνται σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.
2. Σε περίπτωση που υπάρχουν μόνο εθνικά πρότυπα και υιοθετηθούν μεταγενέστερα ευρωπαϊκά ή διεθνή πρότυπα, αυτά εφαρμόζονται άμεσα σύμφωνα με τη διαδικασία του παρόντος άρθρου και αντικαθιστούν τα μέχρι τότε υπάρχοντα πρότυπα. Σε περίπτωση που υπάρχουν διεθνή πρότυπα και υιοθετηθούν μεταγενέστερα ευρωπαϊκά, αυτά εφαρμόζονται άμεσα σύμφωνα με το παρόν άρθρο και αντικαθιστούν τα μέχρι τότε υπάρχοντα πρότυπα.».

11. Στο άρθρο 12 του ν. 4442/2016 προστίθενται παράγραφοι 3 και 4 ως εξής:
«3. Οι αρμόδιες αρχές δύνανται να αναθέτουν, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα, μελέτες ή την παροχή υπηρεσιών αναγκαίων για την εξέταση συγκεκριμένων αιτημάτων έγκρισης λειτουργίας.
4. Τα πρόσωπα τα οποία παρέχουν υπηρεσίες σε αρμόδιες για τη χορήγηση έγκρισης αρχές κατά το παρόν άρθρο δημοσιεύουν υποχρεωτικά, σύμφωνα με τον παρόντα νόμο, την επωνυμία και τον αριθμό εμπορικού μητρώου των επιχειρήσεων στις οποίες παρείχαν συμβουλευτικές υπηρεσίες σύμφωνα με το παρόν άρθρο, καθώς και τον χρόνο και το αντικείμενο των υπηρεσιών που παρείχαν κατά τα τελευταία τρία έτη. Οι περιορισμοί των προσώπων που παρέχουν υπηρεσίες σε επιχειρήσεις ή στις αρμόδιες αρχές κατά το παρόν άρθρο καταλαμβάνουν και τα πρόσωπα, τα οποία βρίσκονται υπό κοινό έλεγχο με αυτά. Παρέχοντες υπηρεσίες σε φορείς οι οποίοι αιτούνται έγκριση λειτουργίας δεν μπορούν για την ίδια αίτηση έγκρισης λειτουργίας να παρέχουν και υπηρεσίες στις αρχές οι οποίες είναι αρμόδιες για τη χορήγηση της έγκρισης λειτουργίας.».

12. Στην παράγραφο 1 του άρθρου 13 του ν. 4442/2016 προστίθενται δεύτερο και τρίτο εδάφια ως εξής:
«Η αρμόδια Αρχή μπορεί να εξουσιοδοτεί αναγνωρισμένους / διαπιστευμένους ιδιωτικούς φορείς / οργανισμούς να αναλαμβάνουν, πλήρως ή εν μέρει, την διενέργεια ελέγχων των όρων και προϋποθέσεων λειτουργίας των οικονομικών δραστηριοτήτων. Οργανισμός αξιολόγησης συμμόρφωσης δεν μπορεί για την ίδια υπόθεση να παρέχει υπηρεσίες πιστοποίησης σε φορέα, του οποίου τη συμμόρφωση σε πρότυπα, σύμφωνα με το παρόν, αξιολογεί. Η απαγόρευση ισχύει και για πρόσωπα που ελέγχουν ή ελέγχονται από οργανισμούς αξιολόγησης συμμόρφωσης ή συμμετέχουν σε οργανισμό αξιολόγησης συμμόρφωσης.».

13. Οι παράγραφοι 2, 3 και 4 του άρθρου 13 του ν. 4442/2016 αντικαθίστανται ως εξής:
«2. Όταν η αρμόδια Αρχή αποφασίζει να ενεργεί όπως περιγράφεται στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου, καθορίζει τις σχέσεις συνεργασίας με τους οργανισμούς που ενεργούν για λογαριασμό της. Οι σχέσεις συνεργασίας ρυθμίζονται με γραπτή και χωρίς διακρίσεις συμφωνία ή ισοδύναμες νομικές ρυθμίσεις, όπου εκτίθενται τα συγκεκριμένα καθήκοντα και ο ρόλος των οργανισμών.
3. Όταν η αρμόδια Αρχή θεωρεί ότι κάποιος αναγνωρισμένος οργανισμός ευρίσκεται σε αδυναμία εκτέλεσης, για λογαριασμό της, των καθηκόντων που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου, μπορεί να αναστείλει ή να ανακαλέσει τη σχετική εξουσιοδότηση. 
4. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων και του εκάστοτε αρμόδιου Υπουργού καθορίζονται λεπτομερώς οι προϋποθέσεις για τη συνεργασία με τους ιδιωτικούς φορείς, η ειδική διαδικασία ανάθεσης σε αυτούς, οι κανόνες απόδοσης ευθυνών για τους ιδιωτικούς φορείς, οι κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους όρους της ανάθεσης, οι απαιτήσεις που αποδεικνύουν την ύπαρξη προσόντων για τη διεξαγωγή των ενεργειών που τους ανατίθενται, καθώς και κάθε άλλο σχετικό με το παραπάνω θέμα.».

14. Η παράγραφος 2 του άρθρου 16 του ν. 4442/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«2. Τα προεδρικά διατάγματα και οι υπουργικές αποφάσεις που προβλέπονται στα άρθρα 5 και 7 του παρόντος περί υπαγωγής των οικονομικών δραστηριοτήτων που εμπίπτουν σε καθεστώς γνωστοποίησης ή έγκρισης του παρόντος εκδίδονται έως τις 31.12.2020. Μετά την άπρακτη παρέλευση της άνω ημερομηνίας, κάθε οικονομική δραστηριότητα, εξαιρουμένων όσων ασκούνται ελεύθερα, θα θεωρείται ότι εμπίπτει στο καθεστώς γνωστοποίησης. Σε αυτήν την περίπτωση ο φορέας της οικονομικής δραστηριότητας θα γνωστοποιεί στις αρμόδιες Αρχές του άρθρου 13 παράγραφος 1 του παρόντος ότι προτίθεται να κάνει έναρξη της οικονομικής του δραστηριότητας υποβάλλοντας συγχρόνως υπεύθυνη δήλωση ότι πληροί τις προϋποθέσεις νόμιμης λειτουργίας σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις και ότι κατέχει τα απαραίτητα πιστοποιητικά ασφαλούς λειτουργίας. Η αρμόδια Αρχή μπορεί να ασκήσει έλεγχο της σύννομης λειτουργίας της δραστηριότητας σύμφωνα με το άρθρο 12 του παρόντος.

1. Η παράγραφος 5 του άρθρου 3 του ν. 4014/2011 τροποποιείται ως εξής:
«5. Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας ή ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορούν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης, όπως αυτό ορίζεται στο άρθρο 13, εντός δεκαπέντε ημερολογιακών ημερών, εφόσον είτε:
α) δεν έχουν διαβιβασθεί γνωμοδοτήσεις από υπηρεσίες των οποίων το περιεχόμενο εκτιμάται ως ουσιώδες για τον πληρέστερο καθορισμό των περιβαλλοντικών όρων ως προς την κατασκευή και λειτουργία του συγκεκριμένου έργου ή δραστηριότητας αυτού είτε
β) από τις διαβιβασθείσες γνωμοδοτήσεις προκύπτουν αντιφατικά δεδομένα που χρήζουν ιδιαίτερης τεκμηρίωσης. Στην περίπτωση αυτή, η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων γίνεται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.».

2. Η παράγραφος 1 του άρθρου 4 του ν. 4014/2011 τροποποιείται ως εξής:
«1. Αρμόδια περιβαλλοντική αρχή για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων και δραστηριοτήτων της υποκατηγορίας Α2 του άρθρου 1 είναι η οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων γίνεται με απόφαση του προϊσταμένου της αρμόδιας Γενικής Διεύθυνσης της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης.».

3. Η παράγραφος 4 του άρθρου 4 του ν. 4014/2011 τροποποιείται ως εξής:
«4. Ο Συντονιστής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή ο προϊστάμενος της αρμόδιας Γενικής Διεύθυνσης της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης μπορούν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης, όπως αυτό ορίζεται στο άρθρο 13, εντός δεκαπέντε (15) ημερολογιακών ημερών κατόπιν τεκμηριωμένης εισήγησης της αρμόδιας Διεύθυνσης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, εφόσον είτε:
α) δεν έχουν διαβιβασθεί γνωμοδοτήσεις από υπηρεσίες των οποίων το περιεχόμενο εκτιμάται ως ουσιώδες για τον πληρέστερο καθορισμό των περιβαλλοντικών όρων ως προς την κατασκευή και λειτουργία του συγκεκριμένου έργου ή δραστηριότητας αυτού είτε
β) από τις διαβιβασθείσες γνωμοδοτήσεις προκύπτουν αντιφατικά δεδομένα που χρήζουν ιδιαίτερης τεκμηρίωσης. Στην περίπτωση αυτή, η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων γίνεται με απόφαση του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.».

4. Προστίθεται παράγραφος 1α μετά την παράγραφο 1 του άρθρου 6 του ν. 4014/2011 (Α΄ 209), η οποία έχει ως εξής:
«1α. Ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας δύναται να υποβάλει προς την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή, αντί για φάκελο τροποποίησης ΑΕΠΟ, μόνο την τεχνική περιγραφή της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 6 του άρθρου 11 του παρόντος νόμου, εάν ο σκοπούμενος εκσυγχρονισμός, επέκταση, βελτίωση ή τροποποίηση των παραπάνω έργων είναι σύμφωνος με τους όρους της ισχύουσας ΑΕΠΟ. Στην περίπτωση αυτή, η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή οφείλει να αποφασίσει σε αποκλειστική προθεσμία ενός (1) μηνός εάν απαιτείται υποβολή φακέλου τροποποίησης ΑΕΠΟ, οπότε και ακολουθείται η διαδικασία που περιγράφεται στις ακόλουθες παραγράφους, ή εάν δεν απαιτείται τροποποίηση της ισχύουσας ΑΕΠΟ. Εάν η ως άνω προθεσμία παρέλθει άπρακτη, τότε τεκμαίρεται ότι δεν απαιτείται τροποποίηση της ισχύουσας ΑΕΠΟ.».

5. Στο τέλος της παραγράφου 1 του άρθρου 16 του ν. 4014/2011, προστίθενται εδάφια ως εξής:
«Οι πιστοποιημένοι αξιολογητές ΜΠΕ μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους και μέσω νομικών προσώπων, στα οποία συμμετέχουν ή με τα οποία συνδέονται συμβατικά. Τα νομικά αυτά πρόσωπα εγγράφονται επίσης στο Μητρώο Πιστοποιημένων Αξιολογητών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Η έννοια του όρου Πιστοποιημένος Αξιολογητής ΜΠΕ περιλαμβάνει και τα νομικά πρόσωπα που έχουν εγγραφεί στο σχετικό Μητρώο.».

6. Η περίπτωση α΄ της παραγράφου 6 του άρθρου 16 του ν. 4014/2011 αντικαθίσταται ως εξής:
«α) τα προσόντα των Πιστοποιημένων Αξιολογητών, οι κανόνες που διέπουν την εκτέλεση του έργου τους και τα ζητήματα που αφορούν τη διαδικασία πιστοποίησής τους για την εγγραφή τους στο Μητρώο, είτε πρόκειται για φυσικά, είτε για νομικά πρόσωπα».

7. Προστίθεται εδάφιο στο τέλος της περίπτωσης (στ) της παραγράφου 3 του άρθρου 18 του ν. 4014/2011, ως εξής:
«Για τις επιχειρήσεις, οι οποίες διατηρούν εγκαταστάσεις σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές προβλέπεται η δυνατότητα πρόσβασης στο ΗΠΜ ξεχωριστά για κάθε εγκατάσταση για την υποβολή φακέλου περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Η εταιρεία διατηρεί την κεντρική πρόσβαση στο ΗΠΜ στο σύνολο των φακέλων αδειοδότησης των εγκαταστάσεών της.».

8. Προστίθεται η περίπτωση (η) στην παράγραφο 3 του άρθρου 18 του ν. 4014/2011, ως εξής:
«(η) Οι μελετητές των περιβαλλοντικών επιπτώσεων έχουν πρόσβαση στο ΗΠΜ και αποκλειστικά στον φάκελο αδειοδότησης που τους έχει ανατεθεί, μόνο κατόπιν έγκρισης του φορέα του έργου.».

Για τους σκοπούς του παρόντος ισχύουν οι εξής ορισμοί:
α) Σταθμός: ένας ή περισσότεροι πομποί ή δέκτες ή συνδυασμός πομπών και δεκτών με τις πρόσθετες συσκευές τους, που είναι αναγκαίοι σε ορισμένη θέση για τη διεξαγωγή συγκεκριμένης υπηρεσίας ραδιοεπικοινωνίας ή για την υπηρεσία ραδιοαστρονομίας. Κάθε σταθμός χαρακτηρίζεται από το είδος της υπηρεσίας στην οποία συμμετέχει και από το αν είναι μόνιμος ή προσωρινός.
β) Κατασκευή κεραίας: το σύστημα των κεραιών εκπομπής ή και λήψης ραδιοσημάτων με τις κατασκευές στήριξής τους, τα εξαρτήματα και τα λοιπά παρελκόμενα. Τα παθητικά κάτοπτρα ανάκλασης ραδιοσημάτων θεωρούνται, επίσης, ως κατασκευές κεραίας. Στο ύψος της κατασκευής κεραίας περιλαμβάνεται και ο φωτισμός ασφαλείας ή και το αλεξικέραυνο.
γ) Χώρος εγκατάστασης κατασκευής κεραίας: η περιοχή επί εδάφους ή το τμήμα επί κτιρίου που ανήκει νόμιμα κατά κυριότητα στον κάτοχο κατασκευής κεραίας ή εκμισθώνεται ή παραχωρείται σε αυτόν για την εγκατάσταση κατασκευής κεραίας.
δ) Σύστημα Ηλεκτρονικής Υποβολής Αιτήσεων (ΣΗΛΥΑ): το ηλεκτρονικό σύστημα έκδοσης άδειας κατασκευής κεραίας που διαχειρίζεται η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ).
ε) Ηλεκτρονικό Σύστημα Έκδοσης Οικοδομικών Αδειών (e-Άδειες): η ηλεκτρονική πλατφόρμα ελέγχου και έκδοσης των πράξεων εκτέλεσης οικοδομικών εργασιών του άρθρου 33 του ν. 4495/2017 (Α΄ 167), όπως κάθε φορά ισχύει.
στ) Άδεια κατασκευής κεραίας: η διοικητική πράξη που εκδίδεται από την ΕΕΤΤ και αποτελεί προϋπόθεση για την εγκατάσταση και τη λειτουργία κατασκευής κεραίας στην ξηρά.
ζ) Δομικές κατασκευές κεραίας: οι κατασκευές στήριξης του συστήματος των κεραιών εκπομπής και λήψης ραδιοσημάτων, όπως ενδεικτικά αυτοστήρικτοι ιστοί, δικτυώματα, πυλώνες ή αντίστοιχες κατασκευές, οι οποίες φέρουν τα συστήματα των κεραιών, οι οικίσκοι και τα ερμάρια για τη στέγαση των μηχανημάτων των σταθμών ραδιοεπικοινωνίας, καθώς και η περίφραξη, όπου απαιτείται.
η) Εγκαταστάσεις σταθμών βάσης ραδιοεπικοινωνίας: οι τεχνικές υποδομές που εντάσσονται στα δίκτυα τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών και είναι αναγκαίες για τη μετάδοση σήματος, μέσω καλωδίων ή ασύρματης σύνδεσης, στο τηλεπικοινωνιακό κέντρο και τη σύνδεση ασύρματων συσκευών, για την εξυπηρέτηση των δραστηριοτήτων των πολιτών εντός και εκτός των αστικών περιοχών. Οι εγκαταστάσεις αυτές διέπονται από νομικό καθεστώς αντίστοιχο των δικτύων κοινής ωφέλειας (ενέργειας, ύδρευσης, αποχέτευσης κ.ο.κ.) και δεν αντιστοιχούν σε χρήσεις γης.
θ) Έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας: η διοικητική πράξη του άρθρου 23 του παρόντος, η οποία επιτρέπει την εγκατάσταση των δομικών κατασκευών κεραιών, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου αυτών, καθώς και την τοποθέτηση περίφραξης, όπου απαιτείται.
ι) Συνοδά έργα: κάθε άλλη εγκατάσταση που δεν προσμετράται στα πολεοδομικά μεγέθη του ακινήτου, που εγκαθίσταται η κατασκευή κεραίας, και η οποία είναι απαραίτητη για την εγκατάσταση και λειτουργία της, όπως ενδεικτικά τοιχία αντιστήριξης, δρόμοι πρόσβασης και φωτοβολταϊκά συστήματα που χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία του σταθμού.
ια) Πάρκο κεραιών: ο ειδικά καθορισμένος και ελεγχόμενος χώρος (γήπεδο) εκτός οικιστικού ιστού, δημόσιος ή ιδιωτικός, όπου επιτρέπεται η υποδοχή και η εγκατάσταση κατασκευών κεραιών.
ιβ) Κέντρο Δορυφορικών Επικοινωνιών: μια συγκεκριμένη και οριοθετημένη περιοχή στην οποία βρίσκονται εγκατεστημένοι ένας ή περισσότεροι δορυφορικοί σταθμοί εδάφους για την εκπομπή/λήψη σήματος από και προς τους τεχνητούς δορυφόρους, μαζί με τις υποστηρικτικές υποδομές, στο πλαίσιο και με τους περιορισμούς του εκάστοτε ισχύοντος Εθνικού Κανονισμού Κατανομής Ζωνών Συχνοτήτων (ΕΚΚΖΣ) για τη Σταθερή Δορυφορική Υπηρεσία. 

1. Για την εγκατάσταση και τη λειτουργία κατασκευής κεραίας ή την τροποποίηση υφιστάμενης κατασκευής κεραίας στην ξηρά και με την επιφύλαξη των διατάξεων των άρθρων 28, 29, 34 και 38 του παρόντος νόμου απαιτείται:
α) η έκδοση άδειας κατασκευής κεραίας από την ΕΕΤΤ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 22 του παρόντος,
β) η έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 23 του παρόντος. Απαραίτητη προϋπόθεση για την έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας αποτελεί η προηγούμενη έκδοση της άδειας κατασκευής κεραίας από την ΕΕΤΤ,
γ) η σύνταξη πορίσματος ελέγχου από τον ελεγκτή δόμησης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 24 του παρόντος, με το οποίο βεβαιώνεται ότι οι δομικές κατασκευές κεραίας, υλοποιήθηκαν σύμφωνα με τα στοιχεία της χορηγηθείσας έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας.
2. Για την ηλεκτροδότηση οποιασδήποτε κατασκευής κεραίας που εγκαθίσταται και λειτουργεί σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος απαιτείται η αυτοτελής σύνδεσή της με το δίκτυο ηλεκτροδότησης. Με την επιφύλαξη του άρθρου 34 του παρόντος, οι απαιτούμενες ενέργειες για την αυτοτελή σύνδεση με το δίκτυο ηλεκτροδότησης των ήδη υφιστάμενων αδειοδοτημένων κατασκευών κεραιών ολοκληρώνονται μέσα σε έξι (6) μήνες από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου. Με απόφαση του οικείου Περιφερειάρχη, ύστερα από έκθεση των αρμόδιων οργάνων, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο ύψους από πέντε χιλιάδες (5.000,00) μέχρι είκοσι χιλιάδες (20.000,00) ευρώ, υπέρ της οικείας Περιφέρειας στους κατόχους κατασκευών κεραιών που παραβαίνουν την υποχρέωση της παρούσας παραγράφου.
3. Ο κάτοχος κατασκευής κεραίας υποχρεούται να διατηρεί αναρτημένη σε εμφανές σημείο πινακίδα ανεξίτηλης γραφής, στην οποία αναγράφονται η επωνυμία του, καθώς και το μοναδικό αναγνωριστικό της κατασκευής κεραίας που επιτρέπει την αναζήτησή της στο δημοσίως προσβάσιμο πληροφοριακό σύστημα, όπως αυτό καθορίζεται με απόφαση της ΕΕΤΤ. Οι κάτοχοι υφιστάμενων κατασκευών κεραιών υποχρεούνται να συμμορφώνονται με την παρούσα διάταξη μέσα σε έξι (6) μήνες από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου. Με απόφαση του οικείου Περιφερειάρχη, ύστερα από έκθεση των αρμοδίων οργάνων, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο ύψους από πέντε χιλιάδες (5.000,00) μέχρι είκοσι χιλιάδες (20.000,00) ευρώ, υπέρ της οικείας Περιφέρειας στους κατόχους κατασκευών κεραιών που παραβαίνουν την υποχρέωσή τους περί σήμανσης αυτών.
4. Η ΕΕΤΤ δημοσιοποιεί τις θέσεις των κατασκευών κεραιών, για τις οποίες έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία αδειοδότησης, με χρήση γεωγραφικού πληροφοριακού συστήματος (GIS), καθώς και το περιεχόμενο του φακέλου της άδειας κατασκευής κεραίας.
5. Για κάθε αίτημα εγκατάστασης και λειτουργίας κατασκευής κεραίας, τροποποίησης κατασκευής κεραίας, επικαιροποίησης επιμέρους δικαιολογητικών ή/και τροποποίησης διοικητικών πράξεων που αφορούν συγκεκριμένη κατασκευή κεραίας τηρείται, μέσω διαλειτουργικότητας με το e-Άδειες, στο ΣΗΛΥΑ φάκελος, ο οποίος περιλαμβάνει το σύνολο των δικαιολογητικών που έχουν υποβληθεί και των διοικητικών πράξεων που έχουν εκδοθεί κατά περίπτωση, στο πλαίσιο της διαδικασίας αδειοδότησης που προβλέπεται με τον παρόντα νόμο και είναι προσβάσιμος από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες.
6. Οι κάτοχοι κατασκευών κεραιών και οι υπογράφοντες τις μελέτες και τις αιτήσεις που απαιτούνται για την αδειοδότησή τους ευθύνονται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις για την ακρίβεια, την αλήθεια και την πληρότητα των στοιχείων που υποβάλλουν στο πλαίσιο της διαδικασίας αδειοδότησης που καθορίζεται με τον παρόντα νόμο.

1. Για την έκδοση της άδειας κατασκευής κεραίας από την ΕΕΤΤ, ο ενδιαφερόμενος κάτοχος κατασκευής κεραίας υποβάλλει στο ΣΗΛΥΑ αίτημα που συνοδεύεται από τα εξής δικαιολογητικά:
α) αίτηση προς την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) για την ασφάλεια της αεροπλοΐας και αντίστοιχη αίτηση προς το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ),
β) αίτηση για χορήγηση δικαιωμάτων χρήσης ραδιοσυχνοτήτων ή αποδεικτικό νόμιμης χρήσης των συχνοτήτων εκπομπής και λήψης. Ως αποδεικτικό νόμιμης χρήσης νοούνται οι σχετικές αποφάσεις της ΕΕΤΤ ή η υπαγωγή σε κανόνα εξαίρεσης από την εν λόγω υποχρέωση,
γ) μελέτη ραδιοεκπομπών που συνοδεύεται από τοπογραφικό και αρχιτεκτονικά σχέδια, που προβλέπονται, κατά περίπτωση, στο άρθρο 23 του παρόντος νόμου, για την έκδοση θετικής γνωμοδότησης της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), εφόσον απαιτείται, 
δ) μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) ή κατά περίπτωση δήλωση υπαγωγής στις πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις (ΠΠΔ), σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία για περιβαλλοντική αδειοδότηση και
ε) υπεύθυνη δήλωση για την ανάληψη υποχρέωσης υποβολής των δικαιολογητικών στοιχείων και μελετών που απαιτούνται για την έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας σύμφωνα με το άρθρο 23 του παρόντος νόμου.
2. Διοικητικά τέλη που προβλέπονται για την εξέταση των επιμέρους αιτήσεων/μελετών της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, εισπράττονται από την ΕΕΤΤ. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών καθορίζεται κάθε ειδικότερο και λεπτομερειακό θέμα σχετικό με τη διαδικασία είσπραξης και απόδοσης των διοικητικών τελών. Μέχρι την έκδοση της ανωτέρω απόφασης, ο αιτών καταβάλλει τα επιμέρους διοικητικά τέλη στις αρμόδιες υπηρεσίες, σύμφωνα με διατάξεις που ισχύουν κατά τον χρόνο υποβολής της σχετικής αίτησης.
3. Οι αρμόδιες υπηρεσίες υποχρεούνται, μέσα σε τρεις (3) μήνες από την ολοκλήρωση της ηλεκτρονικής υποβολής των ανωτέρω αιτήσεων και μελετών, να ελέγχουν τα δικαιολογητικά και να ενημερώνουν το ΣΗΛΥΑ αναφορικά με:
α) την έκδοση των διοικητικών πράξεων εγκρίσεων,
β) τη διαπίστωση τυπικών ελλείψεων ή λαθών στις κατατεθειμένες αιτήσεις/μελέτες, προκειμένου οι ανωτέρω ελλείψεις ή λάθη να συμπληρωθούν ή να διορθωθούν από τους αιτούντες μέσα σε προθεσμία που τάσσεται ειδικά για τον σκοπό αυτόν,
γ) την αιτιολογημένη απόρριψη των αιτήσεων/μελετών που έχουν υποβληθεί.
4. Για τις γνωμοδοτήσεις και τις εγκρίσεις που προβλέπονται από την κείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία στο πλαίσιο έκδοσης Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) ή υπαγωγής σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ), οι αρμόδιες υπηρεσίες υποχρεούνται να τηρούν τις προβλεπόμενες κατά περίπτωση ειδικές προθεσμίες.
5. Η άδεια κατασκευής κεραίας εκδίδεται από την ΕΕΤΤ μέσα σε έναν (1) μήνα από την έκδοση όλων των παραπάνω απαιτούμενων διοικητικών πράξεων έγκρισης.
6. Σε περίπτωση ανάκλησης ή ακύρωσης οποιασδήποτε από τις εγκρίσεις, οι οποίες απαιτούνται για την έκδοση άδειας κατασκευής κεραίας, η άδεια κατασκευής κεραίας ανακαλείται από την ΕΕΤΤ και ενημερώνεται το ΣΗΛΥΑ, καθώς και οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας για να διακόψουν άμεσα κάθε παροχή.
7. Με απόφαση της ΕΕΤΤ καθορίζονται η μορφή και το περιεχόμενο της αίτησης που υποβάλλεται στο ΣΗΛΥΑ για την έκδοση άδειας κατασκευής κεραίας ή την τροποποίηση υφιστάμενης κατασκευής κεραίας, τα στοιχεία και οι όροι που πρέπει να περιλαμβάνονται στην άδεια, η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί για την έκδοσή της, τα υποβαλλόμενα δικαιολογητικά και κάθε άλλο ειδικότερο τεχνικό ή/και λεπτομερειακό θέμα σχετικά με την εφαρμογή του παρόντος άρθρου.
8. Η διαδικασία έκδοσης της άδειας κατασκευής κεραίας δεν εξαρτάται ούτε διακόπτεται από τυχόν εκκρεμείς διοικητικές διαδικασίες και κυρώσεις για τον σταθμό βάσης. Στην περίπτωση που η εγκατάσταση της κατασκευής κεραίας ή/και η θέση της σε λειτουργία πραγματοποιείται μετά την κατάθεση της αίτησης για άδεια κατασκευής κεραίας, η διαδικασία χορήγησης της σχετικής άδειας της ΕΕΤΤ συνεχίζεται κανονικά, χωρίς να απαιτείται να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία επιβολής κυρώσεων από την ΕΕΤΤ ή/και να έχουν καταβληθεί οι επιβληθείσες διοικητικές κυρώσεις. Ειδικά, στην περίπτωση που η κατάθεση της αίτησης για άδεια κατασκευής κεραίας γίνεται μετά από την εγκατάσταση της κατασκευής κεραίας ή/και τη θέση της σε λειτουργία, ο κάτοχος της κατασκευής κεραίας δύναται να υποβάλει νέα αίτηση για την ίδια θέση και να χορηγηθεί η σχετική
άδεια της ΕΕΤΤ, χωρίς να απαιτείται να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία επιβολής κυρώσεων από την ΕΕΤΤ ή/και να έχουν καταβληθεί τα επιβληθέντα πρόστιμα. 

1. Για την εγκατάσταση των δομικών κατασκευών απαιτείται η έκδοση της διοικητικής πράξης έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας.
2. Η αίτηση για την έκδοση της διοικητικής πράξης έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας υποβάλλεται μέσω του e-Άδειες, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4495/2017 (Α΄ 167). Απαραίτητη προϋπόθεση για την υποβολή της αίτησης αποτελεί η προηγούμενη έκδοση άδειας κατασκευής κεραίας από την ΕΕΤΤ, καθώς και οι προηγούμενες εγκρίσεις και γνωμοδοτήσεις άλλων υπηρεσιών που απαιτούνται για την εγκατάσταση και τη λειτουργία της κατασκευής κεραίας. Η αίτηση υποβάλλεται με ευθύνη εξουσιοδοτημένου, από τον κάτοχο ή κύριο της κατασκευής κεραίας, μηχανικού και η έγκριση εκδίδεται αμέσως μετά την ηλεκτρονική υποβολή των απαιτούμενων δικαιολογητικών, μελετών και λοιπών στοιχείων.
3. Ο εξουσιοδοτημένος μηχανικός που υποβάλλει την αίτηση για την έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας με την κατάθεση της αίτησης βεβαιώνει με ευθύνη του ότι:
α) η αίτηση για την έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας είναι πλήρης, τα δηλούμενα στοιχεία είναι ακριβή και αληθή και τα συνοδευτικά δικαιολογητικά γνήσια και σε ισχύ,
β) τα στοιχεία της αίτησης αντιστοιχούν στα στοιχεία που έχουν υποβληθεί στο πλαίσιο της χορήγησης άδειας κατασκευής κεραίας από την ΕΕΤΤ και των εγκρίσεων άλλων υπηρεσιών που απαιτούνται για την εγκατάσταση και τη λειτουργία της κατασκευής κεραίας.
4. Κατά την ηλεκτρονική διαδικασία για την έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας, ο μηχανικός υποβάλλει στο e-Άδειες του ν. 4495/2017 τα εξής δικαιολογητικά:
α) αίτηση με τα στοιχεία του κυρίου ή κατόχου της κατασκευής κεραίας έγκρισης,
β) τα στοιχεία του ακινήτου και τα δεδομένα γεωχωρικού εντοπισμού του,
γ) υπεύθυνη δήλωση του κυρίου ή κατόχου της κατασκευής κεραίας για την ανάθεση και εξουσιοδότηση στο μηχανικό που υποβάλλει τα στοιχεία στο πλαίσιο υποβολής της σχετικής αίτησης, καθώς και για την ανάθεση σε άλλους μηχανικούς της εκπόνησης των λοιπών απαιτούμενων μελετών και επιβλέψεων,
δ) στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο κύριος ή κάτοχος της κατασκευής κεραίας έχει εμπράγματο δικαίωμα σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα για τη νομή και κατοχή του ακινήτου, όπου θα γίνει η εγκατάσταση της δομικής κατασκευής κεραίας, ή απόφαση της αρμόδιας αρχής ή άλλου δημόσιου φορέα, καθώς και αποδεικτικό για τη χορήγηση δικαιωμάτων διέλευσης, εφόσον αυτός έχει επιλέξει να ακολουθήσει τη διαδικασία που προβλέπεται για τα δικαιώματα διέλευσης. Σε περίπτωση μίσθωσης ή παραχώρησης χρήσης ακινήτου, από τα σχετικά έγγραφα του προηγουμένου εδαφίου πρέπει επιπλέον να προκύπτει ότι ο εκμισθωτής ή ο παραχωρών τη χρήση έχει ρητά και ανέκκλητα επιτρέψει τη χρήση του ακινήτου για την εγκατάσταση δομικής κατασκευής κεραίας,
ε) σε περίπτωση που το εν λόγω ακίνητο ανήκει κατά κυριότητα σε περισσότερους συνιδιοκτήτες, δήλωση συναίνεσης των συνιδιοκτητών για την εγκατάσταση δομικής κατασκευής κεραίας, εφόσον οι αντίστοιχες εργασίες πραγματοποιούνται σε κοινόχρηστους χώρους, όπως ενδεικτικά ακάλυπτους χώρους οικοπέδου ή γηπέδου, όψεις, φέροντα οργανισμό, δώμα, στέγη, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην περίπτωσης ζ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 41 του ν. 4495/2017,
στ) δήλωση του μηχανικού ότι ο χώρος εγκατάστασης της κατασκευής κεραίας είναι νόμιμα υφιστάμενος, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 1 του άρθρου 23 του ν. 4067/2012 (Α΄ 79), ή έχει εξαιρεθεί της κατεδάφισης σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, ζ) τοπογραφικό διάγραμμα εξαρτημένο από το κρατικό σύστημα συντεταγμένων, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές, με προσδιορισμό του χώρου εγκατάστασης της κατασκευής κεραίας,
η) τεχνική έκθεση μηχανικού,
θ) αρχιτεκτονικά σχέδια τα οποία περιλαμβάνουν:
αα) για κατασκευή κεραίας επί εδάφους: τομή, όψη και κάτοψη των δομικών κατασκευών κεραίας και των συστημάτων των κεραιών εκπομπής και λήψης ραδιοσημάτων, με υψόμετρα, διαστασιολόγηση και επιφάνεια σε κλίμακα 1:50 (ένα προς πενήντα) ή 1:100 (ένα προς εκατό) και διάγραμμα κάλυψης, εφόσον για τις δομικές αυτές κατασκευές απαιτείται ο έλεγχος των πολεοδομικών μεγεθών,
ββ) για κατασκευή κεραίας επί κτηρίων: τομή, όψη και τις κατόψεις που αποτυπώνουν τις δομικές κατασκευές κεραίας και τα συστήματα των κεραιών εκπομπής και λήψης ραδιοσημάτων με το χώρο μηχανημάτων, με υψόμετρα, διαστασιολόγηση και επιφάνεια σε κλίμακα 1:50 (ένα προς πενήντα) ή 1:100 (ένα προς εκατό),
γγ) για κατασκευής κεραίας σε περιοχή προστασίας του άρθρου 30 του παρόντος νόμου, σαφή αναφορά της αντίστοιχης τεχνικής οδηγίας, εφόσον υπάρχει, 
ι) στατική μελέτη των δομικών κατασκευών κεραίας. Όταν η εγκατάσταση πρόκειται να γίνει σε υφιστάμενο κτίριο, δήλωση αντοχής του κτιρίου υπογεγραμμένη από δύο πολιτικούς μηχανικούς. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί η ανάγκη ενίσχυσης, πρέπει να έχει εκδοθεί η σχετική άδεια και να έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες κατασκευές πριν από την εγκατάσταση της κεραίας,
ια) τεχνική έκθεση εξουσιοδοτημένου μηχανικού με περιγραφή της ηλεκτρομηχανολογικής (Η/Μ) εγκατάστασης που εξυπηρετεί την κατασκευή κεραίας, όπου απαιτείται,
ιβ) φωτογραφίες του χώρου εγκατάστασης και της κύριας όψης του κτιρίου, στο οποίο θα εγκατασταθεί η κατασκευή κεραίας ή του τμήματος του οικοπέδου ή γηπέδου, εφόσον η κατασκευή γίνεται σε ακίνητο χωρίς κτίσμα,
ιγ) γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής (ΣΑ), όπου απαιτείται,
ιδ) εγκρίσεις λοιπών υπηρεσιών ή φορέων διαχείρισης, εφόσον απαιτούνται από ειδικές διατάξεις ή κανονισμούς,
ιε) προϋπολογισμό του έργου, υπολογισμό αμοιβών από το σύστημα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), καθώς και αποδεικτικά καταβολής φόρων, εισφορών και αμοιβών μηχανικών.
5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι δυνατή η τροποποίηση, η προσθήκη ή η αντικατάσταση των παραπάνω δικαιολογητικών, σύμφωνα με τις κατά περίπτωση ανάγκες, τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις απαιτήσεις της κείμενης νομοθεσίας. Με όμοια απόφαση δύναται να καθορίζονται οι ειδικότερες διαδικασίες ηλεκτρονικής υποβολής της αίτησης και της έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας, τα προσβάσιμα στο κοινό στοιχεία και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για το ζήτημα αυτό.
6. Οι εγκρίσεις δομικών κατασκευών κεραιών εμπίπτουν στον δειγματοληπτικό έλεγχο νομιμότητας των υποβαλλόμενων μελετών και στοιχείων της παραγράφου 2γ του άρθρου 38 του ν. 4495/2017, καθώς και στον υποχρεωτικό έλεγχο της παραγράφου 3 του ίδιου άρθρου, σε περίπτωση καταγγελίας για τη νομιμότητα της εκδοθείσας αδείας.
7. Οι εργασίες για την εγκατάσταση των δομικών κατασκευών κεραίας πρέπει να ολοκληρώνονται μέσα σε δύο (2) έτη από την ημερομηνία έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας ή της αναθεώρησής της. Η έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας μπορεί να αναθεωρείται για τροποποιήσεις των μελετών και των λοιπών στοιχείων.
8. Η έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας και οι αναθεωρήσεις της αναρτώνται στο πρόγραμμα «ΔΙΑΥΓΕΙΑ» και στο e-Άδειες και στη συνέχεια κατατίθενται στις αρμόδιες υπηρεσίες για την εργοταξιακή σύνδεση με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας.
9. Για την εγκατάσταση κατασκευής κεραίας μέσα σε δασικές εκτάσεις η έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας πρέπει να εκδοθεί πριν από την έγκριση επέμβασης ή τη σχετική άδεια σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 998/1979 (Α΄ 289) από την αρμόδια δασική υπηρεσία, εφόσον, βάσει της κείμενης νομοθεσίας, η έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας αποτελεί προαπαιτούμενο της έκδοσης έγκρισης επέμβασης. Η εκκρεμότητα της διοικητικής πράξης έκδοσης έγκρισης επέμβασης από την αρμόδια δασική υπηρεσία αποτυπώνεται στο e-Άδειες και η εργοταξιακή σύνδεση με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας είναι δυνατή μετά την έκδοση της διοικητικής πράξης έγκρισης επέμβασης.
10. Όταν προς εξυπηρέτηση της λειτουργίας κατασκευής κεραίας γίνεται τοποθέτηση εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών συστημάτων ισχύος μέχρι είκοσι (20) KW, για τα συστήματα αυτά, καθώς και τα έργα, οικίσκους ή άλλα, που κατασκευάζονται προς υποστήριξή τους, δεν απαιτείται η έγκριση δομικών κατασκευών. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την αδειοδότηση, την εγκατάσταση και τη λειτουργία των εν λόγω συστημάτων.
11. Οι εγκαταστάσεις για τα κέντρα επίγειας ψηφιακής ευρυεκπομπής τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού σήματος
διέπονται από νομικό καθεστώς αντίστοιχο των δικτύων κοινής ωφέλειας (ενέργειας, ύδρευσης, αποχέτευσης κ.ο.κ.) και δεν αντιστοιχούν σε χρήσεις γης.

1. Μετά την εγκατάσταση των δομικών κατασκευών κεραίας πραγματοποιείται αυτοψία από ελεγκτή δόμησης για τον έλεγχο της ορθής υλοποίησης της εκδοθείσας έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας και, στη συνέχεια, συντάσσεται πόρισμα ελέγχου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 44 έως 46 του ν. 4495/2017, το οποίο υποβάλλεται στο e-Άδειες. Οι δομικές κατασκευές κεραιών εντάσσονται στην κατηγορία Α του άρθρου 44 του ν. 4495/2017. Η αποζημίωση του ελεγκτή δόμησης ορίζεται σε εκατόν πενήντα (150,00) ευρώ και μπορεί να αναπροσαρμόζεται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
2. Ο έλεγχος της έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας αφορά τη θέση, τις εξωτερικές διαστάσεις και το ύψος τους, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, την ύπαρξη πινακίδας σήμανσης, καθώς και τη θέση και το ύψος της περίφραξης.
3. Ο εξουσιοδοτημένος μηχανικός υποχρεούται να υποβάλει στο Ηλεκτρονικό Σύστημα e-Άδειες αίτημα για έλεγχο των δομικών κατασκευών κεραίας δέκα (10) τουλάχιστον ημέρες πριν από την ολοκλήρωση των εργασιών. Η αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης (ΥΔΟΜ) κατά τον ν. 4495/2017, αφού ενημερωθεί για το αίτημα, διαβιβάζει ηλεκτρονικά τα στοιχεία του μέσα σε είκοσι τέσσερις (24) ώρες στη Διεύθυνση Ελέγχου Δόμησης - Περιφερειακό Παρατηρητήριο της οικείας Περιφέρειας, το οποίο ορίζει αυθημερόν ελεγκτή δόμησης, ύστερα από ηλεκτρονική κλήρωση από το Μητρώο Ελεγκτών Δόμησης. Αν παρέλθει άπρακτο το χρονικό διάστημα των είκοσι τεσσάρων (24) ωρών, τεκμαίρεται ότι η Υπηρεσία Δόμησης (ΥΔΟΜ) αποδέχεται το αίτημα και η διαδικασία συνεχίζεται κατά τις διατάξεις του παρόντος.
4. Αν κατά την αυτοψία δεν διαπιστωθούν παραβάσεις, το πόρισμα ελέγχου συντάσσεται μέσα σε είκοσι τέσσερις (24) ώρες και ενημερώνεται το e-Άδειες. Στη συνέχεια, εκδίδεται αυτόματα από το e-Άδειες η βεβαίωση για τη σύνδεση της κατασκευής κεραίας με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας. Δεν συνιστούν αυθαίρετη κατασκευή και δεν καταγράφονται ως πολεοδομικές παραβάσεις αποκλίσεις των διαστάσεων των δομικών κατασκευών κεραίας και της χωροθέτησης αυτών ποσοστού έως δύο τοις εκατό (2%), σε σχέση με τις μελέτες που συνοδεύουν την έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας. Επίσης, δεν συνιστούν αυθαίρετη κατασκευή και δεν καταγράφονται ως πολεοδομικές παραβάσεις αλλαγές στη χωροθέτηση των ερμαρίων, εφόσον καλύπτονται οι αρχικοί πολεοδομικοί όροι έγκρισης. Στην περίπτωση αυτή, με ευθύνη του επιβλέποντα μηχανικού, ενημερώνεται το ΣΗΛΥΑ.
5. Αν κατά την αυτοψία διαπιστωθούν παραβάσεις, το πόρισμα ελέγχου συντάσσεται μέσα σε δύο (2) εργάσιμες ημέρες και ενημερώνεται σχετικά το e-Άδειες. Στις περιπτώσεις αυτές, ο κάτοχος της κατασκευής κεραίας δύναται να συμμορφωθεί με την εκδοθείσα διοικητική πράξη έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την ενημέρωση του e-Άδειες χωρίς κυρώσεις. Στη συνέχεια, υποβάλλει αίτημα για έλεγχο της συμμόρφωσης σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην παράγραφο 3 του παρόντος άρθρου.
Εφόσον με το πόρισμα ελέγχου διαπιστωθεί η συμμόρφωση, εκδίδεται βεβαίωση για τη σύνδεση της κατασκευής κεραίας με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας.
6. Αν η τριακονθήμερη προθεσμία συμμόρφωσης του κατόχου στην εκδοθείσα διοικητική πράξη έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας που ορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 5 του παρόντος άρθρου παρέλθει άπρακτη, η κατασκευή κεραίας απομακρύνεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 25 του παρόντος νόμου. Μέσω του ΣΗΛΥΑ ενημερώνεται η ΕΕΤΤ για τις
δικές της ενέργειες και μέσω του e-Άδειες η αρμόδια υπηρεσία για την επιβολή των κυρώσεων που προβλέπονται από την κείμενη περί αυθαιρέτων πολεοδομική νομοθεσία.
7. Κατά των πορισμάτων ελέγχου των ελεγκτών δόμησης είναι δυνατή η άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 46 του ν. 4495/2017. Στην περίπτωση αυτή, αναστέλλονται οι κυρώσεις, συμπεριλαμβανόμενης της κατεδάφισης, μέχρι την έκδοση απόφασης επί της ενδικοφανούς προσφυγής.
8. Σε περίπτωση καταγγελίας που αφορά στη νομιμότητα ήδη εγκατεστημένων δομικών κατασκευών κεραίας, ο σχετικός έλεγχος διενεργείται από ελεγκτή δόμησης, ο οποίος συντάσσει πόρισμα ελέγχου, το οποίο υποβάλλει στο e-Άδειες. Αν κατά τον έλεγχο διαπιστωθεί ότι οι δομικές κατασκευές κεραίας κατασκευάστηκαν κατά παράβαση της χορηγηθείσας έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας, ο κάτοχος της κατασκευής κεραίας
δύναται να συμμορφωθεί, μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την ενημέρωση του e-Άδειες. Στη συνέχεια, σύμφωνα με τα ανωτέρω, υποβάλλει αίτημα για έλεγχο της συμμόρφωσης. Το σχετικό πόρισμα ελέγχου υποβάλλεται από τον ελεγκτή δόμησης στο e-Άδειες. Αν η εν λόγω προθεσμία παρέλθει άπρακτη, η κατασκευή κεραίας απομακρύνεται, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο άρθρο 25 του παρόντος νόμου. Μέσω του ΣΗΛΥΑ ενημερώνεται η ΕΕΤΤ για τις δικές της ενέργειες και οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας για να διακόψουν άμεσα κάθε παροχή. Επίσης, μέσω του e-Άδειες ενημερώνεται η αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης (ΥΔΟΜ), η οποία ανακαλεί τη χορηγηθείσα έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας.
Στις περιπτώσεις αυτές η αρμόδια ΥΔΟΜ εκδίδει πράξη επιβολής προστίμου σύμφωνα με το πόρισμα και προβαίνει σε κάθε άλλη απαιτούμενη ενέργεια σύμφωνα με τις κείμενες περί αυθαιρέτων πολεοδομικές διατάξεις.

1. Αν η άδεια κατασκευής κεραίας της ΕΕΤΤ ή/και η έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας ανακληθεί ή ακυρωθεί, ενημερώνεται αμέσως από την κατά περίπτωση αρμόδια αρχή το ΣΗΛΥΑ και ο κάτοχος της κατασκευής κεραίας υποχρεούται να προβεί σε απομάκρυνσή της μέσα σε προθεσμία τριών (3) μηνών από την ενημέρωση του ΣΗΛΥΑ. Παράλληλα, ενημερώνεται το e-Άδειες για την επιβολή των κυρώσεων από την αρμόδια αρχή, σύμφωνα με τις διατάξεις περί αυθαιρέτων της πολεοδομικής νομοθεσίας. Αν παρέλθει άπρακτη η ανωτέρω προθεσμία, η απομάκρυνση της κατασκευής πραγματοποιείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες της οικείας Περιφέρειας. Το κόστος απομάκρυνσης της κατασκευής βαρύνει τον κάτοχό της.
2. Αν ο κάτοχος της κατασκευής κεραίας υποβάλλει αίτημα για ανάκληση της άδειας κατασκευής της από την ΕΕΤΤ, υποχρεούται να προβεί σε απομάκρυνσή της μέσα σε προθεσμία τριών (3) μηνών από την υποβολή του σχετικού αιτήματος στο ΣΗΛΥΑ.
3. Αν οι ανωτέρω προθεσμίες για την απομάκρυνση κατασκευών κεραιών παρέλθουν άπρακτες, με απόφαση του οικείου Περιφερειάρχη, ύστερα από έκθεση των αρμόδιων οργάνων, επιβάλλεται στους κατόχους των εν λόγω κατασκευών κεραιών διοικητικό πρόστιμο ύψους χιλίων (1.000) ευρώ ημερησίως, για κάθε ημέρα που δεν έχει ολοκληρωθεί η απομάκρυνση της κατασκευής, το δε πρόστιμο καταπίπτει υπέρ της οικείας Περιφέρειας.
4. Για την απομάκρυνση κατασκευής κεραίας απαιτείται η παροχή έγκρισης εκτέλεσης εργασιών, σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 29 του ν. 4495/2017. Η έγκριση παρέχεται, με ευθύνη εξουσιοδοτημένου μηχανικού, μετά την υποβολή σχετικής αίτησης στο e-Άδειες, η οποία συνοδεύεται από τεχνική έκθεση μηχανικού και υπεύθυνη δήλωσή του για ανάληψη της ευθύνης επίβλεψης. Η έγκριση εκτέλεσης εργασιών αναρτάται στο ΣΗΛΥΑ και στον ιστότοπο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για το e-Άδειες. Η απομάκρυνση της κατασκευής κεραίας πιστοποιείται με υπεύθυνη δήλωση του επιβλέποντος μηχανικού, η οποία υποβάλλεται στο ΣΗΛΥΑ και στο e-Άδειες.

Για τη συνεγκατάσταση και την από κοινού χρήση ευκολιών εφαρμόζεται το άρθρο 29 του ν. 4070/2012 (Α΄ 82) και οι διατάξεις του ν. 4463/2017 (Α΄ 40), καθώς και οι κατ’ εξουσιοδότηση των ανωτέρω νόμων σχετικές αποφάσεις της ΕΕΤΤ.

1. Για την εγκατάσταση σταθμών και κατασκευών κεραιών των παρόχων υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών στο κοινό, επιτρέπεται, με την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί η έκδοση έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 23 του παρόντος νόμου, η κατασκευή οικίσκου ή/και η τοποθέτηση ερμαρίων για τη στέγαση μηχανημάτων, πάνω από το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος της περιοχής και μέσα στο ιδεατό στερεό της παραγράφου 6 του άρθρου 9 του ν. 1577/1985 (Α΄ 210), καθώς και κατασκευών στήριξης του συστήματος των κεραιών εκπομπής και λήψης ραδιοσημάτων, όπως ενδεικτικά αυτοστήρικτων ιστών, δικτυωμάτων και πυλώνων ή αντίστοιχων κατασκευών, οι οποίες φέρουν τα συστήματα των κεραιών, πάνω από το μέγιστο ύψος και το ιδεατό στερεό της παραγράφου 6 του άρθρου 9 του ν. 1577/1985 (Α΄ 210), ως εξής:
α) για τις εντός σχεδίου περιοχές: σε άρτια οικόπεδα, κατά κανόνα ή κατά παρέκκλιση, σε δώμα ή σε στέγη κτιρίου, στο πέραν του υποχρεωτικώς αφημένου τμήματος του ακάλυπτου χώρου του οικοπέδου και εντός του κτιρίου. Γενικά, επιτρέπεται η τοποθέτηση κατασκευής κεραίας και πάνω από την απόληξη κλιμακοστασίου και φρέατος ανελκυστήρα που κατασκευάζεται σύμφωνα με το άρθρο 16 του ν. 1577/1985,
β) για τις εκτός σχεδίου περιοχές: σύμφωνα με τα οριζόμενα στην περίπτωση α΄, καθώς και σε γήπεδα ελάχιστου εμβαδού πεντακοσίων (500) τετραγωνικών μέτρων και σε απόσταση πέντε (5) τουλάχιστον μέτρων από τα όρια των γηπέδων. Κατά παρέκκλιση των ως άνω διατάξεων για τις εκτός σχεδίου περιοχές, με απόφαση της ΕΕΤΤ, επιτρέπεται η κατασκευή εγκαταστάσεων απαραίτητων για την εγκατάσταση και λειτουργία των κατασκευών κεραίας σε αγροτεμάχια με εμβαδόν μικρότερο των πεντακοσίων (500) τ.μ. και σε απόσταση μικρότερη των πέντε (5) μέτρων από τα όρια αυτών, εφόσον η μορφολογία του εδάφους ή/και η εγκατάσταση άλλων παρόχων σε όμορες και γειτονικές εκτάσεις δεν επιτρέπουν την εκπλήρωση των ως άνω όρων,
γ) σε δασικού χαρακτήρα εκτάσεις επιτρέπεται, για λόγους δημοσίου συμφέροντος και υπό την επιφύλαξη της τήρησης των σχετικών διατάξεων της δασικής νομοθεσίας, η εγκατάσταση κατασκευής κεραίας, η κατασκευή οικίσκου, η εγκατάσταση ερμαρίων και των συνοδών έργων, καθώς και κάθε άλλης συναφούς κατασκευής απαραίτητης για την λειτουργία της, συμπεριλαμβανομένων των κέντρων επίγειας ψηφιακής ευρυεκπομπής αδειοδοτημένων παρόχων, καθώς και των κέντρων δορυφορικών επικοινωνιών, κατά παρέκκλιση των ανωτέρω.
2. Το εμβαδόν του οικίσκου ή/και των ερμαρίων, όταν αυτά τοποθετούνται σε δώμα, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα είκοσι πέντε (25) τετραγωνικά μέτρα και το ύψος του τα δύο μέτρα και σαράντα εκατοστά (2,40). Όταν αυτά τοποθετούνται στο έδαφος, το εμβαδόν τους δεν μπορεί να υπερβαίνει τα τριάντα πέντε (35) τετραγωνικά μέτρα και το ύψος του τα τρία μέτρα και πενήντα εκατοστά (3,50). Οι ανωτέρω μέγιστες επιτρεπόμενες επιφάνειες των οικίσκων προσαυξάνονται κατά δεκαπέντε τοις εκατό (15%) για κάθε φιλοξενούμενο πάροχο που κάνει κοινή χρήση της κατασκευής κεραίας, ενώ η συνολική μέγιστη προσαύξηση στο εμβαδόν, ανεξαρτήτως του αριθμού των παρόχων, δεν μπορεί να υπερβαίνει το τριάντα πέντε τοις εκατό (35%) των προαναφερομένων τιμών. Στην περίπτωση περισσότερων του ενός (1) οικίσκου, τα ανωτέρω όρια ισχύουν αθροιστικά για το σύνολο των οικίσκων της κατασκευής κεραίας. Όταν ο οικίσκος τοποθετείται στο δώμα και η κατασκευή κεραίας είναι στο δώμα ή/και πάνω στην απόληξη του κλιμακοστασίου και του φρέατος ανελκυστήρα, δεν περιλαμβάνονται στον συντελεστή δόμησης και συντελεστής όγκου του οικοπέδου ή γηπέδου. Αν ο οικίσκος πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για τη στέγαση μηχανημάτων που μεταδίδουν σήματα επίγειας ψηφιακής ευρυεκπομπής με χρήση συχνοτήτων για την εκπομπή ραδιοτηλεοπτικού σήματος, το εμβαδόν του δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τα δέκα (10) τετραγωνικά μέτρα ανά πολυπλέκτη.
3. Για την έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας των παραπάνω κατασκευών σε εντός ή εκτός σχεδίου περιοχές ειδικής προστασίας, και, κατά παρέκκλιση των διατάξεων και περιορισμών που ισχύουν για τις περιοχές αυτές, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη των κατά περίπτωση αρμόδιων υπηρεσιών ή/και του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής (ΣΑ).

1. Κατά παρέκκλιση των προβλεπομένων στις ανωτέρω διατάξεις, για την τροποποίηση κατασκευών κεραιών δεν απαιτείται η τροποποίηση της υπάρχουσας άδειας κατασκευής κεραίας ή η έκδοση νέας άδειας κατασκευής κεραίας, αλλά υποβάλλεται σχετική δήλωση στο ΣΗΛΥΑ, στις εξής περιπτώσεις:
Α. Σε περίπτωση μεταβολών στις δομικές κατασκευές κεραιών περιβαλλοντικής κατηγορίας Β, οι οποίες υπάγονται σε πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ν. 4014/2011 (Α΄ 209) και οι οποίες δεν εμπίπτουν στις ειδικές κατηγορίες του άρθρου 29 του παρόντος νόμου, εφόσον αυτές αφορούν:
α) κατασκευές κεραιών, των οποίων οι κατασκευές στήριξης όπως αυτοστήρικτοι ιστοί, δικτυώματα, πυλώνες ή αντίστοιχες δομικές κατασκευές, είτε εδράζονται επί εδάφους και το μέγιστο ύψος κατασκευής κεραίας, μετά τις τροποποιήσεις, παραμένει μικρότερο των δεκαπέντε (15) μέτρων, είτε εδράζονται επί κτιρίου και το μέγιστο ύψος κατασκευής κεραίας, μετά τις τροποποιήσεις, παραμένει μικρότερο των δέκα (10) μέτρων,
β) κατασκευές κεραιών, που δεν περιλαμβάνουν κατασκευές στήριξης όπως αυτοστήρικτους ιστούς, δικτυώματα, πυλώνες ή αντίστοιχες δομικές κατασκευές, αλλά η στήριξη αυτών γίνεται σε υφιστάμενες δομικές κατασκευές με χρήση μεταλλικών στηριγμάτων, οι διαστάσεις των οποίων, μετά την τροποποίηση, δεν ξεπερνά τα δύο (2) μέτρα.
Η δήλωση στις αμέσως παραπάνω περιπτώσεις υποβάλλεται στο ΣΗΛΥΑ συνοδευόμενη από τα εξής δικαιολογητικά:
(α) επικαιροποιημένη μελέτη ραδιοεκπομπών, που αφορά στο σύνολο των κεραιοσυστημάτων της κατασκευής κεραίας, εφόσον απαιτείται,
(β) επικαιροποίηση της δήλωσης υπαγωγής στις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) με όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις,
(γ) αίτηση προς την ΥΠΑ και, εφόσον απαιτείται, προς το ΓΕΑ σχετικά με την ασφάλεια της αεροπλοΐας. Η δήλωση τίθεται σε ισχύ μετά την έκδοση θετικής γνωμοδότησης μέσω του ΣΗΛΥΑ, από: (αα) την ΕΕΑΕ, (ββ) την ΥΠΑ και (γγ) το ΓΕΑ.
Στην περίπτωση αυτή, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ενημερώνεται ο πολεοδομικός φάκελος στο e-Άδειες.
Β. Σε περίπτωση τροποποίησης ή/και αλλαγής των υφιστάμενων κεραιοσυστημάτων ή των χαρακτηριστικών εκπομπής κατασκευών κεραιών που δεν εμπίπτουν στις ειδικές κατηγορίες του άρθρου 29 του παρόντος νόμου για την αναβάθμιση των παρεχόμενων προς το κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, συνεπεία των οποίων δεν επέρχονται αλλαγές των δομικών κατασκευών κεραίας. Στην περίπτωση αυτή, δεν απαιτείται, επίσης, η έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας, εφόσον με τις τροποποιήσεις δεν επέρχεται οποιαδήποτε τροποποίηση στις δομικές κατασκευές της υφιστάμενης κατασκευής κεραίας, συμπεριλαμβανομένου του ύψους και του οικίσκου.
Η δήλωση τροποποίησης κεραιοσυστημάτων της αμέσως παραπάνω περίπτωσης υποβάλλεται στο ΣΗΛΥΑ συνοδευόμενη από:
(α) επικαιροποιημένη μελέτη ραδιοεκπομπών, που αφορά στο σύνολο των κεραιοσυστημάτων της κατασκευής κεραίας, εφόσον απαιτείται,
(β) επικαιροποιημένη ΜΠΕ ή, κατά περίπτωση, δήλωση υπαγωγής στις ΠΠΔ, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Η δήλωση τίθεται σε ισχύ, μετά την έκδοση μέσω του ΣΗΛΥΑ:
(α) θετικής γνωμοδότησης της ΕΕΑΕ, και 
(β) απόφασης ΑΕΠΟ, με βάση την επικαιροποιημένη ΜΠΕ. Αν η κατασκευή κεραίας έχει ενταχθεί σε ΠΠΔ, η δήλωση υπαγωγής στις ΠΠΔ τίθεται σε ισχύ μετά την πάροδο δέκα (10) ημερών από τη δημοσίευσή τους.
Γ. Σε περίπτωση αλλαγής της χωροθέτησης των ερμαρίων στέγασης μηχανημάτων ή προσθήκης ερμαρίων στέγασης μηχανημάτων, το εμβαδό των οποίων δεν υπερβαίνει τα επτά (7) τ.μ. για τοποθέτηση επί δώματος και τα δέκα (10) τ.μ. για τοποθέτηση επί εδάφους εντός του χώρου εγκατάστασης της κατασκευής κεραίας, με την προϋπόθεση ότι δεν παραβιάζονται η παράγραφος 2 του άρθρου 27 και το άρθρο 30 του παρόντος νόμου, καθώς και σε περίπτωση μείωσης του εμβαδού της έκτασης που καταλαμβάνει η κατασκευή κεραίας. Η παραπάνω δήλωση υποβάλλεται στο ΣΗΛΥΑ και κοινοποιείται με ευθύνη του κατόχου της κατασκευής κεραίας στις αρμόδιες για τη διαδικασία υπηρεσίες κατά το άρθρο 25 του παρόντος νόμου.
2. Σε περίπτωση επεκτάσεων καθ’ ύψος νομίμως υφιστάμενων ιστών, οι οποίες δεν υπερβαίνουν το πέντε τοις εκατό (5%) του αδειοδοτημένου ύψους τους και που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο αναβάθμισης νέων τεχνολογιών, δεν απαιτείται η έκδοση νέων εγκρίσεων και γνωμοδοτήσεων, πλην νέας έγκρισης από την ΥΠΑ και νέας γνωμάτευσης από την ΕΕΑΕ. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να γίνει σχετική ενημέρωση του e-Άδειες, εφόσον απαιτείται.
3. Στις περιπτώσεις της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου δεν απαιτείται έγκριση δομικών κατασκευών, εφόσον δεν επέρχεται οποιαδήποτε τροποποίηση στις δομικές κατασκευές της υφιστάμενης κατασκευής κεραίας.
4. Η απαιτούμενη στις ως άνω περιπτώσεις τροποποίηση της έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας εκδίδεται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 23 του παρόντος νόμου, μετά την πάροδο ενός (1) μηνός από την έναρξη υποβολής της ανωτέρω δήλωσης.
5. Οι δηλώσεις που προβλέπονται στο παρόν άρθρο, μαζί με το σύνολο των σχετικών δικαιολογητικών εμπεριέχονται στο φάκελο της κατασκευής κεραίας που τηρείται στο ΣΗΛΥΑ.

1. Από την υποχρέωση της διαδικασίας αδειοδότησης του άρθρου 21 του παρόντος νόμου εξαιρούνται:
α) οι κατασκευές κεραιών των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας, της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ), της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ), του Λιμενικού Σώματος, του Εθνικού Κέντρου Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ), του Εθνικού Συστήματος Διαχείρισης και Εποπτείας Φάσματος Ραδιοσυχνοτήτων (ΕΣΔΕΦΡ) της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) καθώς και του σταθμού που προβλέπεται στην περίπτωση κστ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 4 του ν. 4070/2012 (A΄ 82),
β) οι κατασκευές κεραιών των υπουργείων, των πρεσβειών και των διπλωματικών αποστολών, με την προϋπόθεση ότι: αα) δεν επηρεάζουν δυσμενώς την ασφάλεια της αεροπλοΐας, ββ) έχει χορηγηθεί εκχώρηση ή έγκριση ραδιοσυχνοτήτων εκπομπής ή/και λήψης, και γγ) έχει υποβληθεί δήλωση με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του κεραιοσυστήματος, με ενημέρωση του ΣΗΛΥΑ. Με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ύστερα από εισήγηση της ΕΕΑΕ και της ΕΕΤΤ, καθορίζονται η διαδικασία υποβολής, η μορφή και το περιεχόμενο της ανωτέρω δήλωσης, καθώς και κάθε άλλο σχετικό ειδικότερο, τεχνικό ή/και λεπτομερειακό θέμα,
γ) οι κατασκευές κεραιών αδειούχων ραδιοερασιτεχνών, με την προϋπόθεση ότι: αα) δεν επηρεάζουν δυσμενώς την ασφάλεια της αεροπλοΐας, ββ) χρησιμοποιούν συχνότητες οι οποίες έχουν κατανεμηθεί βάσει του Εθνικού Κανονισμού Κατανομής Ζωνών Συχνοτήτων (ΕΚΚΖΣ) στην υπηρεσία ραδιοερασιτέχνη, και γγ) έχει υποβληθεί δήλωση με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του κεραιοσυστήματος, με ενημέρωση του ΣΗΛΥΑ. Με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ύστερα από εισήγηση της ΕΕΑΕ και της ΕΕΤΤ, καθορίζεται η διαδικασία υποβολής, η μορφή και το περιεχόμενο της ανωτέρω δήλωσης, καθώς και κάθε άλλο σχετικό ειδικότερο, τεχνικό ή/και λεπτομερειακό θέμα.
Για τη νόμιμη εγκατάσταση και λειτουργία κατασκευών κεραιών αδειούχων ραδιοερασιτεχνών σε κοινόχρηστους χώρους οικοδομών, συμπεριλαμβανομένων και των υφιστάμενων κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου κατασκευών, απαιτείται και η συμμόρφωση με τον κανονισμό πολυκατοικίας του συγκεκριμένου κτιρίου και σε περίπτωση έλλειψής του με τις διατάξεις περί οροφοκτησίας και περί συνιδιοκτησίας που προστατεύουν τα δικαιώματα συνιδιοκτητών του συγκεκριμένου κτιρίου,
δ) οι κατασκευές κεραιών σταθμών βάσης ειδικών ραδιοδικτύων, εφόσον πληρούν τις εξής προϋποθέσεις:
αα) έχουν σε ισχύ άδεια λειτουργίας, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, στην οποία περιλαμβάνεται περιγραφή της κατασκευής κεραίας και εγκαθίστανται στο κτίριο στο οποίο αφορά η άδεια, ββ) το υψηλότερο σημείο της κατασκευής κεραίας δεν εκτείνεται πέραν των έξι (6) μέτρων από τη βάση της, και γγ) η κεραία απέχει σε οριζόντια προβολή τέσσερα (4) τουλάχιστον μέτρα από το περίγραμμα του οικοπέδου,
ε) οι κατασκευές κεραιών σταθμών βάσης CB, για τις περιπτώσεις που επιτρέπεται, εφόσον πληρούν τις εξής προϋποθέσεις: αα) για τους σταθμούς έχουν εκδοθεί και ισχύουν άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, και ββ) το υψηλότερο σημείο της κατασκευής κεραίας δεν εκτείνεται πέραν των έξι (6) μέτρων από τη βάση της,
ζ) οι κατασκευές μικρών κεραιών που προορίζονται για χρήση εντός των κτιρίων,
η) οι κατασκευές μικρών κεραιών που προορίζονται για χρήση μεταφοράς δεδομένων τοπικής εμβέλειας, όπως εντός βιομηχανικών εγκαταστάσεων, γηπέδων, συγκροτημάτων κτιρίων κ.λπ.,
θ) οι κατασκευές κεραιών μόνο λήψης εκπομπών που προορίζονται για το ευρύ κοινό.
2. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ύστερα από εισήγηση της ΕΕΤΤ:
α) καθορίζονται οι κατηγορίες, οι όροι, οι προϋποθέσεις και οι προδιαγραφές λειτουργίας, τα τεχνικά χαρακτηριστικά, ο έλεγχος και οι κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα για τις κατασκευές κεραιών χαμηλής ηλεκτρομαγνητικής περιβαλλοντικής όχλησης των οποίων η συνολική ενεργός ισοτροπική ακτινοβολούμενη ισχύς (eirp) δεν υπερβαίνει τα εκατόν εξήντα τέσσερα (164) W ή, ειδικά για τις μικροκυματικές ζεύξεις και τους δορυφορικούς σταθμούς τύπου VSAT, η ισχύς εισόδου στην κεραία δεν υπερβαίνει το ένα (1) W και τα δύο (2) W, αντίστοιχα. Οι εγκαταστάσεις αυτές εξαιρούνται από τη διαδικασία αδειοδότησης του άρθρου 21 του παρόντος νόμου,
β) ρυθμίζονται τα θέματα που αφορούν εγκαταστάσεις σταθμών και κατασκευές κεραιών που εξαιρούνται από τη διαδικασία αδειοδότησης του άρθρου 21 του παρόντος νόμου. Οι ρυθμίσεις αφορούν την κατηγοριοποίηση των κατασκευών κεραιών και των σταθμών, τους όρους, τις προϋποθέσεις και τις προδιαγραφές εγκατάστασης και λειτουργίας, τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά, τον έλεγχό τους από τις αρμόδιες υπηρεσίες και τις κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων, καθώς και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια,
γ) καθορίζεται η ειδική διαδικασία αδειοδότησης για την εγκατάσταση τυποποιημένων κατασκευών κεραιών.
3. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και των κατά περίπτωση συναρμόδιων υπουργών εγκρίνονται και τίθενται σε ισχύ τεχνικοί κανονισμοί που βασίζονται σε εθνικά, ευρωπαϊκά ή διεθνή πρότυπα για την εγκατάσταση κεραιών:
α) σε πυλώνες ισχυρών ρευμάτων,
β) σε πυλώνες φωτισμού,
γ) κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, και
δ) εντός εγκαταστάσεων των Ενόπλων Δυνάμεων.
Μέχρι τη δημοσίευση των ανωτέρω κανονισμών, επιτρέπεται η εγκατάσταση και λειτουργία κατασκευών κεραιών στις ανωτέρω υποδομές, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου.
4. Με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης κυρώνονται τεχνικοί κανονισμοί που βασίζονται σε ευρωπαϊκά ή διεθνή πρότυπα ή, εν ελλείψει αυτών, σε εθνικά και αφορούν:
α) τυποποιημένες κατασκευές κεραιών,
β) την ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα μεταξύ των κατασκευών κεραιών και άλλων γειτονικών ηλεκτρονικών εγκαταστάσεων, και
γ) συνεγκαταστάσεις κεραιών και εξοπλισμού.
Για το έργο της τυποποίησης μπορεί να ανατίθενται ειδικές μελέτες σε φορείς ή οργανισμούς τυποποίησης.
Το κόστος του έργου μπορεί να βαρύνει το αποθεματικό της ΕΕΤΤ της παραγράφου 6 του άρθρου 75 του ν. 4070/2012.
5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Εθνικής Άμυνας και Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζονται οι παραμεθόριες ζώνες της χώρας, των οποίων η κάλυψη από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας κρίνεται ως εθνικά αναγκαία, καθώς και οι ειδικές διαδικασίες αδειοδότησης των κατασκευών κεραιών,
δομικών κατασκευών κεραιών και των συνοδών έργων στις περιοχές αυτές.
6. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού καθορίζονται υποεξυπηρετούμενες περιοχές της ελληνικής επικράτειας, για τις οποίες η ανάπτυξη υποδομής ασύρματης πρόσβασης στους τελικούς χρήστες ή/και η κάλυψη από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας κρίνεται ως εθνικά αναγκαία, και καθορίζονται ειδικές διαδικασίες αδειοδότησης των κατασκευών κεραιών, δομικών κατασκευών κεραιών και των συνοδών έργων στις περιοχές αυτές.
7. Οι κατασκευές κεραιών του παρόντος άρθρου οφείλουν να συμμορφώνονται, όσον αφορά το ύψος τους, με τις διατάξεις σχετικά με την ασφάλεια της αεροπλοΐας.
8. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του κατά περίπτωση συναρμόδιου υπουργού καθορίζονται οι ειδικότερες διαδικασίες, οι προϋποθέσεις, καθώς και οι όροι για την εγκατάσταση και λειτουργία των κέντρων δορυφορικών επικοινωνιών. Μέχρι την έκδοση της παραπάνω κοινής υπουργικής απόφασης, τηρείται η προβλεπόμενη διαδικασία κατά τον παρόντα νόμο και τη λοιπή κείμενη νομοθεσία.

1. Σε περίπτωση εγκατάστασης κατασκευών κεραιών, δομικών κατασκευών κεραιών και συνοδών έργων σε προστατευόμενες περιοχές των ν. 1650/1986 (Α΄ 160) και 3937/2011 (Α΄ 60), εφαρμόζονται οι διατάξεις του κεφαλαίου Α του ν. 4014/2011 (Α΄ 209) για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, καθώς και οι, κατά περίπτωση, ειδικότερες διατάξεις που ρυθμίζουν το καθεστώς προστασίας της συγκεκριμένης κατά περίπτωση περιοχής.
2. Σε περίπτωση εγκατάστασης κατασκευών κεραιών, δομικών κατασκευών κεραιών και συνοδών έργων σε εκτάσεις που εμπίπτουν στη δασική νομοθεσία εφαρμόζονται οι ειδικές προβλέψεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και του ν. 998/1979 (Α΄ 289). Σε περίπτωση κατασκευών κεραιών περιβαλλοντικής κατηγορίας Β, για τις οποίες έχουν καθοριστεί με σχετικές υπουργικές αποφάσεις ΠΠΔ και οι οποίες πρόκειται να εγκατασταθούν σε εκτάσεις που εμπίπτουν στη δασική νομοθεσία, η πράξη υπαγωγής σε ΠΠΔ εκδίδεται με την προϋπόθεση της έκδοσης απόφασης έγκρισης επέμβασης, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 53, την παράγραφο 4 του άρθρου 45 και την παράγραφο 5 του άρθρου 57 του ν. 998/1979. Αμφότερες οι διαδικασίες μπορεί να εξελίσσονται παράλληλα.
Αν συντρέχουν εξαιρετικοί λόγοι που αποκλείουν τη δυνατότητα παροχής έγκρισης επέμβασης, η αρμόδια κατά τόπον δασική υπηρεσία ενημερώνει άμεσα την ΕΕΤΤ για τις ενέργειές της σχετικά με την ανάκληση της άδειας εγκατάστασης κατασκευής κεραίας.
Σε περίπτωση εγκατάστασης κατασκευών κεραιών, δομικών κατασκευών κεραιών και συνοδών έργων σε αρχαιολογικούς χώρους, σε ιστορικούς τόπους και σε διατηρητέους ή παραδοσιακούς οικισμούς, εφαρμόζονται οι διατάξεις του ν. 3028/2002 (Α΄ 153) και τυχόν ειδικότερες διατάξεις που ρυθμίζουν το καθεστώς προστασίας της περιοχής.
Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού μπορεί να καταρτίζονται και να κυρώνονται τεχνικές οδηγίες και τεχνικοί κανονισμοί που αφορούν την εγκατάσταση κατασκευών κεραιών σε περιοχές ή/και υποδομές ειδικού ενδιαφέροντος, όπως, ενδεικτικά, σε:
α) χώρους και μνημεία που εμπίπτουν στις διατάξεις του ν. 3028/2002 (Α΄ 153),
β) περιοχές που εμπίπτουν στη δασική νομοθεσία,
γ) προστατευόμενες περιοχές κατά την περιβαλλοντική νομοθεσία ή/και σε περιοχές του δικτύου Natura 2000,
δ) κρίσιμες για την ανάπτυξη των δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών υποδομές.
Το έργο της κατάρτισης των τεχνικών οδηγιών και των τεχνικών κανονισμών μπορεί να ανατίθεται στο σύνολό του ή εν μέρει στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ). Μέχρι τη δημοσίευση των ανωτέρω οδηγιών και κανονισμών επιτρέπεται η εγκατάσταση και λειτουργία κατασκευών κεραιών στις ανωτέρω περιοχές/υποδομές, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος, καθώς και της λοιπής κείμενης νομοθεσίας.
 

1. Σε οργανωμένες εκτάσεις υποδοχής κατασκευών κεραιών (πάρκα κεραιών) διαχειριστής αναλαμβάνει δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας, ο οποίος ρυθμίζει την οργάνωση και τη συντήρηση, καθώς και τη γενική εποπτεία του πάρκου κεραιών σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου, εφόσον διαθέτει κατάλληλη εμπειρία και μέσα. Κατάλληλη θεωρείται η εμπειρία που έχει αποκτηθεί είτε στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, είτε / και στον τομέα διαχείρισης οργανωμένων υποδοχέων δραστηριοτήτων.
Η διοίκηση, η διαχείριση και η λειτουργία του πάρκου κεραιών ρυθμίζονται από κανονισμό λειτουργίας που καταρτίζεται από τον εκάστοτε φορέα διαχείρισης. Με τον κανονισμό λειτουργίας ρυθμίζονται οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα επί των κεραιοσυστημάτων, καθώς και επί των κοινόχρηστων χώρων, υποδομών και εγκαταστάσεων, εφόσον υφίστανται, οι όροι και περιορισμοί κατά την κείμενη νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος, οι απαιτούμενες δαπάνες για τη λειτουργία του πάρκου, η ενδεχόμενη αμοιβή του διαχειριστή, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
2. Πάρκα κεραιών μπορεί να εγκαθίστανται και να λειτουργούν σε ειδικά καθορισμένες περιοχές, οι οποίες διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
Α) εκτάσεις έως δέκα χιλιάδες (10.000 τ.μ.), οι οποίες προορίζονται για την υποδοχή και την εγκατάσταση κατασκευών κεραιών, που αδειοδοτούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου και για τις οποίες δεν απαιτούνται πρόσθετα έργα και εγκαταστάσεις,
Β) εκτάσεις μεγαλύτερες των δέκα χιλιάδων (10.000 τ.μ.) και έως πενήντα χιλιάδων (50.000 τ.μ.), οι οποίες προορίζονται για την υποδοχή και την εγκατάσταση κατασκευών κεραιών, που αδειοδοτούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου και για τις οποίες δεν απαιτούνται πρόσθετα έργα και εγκαταστάσεις,
Γ) εκτάσεις μεγαλύτερες των πενήντα χιλιάδων (50.000 τ.μ.), οι οποίες προορίζονται για την υποδοχή και την εγκατάσταση κατασκευών κεραιών σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου,
Δ) εκτάσεις πλησίον αρχαιολογικών χώρων, ιστορικών τόπων ή εντός περιοχών του άρθρου 19 του ν. 1650/1986, ή εντός περιοχών που διέπονται από ειδικά διατάγματα καθορισμού όρων δόμησης και περιορισμών δόμησης και χρήσεων γης, ανεξαρτήτως μεγέθους τους.
3. Οι περιοχές κατηγορίας Α καθορίζονται με απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η οποία εκδίδεται μετά από:
α) Γνωμοδότηση της ΕΕΑΕ περί ραδιοεκπομπών, η οποία εκδίδεται μετά από κατάλληλη μελέτη ραδιοεκπομπών, στην οποία εξετάζονται κατ’ ελάχιστον η δυνατότητα εγκατάστασης / συνεγκατάστασης κεραιών στο χώρο, το πλήθος ή η συνολική ισχύς εκπομπής των υπό εγκατάσταση κεραιών, η συνολική εκπεμπόμενη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από τις δυνάμενες να εγκατασταθούν κεραίες και τα μέτρα προφύλαξης του κοινού, εφόσον απαιτούνται κατά την κείμενη νομοθεσία.
β) Τήρηση της διαδικασίας του περιβαλλοντικού προελέγχου, σύμφωνα με το άρθρο 5 της υπ’ αριθμ. 107017/2006 κοινής απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομίας και Οικονομικών, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων με θέμα «Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2001/42/ΕΚ “σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων” του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 2001 (Β΄ 1225).».
γ) Έγκριση για την εγκατάσταση κεραιών από την ΕΕΤΤ.
4. Οι περιοχές κατηγορίας Β καθορίζονται με απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η οποία εκδίδεται μετά από:
α) Γνωμοδότηση της ΕΕΑΕ περί ραδιοεκπομπών, η οποία εκδίδεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 3α του παρόντος άρθρου.
β) Τήρηση της διαδικασίας στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης του άρθρου 6 της ως άνω υπ’ αριθμ. 107017/2006 κοινής υπουργικής απόφασης.
γ) Έγκριση για την εγκατάσταση κεραιών από την ΕΕΤΤ.
5. Οι περιοχές κατηγορίας Γ και Δ καθορίζονται με έγκριση Ειδικού Χωρικού Σχεδίου, σύμφωνα με το άρθρο 8 του ν. 4447/2016 (Α΄ 241).
6. Με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ύστερα από εισήγηση της ΕΕΤΤ, καθορίζονται ο πρότυπος κανονισμός λειτουργίας των πάρκων κεραιών, με τον οποίο ρυθμίζονται οι σχέσεις μεταξύ του φορέα οργάνωσης και των κατόχων εγκατεστημένων κατασκευών κεραιών, οι όροι και προϋποθέσεις για την κοινή χρήση ιστών και κατασκευών κεραιών από πολλούς κατόχους, καθώς και κάθε άλλο ειδικότερο, τεχνικό και λεπτομερειακό θέμα σχετικό με την αποτελεσματική λειτουργία των πάρκων κεραιών. Με την ίδια απόφαση δύναται, επιπλέον, να καθορίζονται οι όροι και οι διαδικασίες για την ανάδειξη των κατασκευαστών και των διαχειριστών των πάρκων κεραιών, καθώς και οι οικονομικές και κανονιστικές υποχρεώσεις των κατόχων εγκατεστημένων στο πάρκα κατασκευών κεραιών έναντι των διαχειριστών των πάρκων κεραιών.

1. Πάρκο κεραιών σε έκταση κατηγορίας Α τουλάχιστον δύο χιλιάδων (2.000) τ.μ., κατηγορίας Β ή κατηγορίας Γ μπορεί να χωροθετηθεί και εντός οργανωμένων υποδοχέων μεταποιητικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων των άρθρων 41 και 43 του ν. 3982/2011 (Α΄ 143). Φορέας οργάνωσης και διαχείρισης του πάρκου κεραιών του προηγούμενου εδαφίου μπορεί να είναι είτε ο αντίστοιχος φορέας του υποδοχέα δραστηριοτήτων, είτε οποιοδήποτε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο είναι εγκατεστημένο σε αυτό.
2. Για την έγκριση χωροθέτησης των πάρκων κεραιών η απαιτούμενη περιβαλλοντική αδειοδότηση μπορεί να περιλαμβάνεται στην περιβαλλοντική αδειοδότηση του οργανωμένου υποδοχέα μεταποιητικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
3. Από τη έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου επιτρέπονται η εγκατάσταση και η λειτουργία νέας κατασκευής κεραίας σε χώρο που βρίσκεται εντός των ορίων οργανωμένου υποδοχέα επιχειρηματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων των άρθρων 41 και 43 του ν. 3982/2011, εφόσον είτε έχει εγκριθεί η χωροθέτηση πάρκου κεραιών σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου είτε υπάρχουν διαθέσιμοι προς τούτο τεχνικά κατάλληλοι κοινόχρηστοι ή κοινωφελείς χώροι, σύμφωνα με τις παραγράφους 11 και 13 του άρθρου 41 του ν. 3982/2011 και την εγκεκριμένη πολεοδόμηση του οργανωμένου υποδοχέα. Στις περιπτώσεις αυτές επιτρέπεται η εγκατάσταση και η λειτουργία νέας κατασκευής κεραίας στους διαθέσιμους τεχνικά κατάλληλους κοινόχρηστους ή κοινωφελείς χώρους και η αίτηση για τη διάθεση χώρου προς εγκατάσταση της κατασκευής κεραίας απευθύνεται στους διαχειριζόμενους, κατά περίπτωση, το πάρκο κεραιών ή τους κοινόχρηστους / κοινωφελείς χώρους. Υφιστάμενες κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου κατασκευές κεραιών, οι οποίες πληρούν τους όρους του νόμου αυτού όσον αφορά την αδειοδότησή τους, δεν θίγονται.

1. Οι έλεγχοι των κατασκευών κεραιών, των δομικών κατασκευών κεραιών και των συνοδών έργων γίνεται από τις εξής, ενδεικτικά αναφερόμενες, αρμόδιες κατά περίπτωση υπηρεσίες:
α) οι έλεγχοι όσον αφορά την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία κατασκευών κεραιών πραγματοποιούνται από την ΕΕΑΕ σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 35 του παρόντος νόμου,
β) οι έλεγχοι όσον αφορά την τήρηση των διατάξεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των ειδικότερων όρων των αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) και των Πρότυπων Περιβαλλοντικών Δεσμεύσεων (ΠΠΔ) γίνονται από τις αρμόδιες σύμφωνα με την περιβαλλοντική νομοθεσία υπηρεσίες,
γ) οι έλεγχοι όσον αφορά την τήρηση των διατάξεων της πολεοδομικής νομοθεσίας και τη νομιμότητα των εγκρίσεων δομικών κατασκευών κεραιών πραγματοποιούνται από τις αρμόδιες σύμφωνα με τον ν. 4495/2017 υπηρεσίες και όργανα,
δ) οι έλεγχοι σχετικά με την ορθή υλοποίηση των εγκρίσεων δομικών κατασκευών κεραιών γίνονται από τους ελεγκτές δόμησης,
ε) οι έλεγχοι όσον αφορά την ηλεκτρική εγκατάσταση που χρησιμοποιείται για τη ρευματοδότηση της κατασκευής κεραίας γίνονται από τις αρμόδιες σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία υπηρεσίες,
στ) η σύνδεση με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας ελέγχεται από τους διαχειριστές των δικτύων,
ζ) η νόμιμη χρήση του φάσματος ραδιοσυχνοτήτων και η πρόκληση παρεμβολών σε νόμιμους χρήστες του φάσματος ελέγχονται από την ΕΕΤΤ.
2. Οι ανωτέρω υπηρεσίες οφείλουν να δημοσιοποιούν ετησίως συγκεντρωτικά αποτελέσματα αναφορικά με τους ελέγχους που διενεργούν.
3. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και των κατά περίπτωση συναρμόδιων υπουργών, ύστερα από εισήγηση της ΕΕΤΤ, τίθεται σε λειτουργία πληροφοριακό σύστημα για τη διαχείριση των καταγγελιών που αφορούν παραβάσεις της νομοθεσίας για την εγκατάσταση και τη λειτουργία κατασκευών κεραιών και ρυθμίζεται κάθε άλλο ειδικότερο τεχνικό ή/ και λεπτομερειακό θέμα σχετικά με τη λειτουργία του, τους φορείς που συμμετέχουν και τις εφαρμοζόμενες διαδικασίες. Οι καταγγελίες υποβάλλονται στο σύστημα επώνυμα, μαζί με παράβολο ύψους πενήντα (50) ευρώ για κάθε αιτούμενο έλεγχο, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στον παρόντα νόμο. Το παράβολο αποδίδεται κατά περίπτωση στις αρμόδιες υπηρεσίες που πραγματοποιούν τους αιτούμενους ελέγχους. Το ύψος του παραβόλου μπορεί να τροποποιείται με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Οικονομικών και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών.
Αν από τον έλεγχο προκύψει ότι η καταγγελία αφορά εγκατάσταση κατασκευής κεραίας, για την οποία δεν έχει εκδοθεί άδεια κατασκευής κεραίας ή/και έγκριση δομικών κατασκευών κεραίας, το παράβολο επιστρέφεται στον καταγγέλλοντα. Τα αιτήματα παροχής πληροφοριών εξετάζονται ατελώς.
4. Μέχρι την έκδοση της απόφασης της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου σε περίπτωση καταγγελίας επιλαμβάνονται οι αρμόδιες υπηρεσίες σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.
5. Δεν επιτρέπεται η παρεμβολή στις επικοινωνίες των Ενόπλων Δυνάμεων, της ΥΠΑ, καθώς και κάθε άλλου νόμιμα λειτουργούντος δικτύου, όπως ενδεικτικά των εν γένει δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών, σταθερής ασύρματης πρόσβασης ή ψηφιακής ευρυεκπομπής, συμπεριλαμβανομένης της «Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση Α.Ε.» (ΕΡΤ). Σε αντίθετη περίπτωση και εφόσον η παρεμβολή βεβαιωθεί με τον προσφορότερο κατά την κρίση των αρμοδίων υπηρεσιών τρόπο, διατάσσεται από την αρμόδια υπηρεσία η άμεση διακοπή με κάθε νόμιμο μέσο και τρόπο της λειτουργίας του σταθμού που προκάλεσε την παρεμβολή. Η απόφαση αυτή κοινοποιείται και στον αρμόδιο εισαγγελέα για την κίνηση ποινικής δίωξης. 

1. Υφιστάμενες δομικές κατασκευές κεραιών, υπάγονται στις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 106 του ν. 4495/2017, κατ’ εξαίρεση των οριζομένων στο άρθρο 89 του ν. 4495/2017, υπό τις εξής προϋποθέσεις:
α) βρίσκεται σε ισχύ άδεια κατασκευής η οποία έχει εκδοθεί από την ΕΕΕΤ ή άλλον αρμόδιο φορέα, κατά το προϊσχύσαν δίκαιο, και
β) εκδίδεται διοικητική πράξη έγκρισης δομικών κατασκευών κεραίας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 23 του παρόντος νόμου.
Σε περίπτωση αλλαγής χωροθέτησης ερμαρίων και οικίσκων εντός του χώρου εγκατάστασης που έγινε σε συμμόρφωση με τα μεγέθη που προβλέπονται από την παράγραφο 2 του άρθρου 27 του παρόντος νόμου, για την παροχή έγκρισης εγκατάστασης δομικών κατασκευών κεραίας δεν απαιτείται η έκδοση νέας άδειας από την ΕΕΤΤ, αλλά ενημερώνεται ο φάκελος μέσω του προβλεπόμενου πληροφοριακού συστήματος του άρθρου 25 (ΣΗΛΥΑ - e - Άδειες).
2. Σε περίπτωση κατασκευών κεραιών και δομικών κατασκευών τους που χρησιμοποιούνται ως μέρος του δικτύου για την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών προς το κοινό ισχύουν τα εξής:
α) αν η κατασκευή κεραίας έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί κατά παρέκκλιση άδειας κατασκευής κεραίας που έχει εκδοθεί για τον χώρο εγκατάστασής της, ο κάτοχός της υποχρεούται, μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου:
αα) να καταβάλει πρόστιμο ύψους χιλίων (1.000) ευρώ στην ΕΕΤΤ, ββ) να υποβάλει αίτημα τροποποίησης της άδειας κατασκευής κεραίας ή δήλωση, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 28 του παρόντος νόμου, γγ) να διακόψει τη λειτουργία των συχνοτήτων που δεν καλύπτονται από υφιστάμενη γνωμοδότηση της ΕΕΑΕ, μέχρι να εκδοθεί θετική γνωμάτευση της ΕΕΤΤ επί νέας μελέτης ραδιοεκπομπών, και δδ) να καταβάλει στην ΕΕΑΕ μέσα σε ένα (1) μήνα από την υποβολή της αίτησης ή
της δήλωσης, ποσό ύψους διακοσίων πενήντα (250,00) ευρώ για τη διενέργεια σχετικού ελέγχου (αυτοψία και επί τόπου μέτρηση),
β) αν η κατασκευή κεραίας έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί χωρίς να έχει χορηγηθεί άδεια κατασκευής κεραίας για τον χώρο εγκατάστασής της, αλλά έχει υποβληθεί αίτηση στην ΕΕΤΤ πριν από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον έγκριση της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), μελέτη ραδιοεκπομπών που έχει υποβληθεί στην ΕΕΑΕ ή γνώμη αυτής, κατάθεση ΜΠΕ ή, κατά περίπτωση, κατάθεση δήλωσης υπαγωγής στις ΠΠΔ, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις περί περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ο κάτοχος της κατασκευής κεραίας οφείλει, μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος: αα) να καταβάλει πρόστιμο ύψους τεσσάρων χιλιάδων (4.000) ευρώ στην ΕΕΤΤ, ββ) να υποβάλει σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος αίτημα χορήγησης άδειας κατασκευής κεραίας, γγ) εφόσον δεν έχει εκδοθεί γνωμοδότηση της ΕΕΑΕ για ορισμένες από τις εκπεμπόμενες συχνότητες, να διακόψει τη λειτουργία αυτών των συχνοτήτων μέχρι να εκδοθεί θετική γνωμοδότηση της ΕΕΑΕ επί μελέτης ραδιοεκπομπών για την εγκατεστημένη κατασκευή κεραίας ή και έγκριση της ΥΠΑ εφόσον απαιτείται, και δδ) να καταβάλει στην ΕΕΑΕ, μέσα σε ένα (1) μήνα από την υποβολή της αίτησης, ποσό ύψους πεντακοσίων (500,00) ευρώ για τη διενέργεια σχετικού ελέγχου (αυτοψία και επί τόπου μέτρηση).
3. Για τις κατασκευές κεραιών της παραγράφου 2 του παρόντος άρθρου, μετά την έκδοση της άδειας κατασκευής κεραίας από την ΕΕΤΤ, ακολουθούνται οι διαδικασίες υπαγωγής στις διατάξεις του ν. 4495/2017, καθώς και του παρόντος νόμου.
4. Κατασκευές κεραιών, που δεν αδειοδοτούνται από την ΕΕΤΤ μέσα σε προθεσμία δεκαοκτώ (18) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, απομακρύνονται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 25 του παρόντος νόμου, μέσα σε προθεσμία τριών (3) μηνών από τη λήξη της ανωτέρω προθεσμίας. Με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η άνω προθεσμία μπορεί να παρατείνεται έως έξι (6) μήνες.
5. Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος άρθρου οι κάτοχοι κατασκευών κεραιών υποχρεούνται να υποβάλουν στην ΕΕΤΤ, μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου κατάλογο με τις κατασκευές κεραιών που εμπίπτουν στις διατάξεις του παρόντος άρθρου με σαφή και συγκεκριμένη αναφορά του υφιστάμενου αδειοδοτικού πλαισίου που υπάγονται οι κατασκευές κεραιών, σύμφωνα με τα ανωτέρω.
6. Για κατασκευές κεραιών που εμπίπτουν στις περιπτώσεις α΄ και β΄ της παραγράφου 2 του παρόντος άρθρου, μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας αδειοδότησής τους από την ΕΕΤΤ ή την απόρριψη της αιτούμενης άδειας ή την πάροδο της προθεσμίας που τίθεται με την παράγραφο 4 του παρόντος άρθρου αναστέλλεται η διαδικασία επιβολής κυρώσεων. Για τις κατασκευές κεραιών που αδειοδοτούνται από την ΕΕΤΤ σύμφωνα με την παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου δεν επιβάλλεται ούτε οφείλεται άλλο πρόστιμο πέραν του αναφερομένου στην παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου.
7. Για τις δομικές κατασκευές κεραιών της ΕΡΤ Α.Ε. που έχουν θεωρηθεί νόμιμες, σύμφωνα με την παράγραφο 8 του άρθρου 19 του ν. 1730/1987 (Α΄ 145) η ΕΡΤ υποχρεούται να υποβάλλει στο ΣΗΛΥΑ μέσα σε προθεσμία πέντε (5) μηνών ενδεικτικό γεωγραφικό εντοπισμό του ακινήτου επί αεροφωτογραφίας στην οποία θα αποτυπώνονται οι δομικές κατασκευές του παρόχου (οικίσκος ή/και ερμάριο και ιστός) με καταγραφή των διαστάσεων αυτών

1. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, απαγορεύεται η εγκατάσταση κατασκευής κεραίας για την οποία δεν έχει υποβληθεί και εγκριθεί από την ΕΕΑΕ μελέτη ραδιοεκπομπών που αποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν χώροι γύρω από την κεραία ελεύθερα προσπελάσιμοι από τον γενικό πληθυσμό, στους οποίους τα όρια ασφαλούς έκθεσης υπερβαίνουν το εβδομήντα τοις εκατό (70%) των τιμών που καθορίζονται στα άρθρα 2 έως 4 της υπ’ αριθμ. 53571/3839/1.9.2000 κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και των Υφυπουργών Υγείας και Πρόνοιας και Μεταφορών και Επικοινωνιών με θέμα «Μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών εγκατεστημένων στην ξηρά (Β΄ 1105) ή στην αντίστοιχη κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού, που εκδίδεται σύμφωνα με την παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου.
2. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του εκάστοτε αρμοδίου Υπουργού για τα θέματα της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) καθορίζονται τα μέτρα που λαμβάνονται για την προφύλαξη του κοινού από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στις εγκαταστάσεις κατασκευών κεραιών. Η εξέταση της ανάγκης αναπροσαρμογής των ορίων έκθεσης του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, που έχουν καθοριστεί με την ως άνω υπ’ αριθμ. 53571/3839/1.9.2000
απόφαση, διενεργείται από εννεαμελή ειδική επιτροπή που συστήνεται με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι των Υπουργείων Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Υγείας, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργείων, οι οποίοι ορίζονται με την ίδια απόφαση. Η επιτροπή αυτή δύναται να συνεργάζεται και να προσκαλεί στις συνεδριάσεις της, κατά περίπτωση, και άλλα πρόσωπα, όπως ενδεικτικά, εκπροσώπους της ακαδημαϊκής κοινότητας, επιστήμονες από τις ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές, εκπροσώπους φορέων της αγοράς, εκπροσώπους ομάδων πολιτών και συλλογικοτήτων, καθώς και εκπροσώπους των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αρμοδίων διεθνών οργανισμών.
3. Σε περίπτωση εγκατάστασης κατασκευής κεραίας σε απόσταση μέχρι τριακοσίων (300) μέτρων από την περίμετρο κτιριακών εγκαταστάσεων βρεφονηπιακών σταθμών, σχολείων, γηροκομείων και νοσοκομείων, τα όρια έκθεσης του κοινού απαγορεύεται να υπερβαίνουν το εξήντα τοις εκατό (60%) των τιμών που καθορίζονται στα άρθρα 2 έως 4 της ως άνω υπ’ αριθμ. 53571/3839/1.9.2000 απόφασης ή στην αντίστοιχη απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και των κατά περίπτωση αρμόδιων υπουργών που εκδίδεται κατά την παράγραφο 2 παρόντος άρθρου.
4. Δεν απαιτείται η σύνταξη και η υποβολή μελέτης ραδιοεκπομπών για τους σταθμούς των οποίων η συνολική ενεργός ακτινοβολούμενη ισχύς όλων των καναλιών δεν υπερβαίνει τα εκατό (100) W (164 Weirp) για τις ζώνες συχνοτήτων πάνω από τριάντα (30) ΜΗz, καθώς και το ένα (1) kW για τις ζώνες συχνοτήτων κάτω από τριάντα (30) ΜΗz, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παράγραφο 6 του άρθρου 6 της ως άνω υπ’ αριθμ. 53571/3839/1.9.2000 απόφασης.
Η ΕΕΑΕ είτε μέσω των οργάνων της είτε μέσω συνεργείων που έχουν ειδικά προς τούτο εξουσιοδοτηθεί από αυτήν, υποχρεούται να ελέγχει την τήρηση των ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από κάθε κεραία:
α) αυτεπαγγέλτως και κατά τρόπο δειγματοληπτικό, ετησίως σε ποσοστό τουλάχιστον είκοσι τοις εκατό (20%) των αδειοδοτημένων από την ΕΕΤΤ κεραιών, που λειτουργούν εντός σχεδίου πόλης,
β) ύστερα από αίτηση της ΕΕΤΤ ή οποιουδήποτε φυσικού ή νομικού προσώπου που έχει έννομο συμφέρον, μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) εργάσιμων ημερών από την υποβολή του σχετικού αιτήματος. Στην περίπτωση αυτή, η ΕΕΑΕ υποχρεούται να γνωστοποιεί αμέσως τα αποτελέσματα του ελέγχου στον αιτούντα και στον κάτοχο της κατασκευής κεραίας.
Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού, ύστερα από εισήγηση της ΕΕΑΕ, καθορίζονται ο τρόπος διενέργειας των μετρήσεων και κάθε άλλο σχετικό ειδικότερο, τεχνικό ή λεπτομερειακό θέμα.
Η αίτηση υποβάλλεται στην ΕΕΑΕ και συνοδεύεται από την καταβολή σχετικού παραβόλου, το ύψος του οποίου ρυθμίζεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Οικονομικών, καθώς και του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού και δεν μπορεί να υπερβαίνει το ογδόντα τοις εκατό (80%) του ποσού της παραγράφου 5 του παρόντος άρθρου. Τα αποτελέσματα των ελέγχων ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας δημοσιεύονται άμεσα στον ιστοχώρο της ΕΕΑΕ και συγκεντρωτικά ανά έτος.
5. Για τους σκοπούς της παρούσας, οι κάτοχοι κατασκευών κεραιών που έχουν υποχρέωση αδειοδότησης προκαταβάλλουν στην ΕΕΑΕ ετήσιο τέλος ύψους διακοσίων είκοσι (220,00) ευρώ για κάθε κατασκευή κεραίας για τον έλεγχο ως προς την τήρηση των ορίων έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού, ύστερα από γνώμη της ΕΕΑΕ, καθορίζονται τα σχετικά με την επιβολή και την είσπραξη του τέλους θέματα. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού μπορεί να αναπροσαρμόζεται το ύψος του ανωτέρω τέλους, ανάλογα με τις ανάγκες, ώστε να καλύπτονται τα έξοδα της διενέργειας των ελέγχων της παραγράφου 2 του παρόντος άρθρου, καθώς και τα έξοδα της λειτουργίας, ανάπτυξης και επέκτασης του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (ΕΠΗΠ) του άρθρου 36 του παρόντος νόμου. Με όμοια απόφαση μπορεί να καθοριστεί το μέρος των εσόδων που προβλέπονται στην παρούσα και διατίθενται από την ΕΕΑΕ στους Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού ή άλλους αρμόδιους φορείς για την κάλυψη πάσης φύσης εξόδων τους σχετικών με τη λειτουργία του ΕΠΗΠ.
6. Αν η ΕΕΑΕ διαπιστώσει, οποτεδήποτε, ότι τα δηλωθέντα στην υποβληθείσα μελέτη ραδιοεκπομπών, που προβλέπεται στο άρθρο 6 της ως άνω υπ’ αριθμ. 53571/3839/1.9.2000 απόφασης ή/και τα συνημμένα σε αυτήν σχέδια παρουσιάζουν διαφορές σε σχέση με την πραγματικότητα, οι οποίες επηρεάζουν ουσιωδώς τους υπολογισμούς της μελέτης ή τα μέτρα προφύλαξης του κοινού, χωρίς ωστόσο, να υπερβαίνουν τα όρια ασφαλούς έκθεσης αυτού, όπως αυτά ορίζονται στην κείμενη νομοθεσία, ενημερώνει άμεσα εγγράφως, ή με τηλεομοιοτυπία, ή μέσω ΣΗΛΥΑ την ΕΕΤΤ και τον κάτοχο της κατασκευής κεραίας. Η ΕΕΤΤ ενημερώνει άμεσα εγγράφως, ή με τηλεομοιοτυπία, ή μέσω ΣΗΛΥΑ τον κάτοχο της κατασκευής κεραίας να προβεί στην κατάθεση διορθωμένης μελέτης ραδιοεκπομπών μέσα σε αποκλειστική προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την ειδοποίησή του και γνωστοποίησή της στην ΕΕΤΤ. Η διορθωμένη μελέτη ραδιοεκπομπών κατατίθεται απευθείας στην ΕΕΑΕ και εξετάζεται κατά προτεραιότητα από αυτήν, η οποία μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από την κατάθεσή της είτε εκδίδει γνωμάτευση, είτε ενημερώνει τον πάροχο για την κατάθεση συμπληρωματικών στοιχείων. Αν παρέλθει άπρακτη η ανωτέρω προθεσμία, ο κάτοχος της κατασκευής κεραίας προβαίνει σε άμεση διακοπή λειτουργίας του σταθμού και ενημέρωση της ΕΕΤΤ.
7. Αν διαπιστωθεί υπέρβαση των επιτρεπόμενων ορίων εκπεμπόμενης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, εφαρμόζονται οι κυρώσεις που προβλέπει η υπ’ αριθμ. 53571/3839/1.9.2000 κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και των Υφυπουργών Υγείας και Πρόνοιας και Μεταφορών και Επικοινωνιών (Β΄ 1105).
8. Δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση κατασκευής κεραίας κινητής τηλεφωνίας σε κτιριακές εγκαταστάσεις βρεφονηπιακών σταθμών, σχολείων, γηροκομείων και νοσοκομείων. Υφιστάμενες κατασκευές κεραιών επί των εν λόγω κτιρίων απομακρύνονται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 25 του παρόντος νόμου. Κατ’ εξαίρεση των ανωτέρω, στις κτιριακές εγκαταστάσεις νοσοκομείων μπορεί, ύστερα από προηγούμενη απόφαση της διοίκησής τους, να εγκατασταθεί κατασκευή κεραίας, που εξαιρείται από την υποχρέωση αδειοδότησης, για την εξυπηρέτηση των αναγκών του ιατρικού προσωπικού και του κοινού που επισκέπτεται τους χώρους του νοσοκομείου.

1. Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) είναι αρμόδια για τη διαρκή μέτρηση και καταγραφή, σε επιλεγμένες θέσεις, των επιπέδων ακτινοβολίας των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, που οφείλονται στο σύνολο των σταθμών κεραιών κάθε είδους.
2. Στην ΕΕΑΕ δημιουργείται το Εθνικό Παρατηρητήριο Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (ΕΠΗΠ), που έχει ως σκοπό τον διαρκή έλεγχο της τήρησης των ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, όπως αυτά καθορίζονται στην κείμενη νομοθεσία, μέσω ενός διασυνδεδεμένου συστήματος σταθμών επεξεργασίας και σταθερών, κινητών και φορητών σταθμών μέτρησης των τιμών της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, ονομαζόμενο εφεξής «Δίκτυο», με στόχο τη διαρκή ενημέρωση του κοινού.
3. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού, ύστερα από εισήγηση της ΕΕΑΕ, καθορίζονται τα θέματα οργάνωσης, εγκατάστασης, χρηματοδότησης, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και λειτουργίας του ΕΠΗΠ και εκδίδεται Κανονισμός του ΕΠΗΠ. Με τον Κανονισμό καθορίζονται:
α) οι όροι, οι προϋποθέσεις και η διαδικασία επιλογής των φορέων που συνδέονται στο Δίκτυο,
β) τα κριτήρια επιλογής της θέσης εγκατάστασης ή/και μετεγκατάστασης των σταθμών μέτρησης, ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες ανάγκες,
γ) οι όροι, οι προϋποθέσεις και η διαδικασία διαχείρισης, επέκτασης και συντήρησης του Δικτύου,
δ) οι φορείς αξιοποίησης των αποτελεσμάτων των μετρήσεων της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας,
ε) η οργάνωση και η παρακολούθηση από την ΕΕΑΕ, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, την ΕΕΤΤ και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, όπως περιφέρειες, δήμοι, πανεπιστήμια, παρόχους ραδιοτηλεοπτικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ), των μετρήσεων των τιμών της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και η δημοσιοποίησή τους,
στ) η δημοσίευση περιοδικών εκθέσεων από την ΕΕΑΕ σχετικά με τα αποτελέσματα των μετρήσεων της τήρησης των ορίων ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την εφαρμογή της παρούσας παραγράφου.
4. Η ΕΕΑΕ, σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αναλαμβάνει την υποστήριξη του ΕΠΗΠ και είναι αρμόδια για να:
α) σχεδιάζει και προγραμματίζει τις αναγκαίες μετρήσεις,
β) λειτουργεί το πληροφοριακό σύστημα στο οποίο καταχωρίζονται όλα τα στοιχεία των μετρήσεων,
γ) αναλαμβάνει την παρουσίαση των δεδομένων των μετρήσεων σε κατάλληλα διαμορφωμένη ιστοσελίδα με τη μορφή απλών και κατανοητών διαγραμμάτων ανά γεωγραφική περιοχή,
δ) μεριμνά για την καλή λειτουργία, τη συντήρηση και την αναβάθμιση του εξοπλισμού, την αγορά υλικών και εξοπλισμού ή την εκποίηση, εφόσον απαιτείται, μη χρήσιμου εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων των κινητών μονάδων του ΕΠΗΠ.

Με την επιφύλαξη των οριζομένων στις επιμέρους διατάξεις του παρόντος:
α) η εγκατάσταση σταθμού εκπομπής ή/και λήψης ραδιοσήματος και κατασκευής κεραίας ή δομικών κατασκευών κεραίας κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος και χωρίς τις προβλεπόμενες άδειες ή εγκρίσεις, εφόσον αυτές απαιτούνται, η χρήση σταθμού εκπομπής ραδιοσήματος χωρίς άδεια ή η παραχώρηση ηλεκτρικού ρεύματος σε εγκαταστάσεις σταθμού εκπομπής ή/και λήψης ραδιοσήματος άλλου που λειτουργεί με ή χωρίς άδεια, η παραχώρηση των δομικών κατασκευών κεραίας σε άλλον για την εγκατάσταση κεραιοσυστημάτων χωρίς άδεια, εφόσον απαιτείται, καθώς και η παρεμπόδιση ή η παρενόχληση των αρμόδιων οργάνων να πραγματοποιήσουν έλεγχο των σταθμών εκπομπής ή/και λήψης ραδιοσήματος και των εγκαταστάσεών τους ή η παροχή εσφαλμένων πληροφοριών για την άσκηση του ελέγχου, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι τριών (3) ετών και χρηματική ποινή από τέσσερις χιλιάδες (4.000) ευρώ έως πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ. Σε περίπτωση καταδίκης διατάσσεται η ανάκληση των υφιστάμενων αδειών, η άμεση διακοπή λειτουργίας του κεραιοσυστήματος και η δήμευση του εξοπλισμού του σταθμού και των συναφών εγκαταστάσεών του,
β) με φυλάκιση μέχρι τρία (3) έτη τιμωρείται όποιος προκαλεί επιβλαβείς παρενοχλήσεις (παρεμβολές), διαπιστωμένες από την αρμόδια αρχή, σε άλλο νόμιμο χρήστη, όπως και όποιος εκπέμπει χωρίς άδεια σε ζώνες ραδιοσυχνοτήτων που δεν προβλέπεται για τη συγκεκριμένη υπηρεσία στον Εθνικό Κανονισμό Κατανομής Ζωνών Συχνοτήτων (ΕΚΚΖΣ). Σε περίπτωση παράβασης των ανωτέρω, ανακαλείται η υφιστάμενη άδεια και μπορεί να διαταχθεί η άμεση διακοπή λειτουργίας του κεραιοσυστήματος. Επίσης, κατάσχεται όλος ο εξοπλισμός του σταθμού και οι συναφείς εγκαταστάσεις και δημεύεται με αμετάκλητη απόφαση του ποινικού δικαστηρίου. Τα αδικήματα των περιπτώσεων α΄ και β΄ θεωρούνται αυτόφωρα, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 242 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όπως ισχύει,
γ) με απόφαση της ΕΕΤΤ, ύστερα από έκθεση της αρμόδιας υπηρεσίας, στους κατόχους κατασκευών κεραιών στην ξηρά:
αα) που δεν διαθέτουν άδεια κατασκευής κεραίας από την ΕΕΤΤ, ούτε πιστοποιητικό πληρότητας,
ββ) που διαθέτουν άδεια κατασκευής κεραίας η οποία έχει εκδοθεί επί τη βάσει ψευδών, ανακριβών ή παραποιημένων στοιχείων επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο από δέκα χιλιάδες (10.000,00) ευρώ μέχρι και τριακόσιες πενήντα χιλιάδες (350.000,00) ευρώ.
Θεωρείται επιβαρυντική περίπτωση, η ψευδής αναγραφή ή η παραποίηση στοιχείων ή η υποτροπή. Τα πρόστιμα αυτά αποτελούν έσοδα του Δημοσίου, συνυπολογίζονται στο ποσοστό εκ του αποθεματικού που καταβάλει η ΕΕΤΤ στο Δημόσιο και εισπράττονται σύμφωνα με το ν.δ. 356/1974 «Κώδικας Εισπράξεων και Δημοσίων Εσόδων» (ΚΕΔΕ, Α΄ 90, όπως ισχύει),
δ) η επιβολή των ανωτέρω διοικητικών προστίμων δεν υποκαθιστά άλλες ποινές και κυρώσεις που προβλέπει η κείμενη νομοθεσία. Τυχόν άσκηση των προβλεπόμενων διοικητικών ή ένδικων μέσων δεν αναστέλλει την είσπραξη του προστίμου. Εφόσον τα πρόστιμα εξοφλούνται μέσα σε έναν (1) μήνα από την κοινοποίηση της σχετικής απόφασης επιβολής τους, μειώνονται κατά τριάντα τοις εκατό (30%). Μετά την παρέλευση του μηνός, η είσπραξη των προστίμων πραγματοποιείται σύμφωνα με τις διατάξεις του ΚΕΔΕ.

1. Συνιστάται ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή, της οποίας τα μέλη δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν τα δέκα (10) για τη σύνταξη κώδικα που περιλαμβάνει τις διατάξεις νόμων και κανονιστικών πράξεων που σχετίζονται με τη διαδικασία αδειοδότησης και ελέγχου κατασκευών κεραιών, η οποία συγκροτείται με κοινή απόφαση των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Δικαιοσύνης.
2. Ο κώδικας τηρείται σε ηλεκτρονική βάση και περιλαμβάνει τις εξουσιοδοτικές διατάξεις για τα αρμόδια όργανα, τη διαδικασία ενημέρωσης, επικαιροποίησης και έγκρισης της τροποποίησής του, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα.

Στο άρθρο 3 του Ν. 1876/1990 (Α΄ 27), όπως ισχύει, προστίθεται νέα παράγραφος 8. Το άρθρο 3 του Ν. 1876/1990 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 3
Είδη συλλογικών συμβάσεων εργασίας και αρμοδιότητα σύναψής τους
1. Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας διακρίνονται:
α. Σε εθνικές γενικές, που αφορούν τους εργαζόμενους όλης της Χώρας.
β. Σε κλαδικές που αφορούν τους εργαζόμενους περισσότερων ομοειδών ή συναφών εκμεταλλεύσεων ή επιχειρήσεων ορισμένης πόλης ή περιφέρειας ή και όλης της Χώρας.
γ. Σε επιχειρησιακές, που αφορούν τους εργαζόμενους μιας εκμετάλλευσης ή επιχείρησης.
δ. Σε εθνικές ομοιοεπαγγελματικές που αφορούν τους εργαζόμενους ορισμένου επαγγέλματος και των συναφών προς το επάγγελμα αυτό ειδικοτήτων όλης της Χώρας.
ε. Σε τοπικές ομοιοεπαγγελματικές, που αφορούν τους εργαζόμενους ορισμένου επαγγέλματος ή και των συναφών ειδικοτήτων συγκεκριμένης πόλης ή περιφέρειας. 2. Οι κλαδικές, επιχειρησιακές και εθνικές ή τοπικές ομοιοεπαγελματικές συλλογικές συμβάσεις δεν επιτρέπεται να περιέχουν όρους εργασίας δυσμενέστερους για τους εργαζόμενους από τους όρους εργασίας των εθνικών γενικών συλλογικών συμβάσεων, σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις της παραγράφου 1 του άρθρου 8 του νόμου.
3. Οι εθνικές γενικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας συνάπτονται από τις τριτοβάθμιες οργανώσεις των εργαζομένων και τις αναγνωριζόμενες ως ευρύτερης εκπροσώπησης οργανώσεις των εργοδοτών ή πανελλήνιας έκτασης. Στην έννοια των συνταξιοδοτικών θεμάτων, που δεν μπορεί να αποτελέσουν περιεχόμενο συλλογικής σύμβασης εργασίας, περιλαμβάνεται και η μεταβολή, αμέσως ή εμμέσως, της σχέσης ασφαλίστρου εργαζομένου και εργοδότη, η μεταβίβαση του βάρους εν λόγω ή εν μέρει τακτικών εισφορών ή εισφορών για αναγνώριση προϋπηρεσιών από τον ένα στον άλλο καθώς και η σύσταση ειδικών ταμείων ή λογαριασμών, που χορηγούν περιοδικές παροχές συντάξεων ή εφάπαξ βοήθημα με επιβάρυνση του εργοδότη.
4. Οι κλαδικές συμβάσεις συνάπτονται από πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις που καλύπτουν εργαζομένους ανεξάρτητα από το επάγγελμα ή την ειδικότητά τους, ομοειδών ή συναφών επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου και από εργοδοτικές οργανώσεις.
Ειδικά για τους εργαζομένους στον κλάδο των Τραπεζών οι κλαδικές συμβάσεις δύνανται να συνάπτονται και από μεμονωμένους εργοδότες, οι οποίοι εκπροσωπούνται με κοινό εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπο ή εκπροσώπους, εφόσον οι καλούμενοι ή καλούντες για διαπραγματεύσεις εργοδότες είτε καλύπτουν τουλάχιστον το εβδομήντα τοις εκατό (70%) των εργαζομένων στον κλάδο είτε είναι οι τουλάχιστον πέντε (5) μεγαλύτεροι εργοδότες, με κριτήριο τους εργαζομένους που απασχολούν. Οι λοιποί εργοδότες δικαιούνται να μετέχουν στις διαπραγματεύσεις και να υπογράφουν τη συλλογική σύμβαση.
Σε περίπτωση μη ορισμού κοινού εκπροσώπου ή εκπροσώπων από τους εργοδότες ή άρνησης προσέλευσης στις διαπραγματεύσεις ή αποτυχίας των διαπραγματεύσεων εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 14, 15 και 16 του Ν. 1876/1990.
5. Οι επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις συνάπτονται, κατά σειρά προτεραιότητας, από συνδικαλιστικές οργανώσεις της επιχείρησης που καλύπτουν τους εργαζόμενους ή, σε περίπτωση που δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση στην επιχείρηση, από ένωση προσώπων, και πάντως ανεξάρτητα από την κατηγορία, τη θέση ή την ειδικότητα των εργαζομένων στην επιχείρηση και, εφόσον αυτές ελλείπουν, από τις αντίστοιχες πρωτοβάθμιες κλαδικές οργανώσεις και από τον εργοδότη.
Η ένωση προσώπων του προηγούμενου εδαφίου συστήνεται τουλάχιστον από τα τρία πέμπτα (3/5) των εργαζομένων στην επιχείρηση, ανεξαρτήτως του συνολικού αριθμού εργαζομένων σε αυτήν και χωρίς η διάρκεια της να υπόκειται σε χρονικό περιορισμό. Εάν μετά την τυχόν σύσταση ένωσης προσώπων για το σκοπό της παραγράφου αυτής, πάψει να συντρέχει η προϋπόθεση της συμμετοχής των τριών πέμπτων (3/5) των εργαζομένων στην επιχείρηση, η οποία απαιτείται για τη σύσταση της, διαλύεται, χωρίς άλλη διατύπωση. Για δε τα λοιπά θέματα που αφορούν την ένωση προσώπων εξακολουθεί να εφαρμόζεται η περίπτωση γγ΄ του εδαφίου α΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 1 του ν. 1264/1982 (Α΄ 79).
6. Οι εθνικές ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις συνάπτονται από την πλευρά των εργαζομένων από δευτεροβάθμιες ή πρωτοβάθμιες ομοιοεπαγγελματικές συνδικαλιστικές οργανώσεις πανελλήνιας έκτασης.
Από την πλευρά των εργοδοτών, οι εθνικές ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις συνάπτονται από εργοδοτικές οργανώσεις ευρύτερης εκπροσώπησης ή πανελλήνιας έκτασης.
7. Οι τοπικές ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις συνάπτονται από ομοιοεπαγγελματικές συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες, τοπικού χαρακτήρα και από εργοδοτικές οργανώσεις.
8. Οι εθνικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις είναι δυνατόν να θεσπίζουν ειδικούς όρους ή να εξαιρούν από την εφαρμογή συγκεκριμένων όρων τους εργαζομένους που απασχολούνται σε ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως κατ’ εξοχήν επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, μετά από γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, εξειδικεύονται τα κριτήρια για τις επιχειρήσεις που εξαιρούνται και καθορίζονται οι κατηγορίες όρων των συλλογικών συμβάσεων που εξαιρούνται για τις επιχειρήσεις αυτές και κάθε σχετικό θέμα για την εφαρμογή της παρούσης διάταξης, ιδίως για τη λήψη μέτρων προστασίας των υφισταμένων θέσεων εργασίας, ειδικά για κάθε επιχείρηση.».

Στο άρθρο 6 του Ν. 1876/1990 , όπως ισχύει, προστίθενται νέες παράγραφοι 4 και 5 και το άρθρο 6 του ν. 1876/1990 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 6
Ικανότητα για σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας - Νομιμοποίηση εκπροσώπων
1. Ικανότητα για σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας έχουν:
α. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών όλων των βαθμίδων στο πεδίο της δραστηριότητάς τους, καθώς και οι ενώσεις προσώπων με τους όρους και τις προϋποθέσεις της παραγράφου 5 του άρθρου 3 του νόμου αυτού.
Ειδικότερα για την παράγραφο 3 του άρθρου 3 του νόμου αυτού, από την πλευρά των εργαζομένων, ικανότητα για σύναψη συλλογικής σύμβασης εργασίας έχει η πλέον αντιπροσωπευτική τριτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση. Για τις υπόλοιπες συλλογικές συμβάσεις εργασίας του άρθρου 3 αυτού του νόμου, από την πλευρά των εργαζομένων, ικανότητα για σύναψη συλλογικής σύμβασης εργασίας έχει η πλέον αντιπροσωπευτική συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων στο πεδίο ισχύος της συλλογικής σύμβασης εργασίας.
β. Κάθε εργοδότης για τους εργαζόμενους που απασχολεί στην επιχείρηση του.
γ. Για τους εργαζομένους σε δικηγορικά, σε συμβολαιογραφικά και άλλα γραφεία η σχετική συλλογική σύμβαση θα υπογράφεται ή η διαιτητική διαδικασία θα διεξάγεται μεταξύ της συνδικαλιστικής οργάνωσης των εργαζομένων και του οικείου Ν.Π.Δ.Δ., στο οποίο υπάγονται οι εργοδότες.
2. Κριτήριο της αντιπροσωπευτικότητας είναι ο αριθμός των εργαζομένων που ψήφισε στις τελευταίες εκλογές για ανάδειξη διοίκησης.
Αμφισβήτηση της αντιπροσωπευτικότητας μπορεί να εγερθεί με προσφυγή συνδικαλιστικής οργάνωσης, αρμόδιας να υπογράψει αντίστοιχη συλλογική σύμβαση εργασίας, μέσα σε προθεσμία (10) ημερών από την κοινοποίηση του εγγράφου που προβλέπεται από το άρθρο 4 παράγραφος 2 στην επιθεώρηση εργασίας, οπότε και αναστέλλονται οι διαπραγματεύσεις.
Η προσφυγή κρίνεται από την επιτροπή του άρθρου 15 του ν. 1264/1982, η οποία αποφασίζει μέσα σε προθεσμία δέκα (10) ημερών. Σε περίπτωση που δεν εκδίδεται απόφαση μέσα στην παραπάνω προθεσμία, ο πρόεδρος της επιτροπής υποχρεούται να εκδώσει μόνος του απόφαση μέσα σε 48 ώρες.
Κατά της απόφασης αυτής της επιτροπής δεν χωρεί άσκηση εφέσεως.
Η διάταξη αυτή ισχύει ανάλογα και όταν προκύψει περίπτωση αμφισβήτησης της αρμοδιότητας εργοδοτικής οργάνωσης κατά την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
3.α. Για τη νομιμοποίηση των εκπροσώπων των συνδικαλιστικών οργανώσεων εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις των καταστατικών τους. β. Για τη νομιμοποίηση των εκπροσώπων της ένωσης προσώπων της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1, εφαρμόζονται οι ρυθμίσεις της ιδρυτικής της πράξης.
4. α) Όλες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, οι ενώσεις προσώπων εργαζομένων και οι οργανώσεις των εργοδοτών και ειδικά αυτές που συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή και ορίζουν εκπροσώπους τους στις διοικήσεις των φορέων που εποπτεύονται από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, καθώς και στα συλλογικά όργανα αυτού, έχουν υποχρέωση να εγγράφονται στο Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών του Υπουργείου που τηρείται στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
β) Στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων δημιουργείται Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε.), στο οποίο τηρούνται τα ακόλουθα στοιχεία: α) το καταστατικό της συνδικαλιστικής οργάνωσης και οι τυχόν τροποποιήσεις αυτού, καθώς και η τυχόν πράξη διάλυσής της, β) ο αριθμός των μελών της συνδικαλιστικής οργάνωσης που έλαβαν μέρος στις εκλογές για ανάδειξη διοίκησης, γ) η σύνθεση των οργάνων διοίκησης αυτής, δ) η έδρα της συνδικαλιστικής οργάνωσης και στοιχεία επικοινωνίας και ε) οι οικονομικές της καταστάσεις, εφόσον υφίστανται κρατικές ή συγχρηματοδοτούμενες πηγές χρηματοδότησης στην ίδια την οργάνωση ή στις συνδεδεμένες με αυτή οντότητες.
γ) Στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων δημιουργείται Γενικό Μητρώο Οργανώσεων Εργοδοτών (ΓΕ.ΜΗ.Ο.Ε.), στο οποίο εγγράφονται υποχρεωτικά όλες οι οργανώσεις εργοδοτών και στο οποίο τηρούνται τα ακόλουθα στοιχεία: α) το καταστατικό της οργάνωσης εργοδοτών και οι τυχόν τροποποιήσεις αυτού καθώς και η τυχόν πράξη διάλυσής της, β) ο αριθμός των μελών της οργάνωσης εργοδοτών που έλαβαν μέρος στις εκλογές για ανάδειξη διοίκησης, γ) η σύνθεση των οργάνων διοίκησης αυτής, δ) η έδρα της συνδικαλιστικής οργάνωσης και στοιχεία επικοινωνίας, ε) ο αριθμός των εργαζομένων που απασχολεί κάθε μέλος της εργοδοτικής οργάνωσης και στ) οι οικονομικές της καταστάσεις, εφόσον υφίστανται κρατικές ή συγχρηματοδοτούμενες πηγές χρηματοδότησης στην ίδια την οργάνωση ή στις συνδεδεμένες με αυτή οντότητες.
δ) Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων ρυθμίζεται κάθε θέμα σχετικά με τη δημιουργία του Μητρώου Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών, τη δημοσιότητα των στοιχείων του και κάθε αναγκαία τεχνική λεπτομέρεια καθώς και τη χορήγηση πληροφοριών σε σχέση με τα στοιχεία του μητρώου και με την τήρηση της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ιδίως σε σχέση με την αντιπροσωπευτικότητα συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών.
5. Οι αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων και λοιπών οργάνων διοίκησης Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων κήρυξης απεργίας, σύμφωνα με τους όρους του ν. 1264/1982, όπως ισχύει, λαμβάνονται με ψηφοφορία, η οποία μπορεί να διεξάγεται και με ηλεκτρονική ψήφο και με όρους που διασφαλίζουν τη διαφάνεια και τη μυστικότητα, όπως θα ορίζεται από το καταστατικό αυτών.
Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων ορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις και κάθε σχετικό θέμα για την εφαρμογή της παρούσης διάταξης.».

Η παράγραφος 2 του άρθρου 10 του Ν. 1876/1990 , όπως ισχύει, αντικαθίσταται και προστίθεται παράγραφος 3 και το άρθρο 10 του ν. 1876/1990 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 10
Συρροή
1. Αν η σχέση εργασίας ρυθμίζεται από περισσότερες ισχύουσες συλλογικές συμβάσεις εργασίας, εφαρμόζεται η πιο ευνοϊκή για τον εργαζόμενο.

Η σύγκριση και η επιλογή των διατάξεων γίνεται κατά τις παρακάτω ενότητες:
α) ενότητα αποδοχών,
β) λοιπά θέματα.
2. Κλαδική ή επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει σε περίπτωση συρροής με ομοιοεπαγγελματική συλλογική σύμβαση εργασίας.
Κατ’ εξαίρεση στις περιπτώσεις επιχειρήσεων, που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης, η επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει της κλαδικής, εφόσον στην κλαδική δεν προβλέπονται εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων της σύμφωνα με την παράγραφο 8 του άρθρου 3 του ν. 1876/1990.
Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, μετά από γνώμη της Ολομέλειας του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, εξειδικεύονται οι περιπτώσεις των επιχειρήσεων που εξαιρούνται και καθορίζεται κάθε σχετικό θέμα για την εφαρμογή της παρούσης διάταξης, ιδίως για τη λήψη μέτρων προστασίας των υφιστάμενων θέσεων εργασίας, ειδικώς για κάθε επιχείρηση.
3. Η εθνική κλαδική ή ομοιοεπαγγελματική συλλογική σύμβαση δεν υπερισχύει αντίστοιχης τοπικής.».

Οι παράγραφοι 2 και 3 του άρθρου 11 του Ν. 1876/1990 όπως ισχύουν, αντικαθίστανται, προστίθεται νέα παράγραφος 4 και η παράγραφος 4 του ν. 1876/1990, όπως ισχύει, αναριθμείται σε 5. Το άρθρο 11 του Ν. 1876/1990 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 11
Προσχώρηση και επέκταση εφαρμογής 1. Συνδικαλιστικές οργανώσεις και εργοδότες που δεν δεσμεύονται από συλλογική σύμβαση εργασίας μπορούν να προσχωρήσουν από κοινού σε συλλογική σύμβαση εργασίας που αφορά την κατηγορία τους. Συνδικαλιστική οργάνωση εργαζομένων μπορεί να προσχωρήσει σε συλλογική σύμβαση εργασίας, από την οποία δεσμεύεται ήδη ο εργοδότης. Η προσχώρηση γίνεται με ιδιωτικό έγγραφο, που γνωστοποιείται στα μέρη που έχουν συνάψει τη συλλογική σύμβαση εργασίας, κατατίθεται στις κατά τόπους υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας και καταχωρίζεται στο ειδικό βιβλίο συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Στην περίπτωση της προσχώρησης ισχύουν οι διατάξεις των παραγράφων 2, 3, 4, 5 και 6 του άρθρου 5 του νόμου αυτού.
Προσχώρηση σε επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας δεν είναι δυνατό να γίνει από εργοδότη ή συνδικαλιστική οργάνωση άλλης επιχείρησης.
2. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων είναι δυνατόν να εγκριθεί το Πόρισμα του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας και να κηρυχθεί γενικώς υποχρεωτική, για όλους τους εργαζόμενους, συλλογική σύμβαση εργασίας ή διαιτητική απόφαση με τους εξής όρους:

2.1. Για την επέκταση συλλογικής σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης απαιτείται:
α) αίτηση που υποβάλλεται από οποιοδήποτε από τους δεσμευόμενους από αυτή προς τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
β) τεκμηρίωση των επιπτώσεων της επέκτασης στην ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση και κοινοποίηση αυτής στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας.
2.2. Το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας γνωμοδοτεί αιτιολογημένα προς τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, λαμβάνοντας υπόψη:
α) την αίτηση για επέκταση,
β) την τεκμηριωμένη βεβαίωση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου ότι η συλλογική ρύθμιση δεσμεύει ήδη εργοδότες, που απασχολούν ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος και
γ) το πόρισμα διαβούλευσης των δεσμευομένων μερών, ενώπιον του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, για την αναγκαιότητα της επέκτασης και τις επιπτώσεις της στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, τη λειτουργία του ανταγωνισμού και την απασχόληση.
2.3. Επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης, ανεξαρτήτως εάν στην επεκτεινόμενη συλλογική ρύθμιση προβλέπονται εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων για εργαζόμενους σε επιχειρήσεις, σύμφωνα με την παράγραφο 8 του άρθρου 3 του Ν. 1876/1990 , μπορούν να εξαιρούνται από το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του παρόντος άρθρου, μετά από αιτιολογημένη γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, ως προς όρους ή ως προς το σύνολο της συλλογικής σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης, που κηρύσσεται υποχρεωτική.
3. Η επέκταση ισχύει από την ημερομηνία δημοσίευσης της απόφασης του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων στην Εφημερίδα Κυβερνήσεως και η ισχύς της λήγει τρεις (3) μήνες μετά την πάροδο ισχύος της συλλογικής ρύθμισης.
4. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, μετά από γνώμη της Ολομέλειας του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, είναι δυνατόν να εξειδικεύονται οι περιπτώσεις των επιχειρήσεων που εξαιρούνται και κάθε σχετικό θέμα για την εφαρμογή της παρούσης διάταξης, ιδίως για τη λήψη μέτρων προστασίας των υφιστάμενων θέσεων εργασίας, ειδικά για κάθε επιχείρηση.
5. Για τους εργαζόμενους στη γεωργία, κτηνοτροφία και συναφείς εργασίες καθώς και για τους κατ’ οίκον εργαζόμενους, οι παραπάνω διατάξεις για την προσχώρηση και επέκταση συλλογικής σύμβασης εργασίας ισχύουν για τις συμβάσεις που συνάπτονται αντίστοιχα στους κλάδους αυτούς.».

α) Οι παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 16 του Ν. 1876/1990, όπως ισχύει, αντικαθίστανται και το άρθρο 16 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 16
Διαιτησία
(Πρώτος Βαθμός)
1. Η προσφυγή στη διαιτησία μπορεί να γίνεται σε οποιοδήποτε στάδιο των διαπραγματεύσεων με συμφωνία των μερών. Ειδικά για τις δημόσιες επιχειρήσεις του Κεφαλαίου Α΄ του ν. 3429/2005, όπως ισχύει, απαιτείται και η εφαρμογή της παραγράφου 4 του άρθρου 56 του ν. 3691/2008, όπως ισχύει.
2. Είναι δυνατή η προσφυγή στη διαιτησία μονομερώς από οποιοδήποτε μέρος, ως έσχατο και επικουρικό μέσο επίλυσης συλλογικών διαφορών εργασίας, μόνον στις εξής περιπτώσεις:
α) εάν η συλλογική διαφορά αφορά επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας, η λειτουργία των οποίων έχει ζωτική σημασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου κατά την έννοια της παραγράφου 2 του άρθρου 19 του ν. 1264/1982, όπως συμπληρώθηκε με τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 3 του ν. 1915/1990 και όπως αυτές ορίζονται στο Κεφάλαιο Α΄ του ν. 3429/2005, όπως ισχύει σε συνδυασμό με την παράγραφο 1 του άρθρου 14 του ν. 4270/2014, όπως ισχύει.
β) εάν η συλλογική διαφορά αφορά στη σύναψη συλλογικής σύμβασης εργασίας και αποτύχουν οριστικά οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών και η επίλυση της επιβάλλεται από υπαρκτό λόγο γενικότερου κοινωνικού ή δημοσίου συμφέροντος συνδεόμενο με τη λειτουργία της ελληνικής οικονομίας.
Οριστική αποτυχία των διαπραγματεύσεων θεωρείται ότι υπάρχει, εφόσον σωρευτικώς:
(αα) έληξε η κανονιστική ισχύς τυχόν υπάρχουσας συλλογικής σύμβασης εργασίας σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 2 της ΠΥΣ 6/2012 και
(ββ) έχει εξαντληθεί κάθε άλλο μέσο συνεννόησης και συνδικαλιστικής δράσης, ενώ το μέρος που προσφεύγει μονομερώς στη διαιτησία, συμμετείχε στη διαδικασία μεσολάβησης και αποδέχθηκε την πρόταση μεσολάβησης.
Η αίτηση μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία πρέπει να περιέχει και πλήρη αιτιολογία σχετικά με τη συνδρομή των προϋποθέσεων που την δικαιολογούν, η δε διαιτητική απόφαση που εκδίδεται επί αυτής είναι άκυρη εάν δεν περιέχει και πλήρη αιτιολογία σχετικά με τη συνδρομή των προϋποθέσεων που δικαιολογούν τη μονομερή προσφυγή στη διαιτησία.
Εάν η συλλογική διαφορά αφορά επιχείρηση του Κεφαλαίου Α΄ του ν. 3429/2005, όπως ισχύει σε συνδυασμό με την παράγραφο 1 του άρθρου 14 του ν. 4270/2014, όπως ισχύει, στην αίτηση επισυνάπτεται η γνώμη της διυπουργικής επιτροπής δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών του άρθρου 10 του ν. 3429/2005, όπως ισχύει, επί της συλλογικής διαφοράς.
3. Η διαιτησία διεξάγεται από έναν διαιτητή ή από Τριμελή Επιτροπή Διαιτησίας, αν το ζητήσει ένα εκ των μερών. Στην περίπτωση μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, σύμφωνα με την παράγραφο 2 αυτού του άρθρου, διεξάγεται από Τριμελή Επιτροπή Διαιτησίας.
4. Ο διαιτητής ή οι διαιτητές της Τριμελούς Επιτροπής Διαιτησίας, ο ορισμός ενός εκ των διαιτητών ως προέδρου της Επιτροπής, καθώς και οι αναπληρωτές τους, επιλέγονται με συμφωνία των μερών από τον κατάλογο διαιτητών του Ο.ΜΕ.Δ. και σε περίπτωση ασυμφωνίας με κλήρωση.
Εντός σαράντα οκτώ (48) ωρών από την προσφυγή στη διαιτησία, η αρμόδια υπηρεσία του Ο.ΜΕ.Δ. καλεί τα μέρη να προσέλθουν σε καθορισμένο τόπο και ώρα για την επιλογή διαιτητή ή Επιτροπής Διαιτησίας και του προέδρου της, καθώς και των αναπληρωτών τους. Η επιλογή ή η κλήρωση διεξάγεται ενώπιον του προέδρου του Ο.ΜΕ.Δ. ή του οριζομένου από αυτόν εκπροσώπου του. Κάθε μέρος έχει το δικαίωμα να εκφράσει μία φορά άρνηση για το κληρωθέν πρόσωπο. Ο διαιτητής και η Τριμελής Επιτροπή Διαιτησίας οφείλουν να αναλάβουν τα καθήκοντά τους εντός πέντε (5) εργάσιμων ημερών από τον ορισμό τους.
5. Ο διαιτητής και η Επιτροπή Διαιτησίας έχουν τα ίδια δικαιώματα με τον μεσολαβητή. Μελετούν όλα τα στοιχεία και πορίσματα, που συγκεντρώθηκαν στο στάδιο της μεσολάβησης και τα πρόσθετα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη διαδικασία της διαιτησίας και κυρίως τα οικονομικά και χρηματοοικονομικά στοιχεία, την εξέλιξη της ανταγωνιστικότητας και την οικονομική κατάσταση των ασθενέστερων επιχειρήσεων της παραγωγικής δραστηριότητας, στην οποία αναφέρεται η συλλογική διαφορά, την πρόοδο στη μείωση του κενού ανταγωνιστικότητας και στη μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας κατά τη διάρκεια του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας, καθώς και την εξέλιξη της αγοραστικής δύναμης του μισθού».
6. Η διαιτητική απόφαση πρέπει να περιέχει πλήρη και τεκμηριωμένη αιτιολογία σχετικά με τους όρους που τίθενται σε αυτή και οι οποίοι δεν μπορούν να έρχονται σε αντίθεση ή να τροποποιούν προβλέψεις της κείμενης νομοθεσίας. Στη διαιτητική απόφαση  διατυπώνονται ρητώς όλοι οι κανονιστικοί όροι. Κανονιστικοί όροι άλλων εν ισχύι συλλογικών ρυθμίσεων εξακολουθούν να ισχύουν με τη διαιτητική απόφαση. Η πληρότητα της αιτιολογίας ελέγχεται δικαστικά, σύμφωνα με το άρθρο 16Β του παρόντος.
7. Η διαιτητική απόφαση εκδίδεται σε δεκαπέντε (15) ημέρες από την ανάληψη των καθηκόντων του διαιτητή ή της Επιτροπής Διαιτησίας, αν προηγήθηκε μεσολάβηση, και σε διάστημα τριάντα πέντε (35) ημερών, αν δεν προηγήθηκε. Η απόφαση της Επιτροπής Διαιτησίας λαμβάνεται ομόφωνα ή κατά πλειοψηφία. Η διαιτητική απόφαση κοινοποιείται από την αρμόδια υπηρεσία του Ο.ΜΕ.Δ. εντός πέντε (5) ημερών από εκδόσεώς της στα δεσμευόμενα από αυτή μέρη.
8. Η απόφαση της διαιτησίας εξομοιώνεται με συλλογική σύμβαση εργασίας και ισχύει από την επομένη της υποβολής της αίτησης για μεσολάβηση, εκτός εάν τα μέρη συμφωνήσουν διαφορετικά.
9. Στις περιπτώσεις προσφυγής στη διαιτησία αναστέλλεται η άσκηση του δικαιώματος της απεργίας για διάστημα δέκα (10) ημερών από την ημέρα προσφυγής του».

Το τρίτο εδάφιο του άρθρου 7 του Ν. 2112/1920 (Α΄ 67), όπως ισχύει, τροποποιείται και το άρθρο 7 του ν. 2112/1990 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 7
Μονομερής βλαπτική μεταβολή όρων της σύμβασης
Πάσα μονομερής μεταβολή των όρων της υπαλληλικής συμβάσεως βλάπτουσα τον υπάλληλον, θεωρείται ως καταγγελία ταύτης, δι’ ήν ισχύουσιν αι διατάξεις του παρόντος νόμου. Ως μια τοιαύτη θεωρείται εν πάση περιπτώσει η μετάθεσις του υπαλλήλου εις γραφείον λειτουργούν εν τη αλλοδαπή, εφόσον δεν αποδέχεται την μετάθεσιν ο μετατιθέμενος υπάλληλος.
Επίσης, θεωρείται μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας η πέραν των δύο (2) μηνών καθυστέρηση καταβολής των δεδουλευμένων αποδοχών του εργαζομένου από τον εργοδότη, ανεξαρτήτως της αιτίας της καθυστέρησης.».

Η παράγραφος 11 του άρθρου 38 του Ν. 1892/1990 (Α΄ 101), όπως ισχύει, αντικαθίσταται και το άρθρο 38 του ν. 1892/1990 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 38
Μερική απασχόληση
1. Κατά την κατάρτιση της σύμβασης εργασίας ή κατά τη διάρκεια της ο εργοδότης και ο μισθωτός μπορούν με έγγραφη ατομική σύμβαση να συμφωνήσουν, ημερήσια ή εβδομαδιαία ή δεκαπενθήμερη ή μηνιαία εργασία, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, η οποία θα είναι μικρότερης διάρκειας από την κανονική (μερική απασχόληση).
Αν η συμφωνία αυτή δεν καταρτιστεί εγγράφως ή δεν γνωστοποιηθεί εντός οκτώ (8) ημερών από την κατάρτισή της στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας, τεκμαίρεται η πλήρης απασχόληση του μισθωτού.
2. Για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου νοείται ως:
α) «εργαζόμενος μερικής απασχόλησης», κάθε εργαζόμενος με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας, του οποίου οι ώρες εργασίας, υπολογιζόμενες σε ημερήσια, εβδομαδιαία, δεκαπενθήμερη ή μηνιαία βάση είναι λιγότερες από το κανονικό ωράριο εργασίας του συγκρίσιμου εργαζόμενου με πλήρη απασχόληση,
β) «συγκρίσιμος εργαζόμενος με πλήρη απασχόληση», κάθε εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης, που απασχολείται στην ίδια επιχείρηση με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας, και εκτελεί ίδια ή παρόμοια καθήκοντα, υπό τις αυτές συνθήκες. Όταν στην επιχείρηση δεν υπάρχει συγκρίσιμος εργαζόμενος με πλήρη απασχόληση, η σύγκριση γίνεται με αναφορά στη συλλογική ρύθμιση στην οποία θα υπαγόταν ο εργαζόμενος αν είχε προσληφθεί με πλήρη απασχόληση. Οι εργαζόμενοι με σύμβαση ή σχέση εργασίας μερικής απασχόλησης δεν επιτρέπεται να αντιμετωπίζονται δυσμενώς σε σχέση με τους συγκρίσιμους εργαζόμενους με κανονική απασχόληση, εκτός εάν συντρέχουν αντικειμενικοί λόγοι οι οποίοι τη δικαιολογούν, όπως η διαφοροποίηση στο ωράριο εργασίας.
3. Κατά την κατάρτιση της σύμβασης εργασίας ή κατά τη διάρκειά της ο εργοδότης και ο μισθωτός μπορούν με έγγραφη ατομική σύμβαση να συμφωνήσουν κάθε μορφή απασχόλησης εκ περιτροπής.

Εκ περιτροπής απασχόληση θεωρείται η απασχόληση κατά λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή κατά λιγότερες εβδομάδες το μήνα ή κατά λιγότερους μήνες το έτος ή και συνδυασμός αυτών κατά πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας.
Η παρεχόμενη από το άρθρο αυτό προστασία καλύπτει και τους απασχολούμενους με βάση τις συμφωνίες του προηγούμενου εδαφίου.
Αν περιοριστούν οι δραστηριότητές του ο εργοδότης μπορεί, αντί καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, να επιβάλει σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης στην επιχείρηση του, η διάρκεια της οποίας δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους εννέα (9) μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος, μόνο εφόσον προηγουμένως προβεί σε ενημέρωση και διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ. 260/2006 και του Ν. 1767/1988 .
Αν η συμφωνία αυτή δεν καταρτιστεί εγγράφως ή αν η συμφωνία ή η απόφαση του εργοδότη δεν γνωστοποιηθούν εντός οκτώ (8) ημερών από την κατάρτιση ή τη λήψη τους στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας, τεκμαίρεται η πλήρης απασχόληση του μισθωτού.
4. Ως εκπρόσωποι των εργαζομένων, για την εφαρμογή της προηγούμενης παραγράφου ορίζονται κατά την εξής σειρά προτεραιότητας:
α) οι εκπρόσωποι από την πλέον αντιπροσωπευτική συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης, η οποία καλύπτει κατά το καταστατικό της εργαζόμενους, ανεξάρτητα από την κατηγορία, τη θέση ή την ειδικότητα τους,
β) οι εκπρόσωποι των υφιστάμενων συνδικαλιστικών οργανώσεων της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης,
γ) το συμβούλιο εργαζομένων,
δ) εάν ελλείπουν συνδικαλιστικές οργανώσεις και συμβούλιο εργαζομένων, η ενημέρωση και διαβούλευση γίνεται με το σύνολο των εργαζομένων. Η ενημέρωση μπορεί να γίνει με εφάπαξ ανακοίνωση σε εμφανές και προσιτό σημείο της επιχείρησης. Η διαβούλευση πραγματοποιείται σε τόπο και χρόνο που ορίζει ο εργοδότης.
5. Οι έγγραφες ατομικές συμβάσεις των προηγούμενων παραγράφων πρέπει να περιλαμβάνουν:
α) τα στοιχεία ταυτότητας των συμβαλλομένων,
β) τον τόπο παροχής της εργασίας, την έδρα της επιχείρησης ή τη διεύθυνση του εργοδότη,

γ) τον χρόνο της απασχόλησης, τον τρόπο κατανομής και τις περιόδους εργασίας,
δ) τον τρόπο αμοιβής και
ε) τους τυχόν όρους τροποποίησης της σύμβασης.
Σε εποχικές ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις οι έγγραφες ατομικές συμβάσεις, κατά την παράγραφο 1 του παρόντος, γίνονται για ημερήσια ή εβδομαδιαία περίοδο εργασίας.
6. Σε κάθε περίπτωση, η απασχόληση κατά την Κυριακή ή άλλη ημέρα αργίας, ως και η νυκτερινή εργασία συνεπάγεται την καταβολή της νόμιμης προσαύξησης.
7. Αν η μερική απασχόληση έχει καθοριστεί με ημερήσιο ωράριο μικρότερης διάρκειας από το κανονικό, η παροχή της συμφωνημένης εργασίας των μερικώς απασχολούμενων πρέπει να είναι συνεχόμενη και να παρέχεται μία φορά την ημέρα.

Η διάταξη του προηγούμενου εδαφίου δεν εφαρμόζεται στους οδηγούς αυτοκινήτων μεταφοράς μαθητών, νηπίων και βρεφών και στους συνοδούς αυτών που εργάζονται στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, στους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς και στα νηπιαγωγεία, καθώς και στους καθηγητές που εργάζονται στα φροντιστήρια ξένων γλωσσών και μέσης εκπαίδευσης.
8. Καταγγελία της σύμβασης εργασίας λόγω μη αποδοχής από τον μισθωτό εργοδοτικής πρότασης για μερική απασχόληση είναι άκυρη.
9. Οι αποδοχές των εργαζομένων με σύμβαση ή σχέση εργασίας μερικής απασχόλησης υπολογίζονται όπως και οι αποδοχές του συγκρίσιμου εργαζομένου και αντιστοιχούν στις ώρες εργασίας της μερικής απασχόλησης.
10. Οι μερικώς απασχολούμενοι μισθωτοί έχουν δικαίωμα ετήσιας άδειας με αποδοχές και επίδομα αδείας, με βάση τις αποδοχές που θα ελάμβαναν εάν εργάζονταν κατά το χρόνο της αδείας τους, για τη διάρκεια της οποίας εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 2 του Α.Ν. 539/1945 , όπως ισχύει.
11. Αν παραστεί ανάγκη για πρόσθετη εργασία πέραν από τη συμφωνηθείσα, ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να την παράσχει, αν είναι σε θέση να το κάνει και η άρνηση του θα ήταν αντίθετη με την καλή πίστη.
Αν παρασχεθεί εργασία πέραν της συμφωνημένης, ο μερικώς απασχολούμενος δικαιούται αντίστοιχης αμοιβής με προσαύξηση δώδεκα τοις εκατό (12%) επί της συμφωνηθείσας αμοιβής για κάθε επιπλέον ώρα εργασίας που θα παράσχει. Ο μερικώς απασχολούμενος μπορεί να αρνηθεί την παροχή εργασίας πέραν της συμφωνημένης, όταν αυτή η πρόσθετη εργασία λαμβάνει χώρα κατά συνήθη τρόπο. Σε κάθε περίπτωση η πρόσθετη αυτή εργασία δύναται να πραγματοποιηθεί κατ’ ανώτατο όριο μέχρι τη συμπλήρωση του πλήρους ημερήσιου ωραρίου του συγκρίσιμου εργαζομένου.
12. Ο πλήρως απασχολούμενος σε επιχειρήσεις πλέον των είκοσι (20) ατόμων, έχει δικαίωμα μετά τη συμπλήρωση ενός ημερολογιακού έτους εργασίας να ζητήσει τη μετατροπή της σύμβασης εργασίας του από πλήρη σε μερική απασχόληση, με δικαίωμα επανόδου σε πλήρη απασχόληση, εκτός αν η άρνηση του εργοδότη δικαιολογείται από τις επιχειρησιακές ανάγκες.
Ο εργαζόμενος στην αίτησή του πρέπει να προσδιορίζει τη διάρκεια της μερικής απασχόλησης και το είδος της. Αν ο εργοδότης δεν απαντήσει εγγράφως μέσα σε ένα μήνα θεωρείται ότι το αίτημα του εργαζόμενου έχει γίνει δεκτό.
13. Ο μερικώς απασχολούμενος, επί προσφοράς εργασίας με ίσους όρους από μισθωτούς της ίδιας κατηγορίας, έχει δικαίωμα προτεραιότητας για πρόσληψη σε θέση εργασίας πλήρους απασχόλησης στην ίδια επιχείρηση.
Ο χρόνος της μερικής απασχόλησης λαμβάνεται υπόψη ως χρόνος προϋπηρεσίας όπως και για τον συγκρίσιμο εργαζόμενο. Για τον υπολογισμό της προϋπηρεσίας αυτής, μερική απασχόληση που αντιστοιχεί στον κανονικό (νόμιμο ή συμβατικό) ημερήσιο χρόνο του συγκρίσιμου εργαζόμενου αντιστοιχεί σε μία ημέρα προϋπηρεσίας.
14. Στους εργαζόμενους που καλύπτονται από σύμβαση ή σχέση εργασίας με μερική απασχόληση παρέχονται:

α) δυνατότητες συμμετοχής στις δραστηριότητες της επαγγελματικής κατάρτισης που εφαρμόζει η επιχείρηση υπό συνθήκες ανάλογες με εκείνες που αφορούν τους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης και αορίστου χρόνου,
β) οι ίδιες κοινωνικές υπηρεσίες που υπάρχουν στη διάθεση των άλλων εργαζόμενων στην επιχείρηση.
15. Ο εργοδότης ενημερώνει τους εκπροσώπους των εργαζόμενων για τον αριθμό των απασχολούμενων με μερική απασχόληση σε σχέση με την εξέλιξη του συνόλου των εργαζόμενων, καθώς και για τις προοπτικές πρόσληψης εργαζόμενων με πλήρη απασχόληση.
16. Με επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας επιτρέπεται η συμπλήρωση ή τροποποίηση των ρυθμίσεων των προηγούμενων παραγράφων.
17. Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται για τους μερικώς απασχολούμενους όλες οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας.
18. Η κατά το παρόν άρθρο μερική απασχόληση με σχέση ιδιωτικού δικαίου επιτρέπεται και στις δημόσιες επιχειρήσεις, τους οργανισμούς και τους λοιπούς φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως αυτός προσδιορίζεται από το άρθρο 14 του ν. 2190/1994 (Α΄ 28), όπως ισχύει, με εξαίρεση το Δημόσιο, τους Ο.Τ.Α. πρώτου και δεύτερου βαθμού και τα Ν.Π.Δ.Δ., καθώς και στους φορείς για τους οποίους η μερική απασχόληση προβλέπεται από ειδικούς νόμους ή από διατάξεις κανονισμών που έχουν κυρωθεί με νόμο ή έχουν ισχύ νόμου.
Για τη μερική απασχόληση σε επιχειρήσεις, οργανισμούς και φορείς του προηγούμενου εδαφίου, εφαρμόζονται οι διατάξεις του ν. 2190/1994 (Α΄ 28), όπως ισχύει, με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου για την αντιμετώπιση εκτάκτων ή επειγουσών αναγκών συμφωνείται με σύμβαση ορισμένου χρόνου διάρκειας μέχρι έξι (6) μηνών.
Μερική απασχόληση που δεν υπερβαίνει τις τέσσερις (4) ώρες ημερησίως.
Στην τελευταία περίπτωση η σχετική προκήρυξη αποστέλλεται πριν από τη δημοσίευση της στο Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), το οποίο οφείλει να ελέγξει αυτήν από άποψη νομιμότητας μέσα σε δέκα (10) ημέρες.
Οι ανωτέρω συμβάσεις που καταρτίζονται για την κάλυψη έκτακτων ή επειγουσών αναγκών λήγουν αυτοδικαίως με την πάροδο της συμφωνηθείσας διάρκειας τους, χωρίς να απαιτείται προς τούτο καμία άλλη διατύπωση, η δε για οποιονδήποτε λόγο ανανέωσή τους ή μετατροπή τους σε σύμβαση ή σχέση εργασίας αορίστου χρόνου απαγορεύεται και είναι αυτοδικαίως άκυρη».

1. Συμβάσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών, απασχολούμενων σε έως δύο λήπτες των υπηρεσιών αυτών σύμφωνα με την παράγραφο 9 του άρθρου 39 του Ν. 4387/2016 , όπως ισχύει, και οι απασχολούμενοι με εργόσημο σύμφωνα με το άρθρο 20 του Ν. 3863/2010 , όπως ισχύει, καταχωρίζονται υποχρεωτικά στο πληροφοριακό σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.

2. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων ρυθμίζεται κάθε σχετικό θέμα για την εφαρμογή της παρούσας διάταξης, καθώς και για την επιβολή  κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασής της.

Για τις επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στο Ηνωμένο Βασίλειο και οι οποίες, στο πλαίσιο διεθνούς παροχής υπηρεσιών, έχουν ήδη αποσπάσει εργαζόμενους στο έδαφος της Ελλάδας έως την ημερομηνία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή πρόκειται να αποσπάσουν εργαζόμενους μετά την ημερομηνία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έως τις 31.12.2020 εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις των Π.Δ. 219/2000 και Π.Δ. 101/2016 .

Όπου στο κείμενο νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο αναφέρεται ως μέλος συλλογικού οργάνου ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εργασίας, νοείται εφεξής ο Γενικός Γραμματέας Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων άρθρο 7 του π.δ. 84/2019 (Α΄ 123) σε συνδυασμό με τις διατάξεις του ν. 4622/2019 (Α΄ 133) και του π.δ. 134/2017 (Α΄ 168) όπως ισχύει.

Η ισχύς της από 28 Μαρτίου 2018 Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας παρατείνεται από την ημερομηνία λήξης της κανονιστικής της ισχύος (30.6.2019) μέχρι τη σύναψη νέας Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας και όχι πέραν τις 31ης.12.2019.

Η πενταετής θητεία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας, το οποίο συγκροτήθηκε με την υπ’ αριθμ. 10650/Δ1.1956/9.4.2014 (ΥΟΔΔ 233/29.4.2014) απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και η οποία έληξε την 29.4.2019, παρατείνεται από τη λήξη της έως τις 31.12.2019.

Η παράγραφος 3 του άρθρου 5 του Ν. 4554/2018 (Α΄ 130), όπως ισχύει, αντικαθίσταται από την παράγραφο 3 του παρόντος και η παράγραφος 3 του άρθρου 5 του Ν. 4554/2018 αναριθμείται σε 4. Καταργείται η παράγραφος 4 του άρθρου 5 του Ν. 4554/2018 και προστίθεται νέα παράγραφος 6. Το άρθρο 5 τουΝ. 4554/2018 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 5
Διοικητικές κυρώσεις για αδήλωτη εργασία
1. Ειδικός Επιθεωρητής Εργασιακών Σχέσεων ή Επιθεωρητής Εργασιακών Σχέσεων ή ελεγκτής των Περιφερειακών Ελεγκτικών Κέντρων Ασφάλισης ή αρμόδιος υπάλληλος του ΕΦΚΑ που διαπιστώνει τη μη αναγραφή εργαζομένου σε ισχύοντα πίνακα προσωπικού που τηρείται από τον εργοδότη, επιβάλλει στον εργοδότη πρόστιμο ποσού δέκα χιλιάδων πεντακοσίων (10.500) ευρώ για κάθε αδήλωτο εργαζόμενο, κατά δέσμια αρμοδιότητα, χωρίς προηγούμενη πρόσκλησή του για παροχή εξηγήσεων.
2. Ειδικός Επιθεωρητής Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία ή Επιθεωρητής Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία που, κατά τη διερεύνηση των αιτιών εργατικού ατυχήματος, διαπιστώνει τη μη αναγραφή εργαζομένου σε ισχύοντα πίνακα προσωπικού που τηρείται από τον εργοδότη, επιβάλλει στον εργοδότη το πρόστιμο που προβλέπεται στην παράγραφο 1 για κάθε αδήλωτο εργαζόμενο, κατά δέσμια αρμοδιότητα, χωρίς προηγούμενη πρόσκλησή του για παροχή εξηγήσεων.
3. Ο αρμόδιος Προϊστάμενος του ελεγκτικού οργάνου που διαπίστωσε την παράβαση αδήλωτης εργασίας υποχρεούται να δώσει εντολή διενέργειας ενός τουλάχιστον επανελέγχου της παραβατικής επιχείρησης/εκμετάλλευσης, ο οποίος πραγματοποιείται εντός χρονικού διαστήματος δώδεκα (12) μηνών από την ημερομηνία της διαπίστωσης της παράβασης της αδήλωτης εργασίας προκειμένου να ελεγχθεί τυχόν υποτροπή.
Στις περιπτώσεις που η παράβαση της αδήλωτης εργασίας διαπιστώθηκε από τα όργανα της παραγράφου 2 του άρθρου 5 του παρόντος ή από τα όργανα του άρθρου 259 του Ν. 4555/2018 (Α΄133) και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 14 του Ν. 4144/2013 (Α΄ 88) ως ισχύει, ο αρμόδιος Προϊστάμενος του τοπικά αρμόδιου Τμήματος Επιθεώρησης Εργασιακών Σχέσεων του Σ.ΕΠ.Ε. υποχρεούται να δώσει εντολή σε αρμόδιο Επιθεωρητή Εργασιακών Σχέσεων για τον ως άνω επανέλεγχο ή επανελέγχους.
4. Σε περίπτωση υποτροπής του εργοδότη, η οποία διαπιστώνεται εντός τριών (3) ετών από τον πρώτο έλεγχο, το πρόστιμο της παραγράφου 1, ανά εργαζόμενο, επιβάλλεται προσαυξημένο ως εξής:
α) κατά 100% για την πρώτη μετά την αρχική παράβαση και
β) κατά 200% για κάθε μεταγενέστερη παράβαση από αυτήν της περίπτωσης α΄, που διαπιστώνεται σε έλεγχο διενεργούμενο σε διαφορετική ημερομηνία.
5. Οι διοικητικές κυρώσεις του παρόντος άρθρου επιβάλλονται πλέον των λοιπών κυρώσεων που προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία.
6. Κατά της Πράξης Επιβολής Προστίμου ασκείται προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου Διοικητικού Πρωτοδικείου μέσα σε προθεσμία εξήντα (60) ημερών από την επίδοσή της, κατά την κείμενη νομοθεσία. Μέσα στην ίδια προθεσμία η προσφυγή κοινοποιείται με μέριμνα του προσφεύγοντος και με ποινή απαραδέκτου στην αρμόδια υπηρεσία του Σ.ΕΠ.Ε. Η προθεσμία για την άσκηση της προσφυγής και η άσκηση αυτής δεν αναστέλλουν την εκτέλεση της πράξης επιβολής προστίμου.».

Οι παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 6 του Ν. 4554/2018 , όπως ισχύουν, αντικαθίστανται. Η παράγραφος 3 του άρθρου 6 του Ν. 4554/2018, όπως ισχύει, τροποποιείται.
Η παράγραφος 6 του άρθρου 6 του Ν. 4554/2018, όπως ισχύει, τροποποιείται ως προς το δεύτερο εδάφιο της και το άρθρο 6 του Ν. 4554/2018 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 6
Δικαίωμα και προϋποθέσεις έκπτωσης

1. Αν, εντός δέκα (10) εργάσιμων ημερών από την ημέρα του ελέγχου, ο εργοδότης προβεί στην πρόσληψη του εργαζομένου ή των εργαζομένων που διαπιστώθηκαν, ως αδήλωτοι, με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας πλήρους απασχόλησης διάρκειας τουλάχιστον δώδεκα (12) μηνών, το πρόστιμο της παραγράφου 1 του άρθρου 5 ορίζεται στο ποσό των δύο χιλιάδων (2.000) ευρώ.

2. Ειδικά στις περιπτώσεις εποχικών εργασιών, όπως αυτές ορίζονται στο τρίτο εδάφιο της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 4 του ν. 1545/1985 (Α΄ 91), το πρόστιμο της παραγράφου 1 του άρθρου 5 ορίζεται στο ποσό των πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ, σε περίπτωση πρόσληψης με σύμβαση εργασίας πλήρους απασχόλησης διάρκειας, τουλάχιστον τριών (3) μηνών.
Εφόσον ο χρόνος λειτουργίας της εποχικής επιχείρησης ή εκμετάλλευσης δεν επαρκεί για τη συμπλήρωση του ελάχιστου απαιτούμενου χρόνου απασχόλησης (τρίμηνο), ο εργοδότης υποχρεούται να συμπληρώσει τον υπόλοιπο χρόνο του τριμήνου κατά την επόμενη περίοδο λειτουργίας. Διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας περί υποχρέωσης επαναπρόσληψης εργαζομένων εποχικών επιχειρήσεων δεν θίγονται.

3. Ο εργοδότης δεν επιτρέπεται να προβεί σε μείωση του προσωπικού από την ημερομηνία και ώρα του ελέγχου και καθ’ όλη τη διάρκεια των περιόδων των παραγράφων 1 και 2, κατά περίπτωση.

4. Ως μείωση του προσωπικού, κατά την έννοια της παραγράφου 3, θεωρείται:
α) η μείωση του αριθμού των εργαζομένων της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης σε αριθμό μικρότερο από τον αριθμό των εργαζομένων που απασχολούνταν κατά την ημερομηνία και ώρα του ελέγχου, προσαυξημένο κατά τον αριθμό των εργαζομένων που προσέλαβε ο εργοδότης, προκειμένου να τύχει της έκπτωσης,
β) η αλλαγή του καθεστώτος απασχόλησης των εργαζομένων από πλήρη σε μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση,
γ) η θέση εργαζομένων σε διαθεσιμότητα,
δ) η εθελουσία έξοδος που γίνεται με πρωτοβουλία του εργοδότη, μέσω προγραμμάτων παροχής κινήτρων εθελούσιας εξόδου και
ε) η οικειοθελής αποχώρηση εργαζομένου. Αν μειωθεί το προσωπικό, σύμφωνα με τις περιπτώσεις α΄, δ΄ και ε΄, ο εργοδότης υποχρεούται, εντός δεκαπέντε (15) εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία που επήλθε η μείωση, να προβεί σε νέα πρόσληψη με τους ίδιους όρους εργασίας, ώστε να διατηρηθεί σταθερός ο αριθμός των εργαζομένων της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης. Το διάστημα που μεσολαβεί από την ημερομηνία μείωσης του προσωπικού έως αυτήν της νέας πρόσληψης, προσαυξάνει την ελάχιστη περίοδο, κατά την οποία ο εργοδότης δεν επιτρέπεται να προβεί σε μείωση προσωπικού.

5. Στην έννοια της μείωσης του προσωπικού της παραγράφου 3 δεν περιλαμβάνονται:
α) η συνταξιοδότηση εργαζομένου,
β) η λήξη σύμβασης ορισμένου χρόνου που είχε συναφθεί πριν από την ημερομηνία του ελέγχου, λόγω παρόδου της συμφωνηθείσας διάρκειας,
γ) η καταγγελία της σύμβασης εργασίας ύστερα από την υποβολή μήνυσης του εργοδότη κατά εργαζομένου για αξιόποινη πράξη που τέλεσε κατά την άσκηση της εργασίας του,
δ) η φυλάκιση και ο θάνατος εργαζομένου και
ε) η αδυναμία ανανέωσης της άδειας διαμονής και πρόσβασης στην αγορά εργασίας αλλοδαπού εργαζομένου.

6. Το δικαίωμα της έκπτωσης παρέχεται, εφόσον ο εργοδότης αποδεχθεί το πρόστιμο και παραιτηθεί από την άσκηση των προβλεπόμενων ένδικων βοηθημάτων.
Δικαίωμα έκπτωσης δεν παρέχεται όταν ο εργοδότης είναι υπότροπος, σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 5.

7. Σε περίπτωση μείωσης του προσωπικού, κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος, βεβαιώνεται σε βάρος του εργοδότη για κάθε αδήλωτο εργαζόμενο, κατά δέσμια αρμοδιότητα, χωρίς προηγούμενη πρόσκλησή του για παροχή εξηγήσεων, το υπολειπόμενο του αρχικού προστίμου ποσό».

Στο άρθρο 7 του Ν. 4554/2018, όπως ισχύει, προστίθεται παράγραφος 2 και το άρθρο 7 του Ν. 4554/2018 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 7
Καταβολή προστίμου και μητρώο παραβατών για την αδήλωτη εργασία

1. Αν από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Σ.ΕΠ.Ε. και του ΕΦΚΑ επιβληθούν σε μία επιχείρηση, εκμετάλλευση ή άλλη εργασία περισσότερα από ένα πρόστιμα για αδήλωτη εργασία του ίδιου εργαζομένου, που προκύπτουν από έλεγχο κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας, η καταβολή του προστίμου γίνεται άπαξ βάσει της πράξης επιβολής προστίμου που κοινοποιήθηκε πρώτη στον εργοδότη.

2. Στο ηλεκτρονικό πληροφοριακό σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων δημιουργείται “Μητρώο Παραβατών για την Αδήλωτη Εργασία”, στο οποίο θα καταχωρούνται οι επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και γενικώς οι εργοδότες, φυσικά και νομικά πρόσωπα, στους οποίους επιβάλλονται κυρώσεις για απασχόληση εργαζομένων με αδήλωτη εργασία. Οι επιχειρήσεις και εργοδότες που έχουν παραβατική συμπεριφορά θα αποκλείονται από ευμενείς ασφαλιστικές ρυθμίσεις. Οι υπηρεσίες του Σ.ΕΠ.Ε. και του ΕΦΚΑ είναι αρμόδιες για την τήρηση και άμεση ενημέρωση του μητρώου».

Οι παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 8 του Ν. 4554/2018, όπως ισχύουν, αντικαθίστανται και η παράγραφος 3 του ίδιου άρθρου καταργείται και το άρθρο 8 του Ν. 4554/2018 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 8
Εξουσιοδοτικές διατάξεις - Έναρξη ισχύος

1. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων ρυθμίζονται τα ακόλουθα:
α. η διαδικασία επιβολής των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων, του παρόντος Κεφαλαίου και ιδίως προθεσμίες για την υποβολή αντιρρήσεων κατά πράξεως διοικητικών κυρώσεων, δικαίωμα προηγουμένης ακροάσεως του παραβάτη εργοδότη, η διαδικασία επανελέγχου της συνδρομής των προϋποθέσεων επιβολής διοικητικών κυρώσεων και μείωσης προβλεπόμενου προστίμου, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα για την αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος Κεφαλαίου,
β. κάθε σχετικό θέμα αναφορικά με τα στοιχεία που καταχωρίζονται στο Μητρώο Παραβατών, σύμφωνα πάντοτε με το εκάστοτε ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, την ενημέρωση των αρμοδίων υπηρεσιών είσπραξης ασφαλιστικών και φορολογικών οφειλών και κάθε άλλο θέμα σχετικά με τη διάρκεια διατήρησης των στοιχειών στο Μητρώο, τη χορηγήση στοιχείων σε τρίτους, κάθε αναγκαίο θέμα για την τήρηση της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, τη διαλειτουργικότητα των πληροφοριακών συστημάτων των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών, καθώς και τους όρους, το είδος και τη διάρκεια εξαίρεσης των παραβατών από ρυθμίσεις εξόφλησης ασφαλιστικών εισφορών και προγράμματα ενίσχυσης της απασχόλησης.
2. Η ισχύς των παραγράφων 3, 4 και 6 του άρθρου 5 και των παραγράφων 1, 2, 3 και 6 του άρθρου 6 του Ν. 4554/2018 αρχίζει από την έκδοση της σχετικής απόφασης του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, από εκδόσεως της οποίας καταργείται η Υ.Α. 43614/996/21.8.2018 (Β΄ 3521) υπουργική απόφαση. Η ισχύς της παραγράφου 2 του άρθρου 7 του Ν. 4554/2018 αρχίζει από την έκδοση της απόφασης της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου».

1. Η παράγραφος 1 του άρθρου 50 ν. 4412/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«1. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ορίσει στα έγγραφα της σύμβασης ότι η υπό ανάθεση δημόσια σύμβαση έργου έχει ως αντικείμενο συγχρόνως τη μελέτη και την εκτέλεση (κατασκευή) έργου εφόσον συντρέχουν, πριν την έναρξη της διαδικασίας σύναψης της δημόσιας σύμβασης έργου και έπειτα από σύμφωνη γνώμη του τεχνικού συμβουλίου της αναθέτουσας αρχής ή του τεχνικού συμβουλίου της Γενικής Γραμματείας Υποδομών, αν στην αναθέτουσα αρχή δεν υφίσταται τεχνικό συμβούλιο, σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
(α) ύπαρξη εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων, τεύχους υπολογισμού και τεκμηρίωσης για τον καθορισμό του προϋπολογισμού της αναθέτουσας αρχής και Κανονισμού Μελετών Έργου, ο οποίος συντάσσεται ειδικά για το προς ανάθεση έργο ή υπάρχει και εφαρμόστηκε σε παρόμοια έργα,
(β) η ύπαρξη των στοιχείων Α.1 έως Α.3 και Α.7 έως Α.10 και Α.12 του υποφακέλου της υποπερίπτωσης Α΄ της παραγράφου 7 του άρθρου 45 του παρόντος. 
Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών μπορούν να εξαιρούνται κατηγορίες έργων από την εφαρμογή της παραγράφου αυτής.».
2. Στο άρθρο 50 του ν. 4412/2016 προστίθεται παράγραφος 5 ως εξής:
«5. Ουδεμία ευθύνη του δημοσίου προς αποζημίωση θεμελιώνεται σε περίπτωση τήρησης των προϋποθέσεων και της διαδικασίας του παρόντος.».

Το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 29 του ν. 4413/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών για τα έργα του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και των εποπτευομένων φορέων του και με κοινή απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού για άλλα έργα επιτρέπεται η υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης μετά από γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων της Γενικής Γραμματείας Υποδομών, εφόσον έχουν συντελεσθεί απαλλοτριώσεις τουλάχιστον σε ποσοστό 50%, έχει εκπονηθεί η, κατά το άρθρο 345 του ν. 4512/2018 (Α΄ 5), Έκθεση Αναλυτικής Αρχαιολογικής Τεκμηρίωσης (Ε.Α.Α.Τ.), όπου απαιτείται, και έχει υλοποιηθεί τουλάχιστον το 50% του φυσικού αντικειμένου αυτής, σύμφωνα με το ειδικότερο πρόγραμμα παράδοσης των χώρων εκτέλεσης του έργου, το οποίο και αποτελεί έγγραφο της σύμβασης παραχώρησης σύμφωνα με το άρθρο 36.».

1. Στο άρθρο 17 του ν. 3389/2005 προστίθεται παράγραφος 3 ως εξής:
«3. Χωρίς να θίγεται ο τρόπος άσκησης της εποπτείας της εκτέλεσης και λειτουργίας του έργου ή της παροχής της υπηρεσίας που καθορίζεται από τον Δημόσιο και τον Ιδιωτικό Φορέα με τη Σύμβαση Σύμπραξης, κατά την περίοδο υλοποίησης του έργου ή της παροχής της υπηρεσίας, ο Ιδιωτικός και ο Δημόσιος Φορέας οφείλουν να αποστέλλουν στη Γενική Γραμματεία Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ κάθε δύο (2) μήνες αναφορά προόδου του έργου.
Συστήνεται με απόφαση του Γενικου Γραμματέα Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ τριμελής επιτροπή παρακολούθησης της πορειας υλοποίησης εκάστου έργου με εκπρόσωπο της Γενικής Γραμματείας Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ, του Δημοσίου Φορέα και του Ιδιωτικού Φορέα που συμβάλλονται σε ένα έργο ΣΔΙΤ.
Η επιτροπή αυτή θα συνεδριάζει κατ’ ελάχιστον μια φορά το τρίμηνο κατόπιν πρόσκλησης του Γενικού Γραμματέα Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ.».
2. Το άρθρο 21 του ν. 3389/2005 αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 21
Σε περίπτωση ανεύρεσης αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια της κατασκευής, ο Δημόσιος Φορέας, κατόπιν ειδοποίησης από την Εταιρεία Ειδικού Σκοπού, γνωστοποιεί αυτό στην αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία υποχρεούται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία εξήντα (60) ημερών να υποδείξει τρόπους συνέχισης των εργασιών και να προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες για τη διασφάλιση της προστασίας των αρχαιοτήτων. Αν παρέλθει άπρακτη η άνω προθεσμία, η υπόδειξη τρόπων συνέχισης και επιτάχυνσης των εργασιών, καθώς και των απαιτούμενων ενεργειών για τη διασφάλιση της προστασίας των αρχαιοτήτων, περιέρχεται αυτοδικαίως στην αρμόδια Διεύθυνση της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων αντίστοιχα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και ασκείται εντός τριάντα (30) ημερών. Η Εταιρεία Ειδικού Σκοπού δύναται να ζητήσει, και ο Δημόσιος Φορέας υποχρεούται να χορηγήσει, χρονική παράταση των προβλεπόμενων συμβατικών προθεσμιών ίση με την καθυστέρηση που προκλήθηκε από τη μη συμμόρφωση της αρμόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και την καθυστέρηση που μπορεί να προκύψει για την εκτέλεση των εργασιών που τυχόν απαιτούνται για την προστασία των ευρημάτων. Στην περίπτωση αυτή, η Εταιρεία Ειδικού Σκοπού δικαιούται να ζητήσει την ανόρθωση της ζημίας που τυχόν υπέστη από την καθυστέρηση και η οποία, σε περίπτωση άπρακτης προθεσμίας της ανωτέρω συνολικής προθεσμίας των ενενήντα (90) ημερών, αρχίζει από την επομένη της εκπνοής της.».
3. Το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του ν. 3389/2005 αντικαθίσταται ως εξής:
«Η απαλλοτρίωση των ιδιοκτησιών που είναι αναγκαίες για την εκτέλεση των έργων ή την παροχή των υπηρεσιών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού ή η σύσταση εμπράγματων δικαιωμάτων επ’ αυτών, όπου αυτό επιτρέπεται, εξυπηρετούν σκοπούς προφανούς δημόσιας ωφέλειας και θεωρούνται κατεπείγουσες και μείζονος σημασίας.».
4. Το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του ν. 3389/2005 αντικαθίσταται ως εξής:
«Η απαλλοτρίωση κηρύσσεται με κοινή απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού.».

Στην παράγραφο 1 του άρθρου 7 του Β.Δ. 748/1966 (Α΄ 790) προστίθεται περίπτωση (ιε) ως εξής:
«(ιε) Κέντρων διανομής εμπορευμάτων προς καταστήματα λιανικής πωλήσεως.».

1. Η παράγραφος 1 του άρθρου 189 του ν. 4072/2012 (Α΄ 86) αντικαθίσταται ως εξής:
«1. Ο φορέας απονομής του σήματος τηρεί συγκεκριμένες προδιαγραφές που διασφαλίζουν ότι έχει τη διοικητική συγκρότηση και την τεχνική επάρκεια και τεχνογνωσία για την απονομή του Σήματος και τη διενέργεια ελέγχων για το συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία. Ως φορείς απονομής του Σήματος μπορούν να οριστούν δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς, οι οποίοι αναφέρονται στον εκάστοτε Κανονισμό απονομής. Οι ιδιωτικοί φορείς πρέπει να είναι διαπιστευμένοι κατά το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO/IEC 17065 για το αντίστοιχο τεχνικό αντικείμενο που καθορίζεται από το ΕΣΥΔ.».
2. Στο τέλος της παραγράφου 1 του άρθρου 192 του ν. 4072/2012 προστίθεται εδάφιο ως εξής:
«Για την απονομή του δικαιώματος χρήσης του Σήματος σε προϊόντα, τα οποία έχουν ενταχθεί στο σύστημα προστατευόμενων ονομασιών προέλευσης (Π.Ο.Π.), προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων (Π.Γ.Ε.) ή εγγυημένων παραδοσιακών ιδιότυπων προϊόντων (Ε.Π.Ι.Π.) στην Ελλάδα, δεν απαιτείται η έκδοση Κανονισμού του άρθρου 187 ή η καταβολή τελών στον φορέα απονομής. Απαιτείται μόνον υποβολή της αίτησης εκ μέρους του ενδιαφερομένου προς τον φορέα, ο οποίος εντάσσει τους ενδιαφερόμενους στο μητρώο εγκεκριμένων επιχειρήσεων και δικαιούχων χρήσης των ενδείξεων Π.Ο.Π./Π.Γ.Ε./Ε.Π.Ι.Π.».
3. Η περίπτωση γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 192 του ν. 4072/2012 αντικαθίσταται ως εξής:
«γ) Δήλωση ότι τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες πληρούν τις προδιαγραφές που τάσσονται με τον Κανονισμό που εκδίδεται σύμφωνα με το άρθρο 187. Στην περίπτωση προϊόντων τα οποία φέρουν νόμιμα τις ενδείξεις Π.Ο.Π./Π.Γ.Ε./Ε.Π.Ι.Π. αρκεί η αναφορά της απόφασης περί ένταξης του ενδιαφερομένου στο μητρώο εγκεκριμένων επιχειρήσεων και δικαιούχων χρήσης των εν λόγω ενδείξεων.».

Στην παράγραφο 1 του άρθρου 75 του Ν. 4582/2018 (Α΄ 208) η ημερομηνία «31.05.2019» αντικαθίσταται, από τότε που ίσχυσε, από την ημερομηνία «31.12.2019».

Σε περιπτώσεις που διαπιστώνεται άμεση ανάγκη εκτέλεσης τεχνικών εργασιών για επείγουσα αντιμετώπιση στατικών και τεχνικών ζητημάτων σε κτιριακές υποδομές οι οποίες στεγάζουν υπηρεσίες Υπουργείων και των εποπτευόμενων φορέων αυτών, τα οποία είτε τα ίδια είτε τα συστεγαζόμενα ή συνεργαζόμενα με αυτά σε κοινές δράσεις δεν διαθέτουν, τεχνική υπηρεσία ή η τεχνική υπηρεσία τους δεν πληροί τις προδιαγραφές επάρκειας που προβλέπονται από την παράγραφο 1 του άρθρου 44 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147), είναι δυνατή η ανάθεση των οριζομένων στο επόμενο εδάφιο σε τεχνικό σύμβουλο που πληροί τα απαιτούμενα κριτήρια τεχνικής επάρκειας. Ο τεχνικός σύμβουλος αναλαμβάνει τη διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης, την εποπτεία και την επίβλεψη των δημοσίων συμβάσεων των απαιτούμενων έργων ή μελετών κατά παρέκκλιση των διατάξεων της παραγράφου 2 του άρθρου 44 του ν. 4412/2016.

1. Το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 11 του ν. 3345/2005 αντικαθίσταται ως εξής:
«Για τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, μαζί με τους κοινόχρηστους χώρους τους, που λειτουργούν στην Κεντρική Δημοτική Αγορά και στη Βαρβάκειο Αγορά του Δήμου Αθηναίων, καθώς και για όσα ανήκουν στον Οργανισμό Κεντρικής Αγοράς Αθηνών (Ο.Κ.Α.Α.) και λειτουργούν στο Δήμο Αγίου Ιωάννη Ρέντη και της Κεντρικής Αγοράς Θεσσαλονίκης (ΚΑΘ Α.Ε.), δεν απαιτείται χορήγηση άδειας νομιμοποίησης υφιστάμενων εγκαταστάσεων και αυτοτελούς άδειας ίδρυσης και λειτουργίας.».
2. Η παράγραφος 6 του άρθρου 100 του ν. 4497/2017 τροποποιείται αντικαθίσταται ως εξής:
«Στο ΣΥΚΕΑΑΠ διατίθενται για αποκλειστική απασχόληση, με διετή θητεία, υπάλληλοι της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή με προϋπηρεσία σε οργανική μονάδα με κυρωτικές αρμοδιότητες και δύο (2) ελεγκτές της Διεύθυνσης Πολιτικής Ποιότητας (Μετρολογία) της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας οι οποίοι εντέλλονται για κατ’ αρμοδιότητα ελέγχους από το Συντονιστικό Κέντρο.».
3. Στο άρθρο 78 του ν. 4442/2016 προστίθενται οι παράγραφοι 3 έως 6 ως εξής:
«3. Στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος κεφαλαίου εμπίπτουν οι χώροι παιδικής αναψυχής. Ως τέτοιοι ορίζονται οι χώροι στους οποίους παρέχεται ευρύ φάσμα υπηρεσιών ψυχαγωγίας σε παιδιά και τις οικογένειες ή τους συνοδούς τους. Οι χώροι παιδικής αναψυχής μπορούν να περιλαμβάνουν εκπαιδευτικά παιχνίδια, παιχνίδια δράσης, παιχνιδοκατασκευές, εκθέματα και χώρους εκθέσεων εκπαιδευτικής ή μη φύσης, εκθέσεις ζώων - ενυδρεία, διαδραστικές δραστηριότητες και διαδραστικούς χώρους, χώρους παραστάσεων και προβολών, χώρους για πάρτι και εκδηλώσεις, καθώς και πωλητήρια. 
4. Οι χώροι παιδικής αναψυχής είναι υπαίθριοι ή στεγασμένοι ή βρίσκονται εντός κτηρίων, σε οικόπεδα ή γήπεδα, και λειτουργούν αυτοτελώς ή συμπληρωματικά προς άλλες χρήσεις.
5. Η λειτουργία των χώρων παιδικής αναψυχής υπόκειται σε καθεστώς έγκρισης, σύμφωνα με το άρθρο 7, η οποία χορηγείται από την κατά τόπο αρμόδια Περιφέρεια. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων καθορίζονται οι προδιαγραφές λειτουργίας τους, συμπεριλαμβανομένης της τήρησης των αναγκαίων προτύπων, καθώς και τα δικαιολογητικά, η διαδικασία και το περιεχόμενο της έγκρισης, οι αναγκαίοι όροι για την έκδοση της, ο τρόπος υποβολής και εφαρμογής της διαδικασίας έγκρισης μέσω του ΟΠΣ-ΑΔΕ, οι επιβαλλόμενες κυρώσεις, σύμφωνα με το άρθρο 15, καθώς και κάθε άλλο ζήτημα που είναι αναγκαίο για τη χορήγηση προηγούμενης έγκρισης στον φορέα άσκησης οικονομικής δραστηριότητας. 
6. Αναψυκτήρια και χώροι εστίασης που λειτουργούν σε χώρους παιδικής αναψυχής αδειοδοτούνται αυτοτελώς βάσει της κείμενης νομοθεσίας.».

Ως «Αρχή Σχεδιασμού» που προβαίνει στην εκπόνηση Σχεδίου ή Προγράμματος κατά την έννοια των οριζομένων στην περίπτωση ζ΄ του άρθρου 2 της κοινής υπουργικής απόφασης ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/ οικ. 107017 (Β΄ 1225/2006) ορίζεται:
α) Ο ίδιος ο φορέας, στην περίπτωση των λιμένων που φορέας διαχείρισής τους είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου ή Ανώνυμη Εταιρεία Oργανισμού Λιμένα που την πλειοψηφία των μετοχών της κατέχει το Ελληνικό Δημόσιο ή το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ).
β) Το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), στην περίπτωση των λιμένων που φορέας διαχείρισής τους είναι Ανώνυμη Εταιρεία της οποίας μέτοχος είναι το ΤΑΙΠΕΔ, αλλά την πλειοψηφία των μετοχών της κατέχει ιδιώτης επενδυτής. Η λειτουργία του ΤΑΙΠΕΔ όταν ενεργεί ως «Αρχή Σχεδιασμού» χρηματοδοτείται από τα έσοδά του. 

1. Στο δεύτερο και το τέταρτο εδάφιο της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 76 του ν. 4399/2016 (Α΄ 117) οι λέξεις «31 Δεκεμβρίου 2019» αντικαθίστανται με τις λέξεις «31 Δεκεμβρίου 2020».
2. Στο δεύτερο εδάφιο της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 76 του ν. 4399/2016 οι λέξεις «31ης Δεκεμβρίου 2019» αντικαθίστανται με τις λέξεις «31ης Δεκεμβρίου 2020».
3. Στην περίπτωση α΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 76 του ν. 4399/2016 (Α΄ 117) οι λέξεις «31η Δεκεμβρίου 2019» αντικαθίστανται με τις λέξεις «31η Δεκεμβρίου 2020».
4. Στο πρώτο εδάφιο της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 76 του ν. 4399/2016 οι λέξεις «31 Δεκεμβρίου 2019» αντικαθίστανται με τις λέξεις «31 Δεκεμβρίου 2020».
5. Η παράταση της 31ης Δεκεμβρίου 2020 καταλαμβάνει και τα επενδυτικά σχέδια στα οποία έχει μεν πραγματοποιηθεί, βάσει παραστατικών, η υλοποίηση του πενήντα τοις εκατό (50%) του εγκεκριμένου κόστους του επενδυτικού σχεδίου στις προκαθορισμένες ημερομηνίες, όπως αυτές προσδιορίζονται στην περίπτωση β΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 76 του ν. 4399/2016, εντούτοις δεν έχει γνωστοποιηθεί η υλοποίηση αυτή στην αρμόδια Υπηρεσία, με την υποβολή είτε υπεύθυνης δήλωσης είτε αιτήματος ελέγχου.
6. Η παράγραφος 4 του άρθρου 76 του ν. 4399/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«4. Για όσες περιπτώσεις έως την ημερομηνία έναρξης ισχύος της διάταξης της παρούσας παραγράφου, δεν έχει εκδοθεί απόφαση χορήγησης παράτασης της προθεσμίας ολοκλήρωσης των επενδυτικών σχεδίων που έχουν υπαχθεί στις διατάξεις των νόμων 3299/2004 και 3908/2011 για λόγους ανωτέρας βίας, η διάρκεια της παράτασης που εγκρίνεται με την οικεία απόφαση του αρμοδίου κατά περίπτωση οργάνου, υπολογίζεται μετά τις 31.12.2020.».

Στο Π.Δ. 38/2010 επέρχονται οι ακόλουθες τροποποιήσεις:
α) Οι παράγραφοι 3 και 4 του άρθρου 2, οι οποίες καταργήθηκαν με την παράγραφο 2 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 (Α΄ 70), επαναφέρονται σε ισχύ ως εξής:
«3. Οι διατάξεις περί αναγνώρισης επαγγελματικής ισοδυναμίας, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 1 του παρόντος διατάγματος, εφαρμόζονται σε κάθε υπήκοο κράτους - μέλους ή τρίτης χώρας ο οποίος, έχοντας αποκτήσει τίτλο τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης άλλου κράτους - μέλους ή τρίτης χώρας, δεν πληροί τις προϋποθέσεις εφαρμογής της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου.
4. Εξαιρούνται της εφαρμογής των διατάξεων περί αναγνώρισης επαγγελματικής ισοδυναμίας της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου τα επαγγέλματα του Κεφαλαίου ΙΙΙ του Τίτλου ΙΙΙ για τα οποία, όταν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις του Κεφαλαίου ΙΙΙ του Τίτλου ΙΙΙ (αναγνώριση βάσει του συντονισμού των ελάχιστων προϋποθέσεων εκπαίδευσης), εφαρμόζονται αποκλειστικά οι διατάξεις του Κεφαλαίου Ι του Τίτλου ΙΙΙ περί γενικού συστήματος αναγνώρισης των τίτλων εκπαίδευσης.».
β) Η παράγραφος 5 του άρθρου 3, όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την περίπτωση α΄ της παραγράφου 28 του άρθρου 30 ν. 4111/2013 (Α΄ 18), αντικαθίσταται ως εξής: «5. Για τους σκοπούς της παραγράφου 3 του άρθρου 2 νοείται ως «τίτλος τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης» ο αναγνωρισμένος τίτλος τουλάχιστον τριετούς διάρκειας σπουδών και φοίτησης, όταν πρόκειται για πτυχίο πρώτου κύκλου σπουδών, μικρότερο τριετούς διάρκειας σπουδών και φοίτησης όταν πρόκειται για μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης και τουλάχιστον τριετούς διάρκειας σπουδών και φοίτησης όταν πρόκειται για διδακτορικό κύκλο σπουδών, που απονέμεται από ίδρυμα τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία κράτους - μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τρίτης χώρας.».
γ) Η παράγραφος 3 του άρθρου 4, η οποία καταργήθηκε με την παράγραφο 3 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 , επαναφέρεται σε ισχύ ως εξής:
«3. Η αναγνώριση επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλου τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης κράτους - μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τρίτης χώρας με αυτόν που απονέμεται στο πλαίσιο του ημεδαπού εκπαιδευτικού συστήματος, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 2 του παρόντος, παρέχει στο δικαιούχο τη δυνατότητα να αποκτήσει στην Ελλάδα πρόσβαση και να ασκήσει συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα ως μισθωτός ή αυτοαπασχολούμενος με τις ίδιες προϋποθέσεις και όρους με τους κατόχους συγκρίσιμων τίτλων του ημεδαπού εκπαιδευτικού συστήματος, εκτός των περιπτώσεων που απαιτούνται αυξημένα ακαδημαϊκά προσόντα και ιδίως για θέσεις καθηγητών Α.Ε.Ι., ερευνητών και ειδικού επιστημονικού προσωπικού.».
δ) Η παράγραφος 1 του άρθρου 14, όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 12 του άρθρου 1 του Π.Δ. 51/2017 (Α΄ 82), αντικαθίσταται ως εξής:
«1. Το άρθρο 13 δεν κωλύει την αρμόδια αρχή του άρθρου 54, σε περίπτωση αίτησης αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων, να απαιτεί από τον αιτούντα την πραγματοποίηση πρακτικής άσκησης προσαρμογής επί τρία έτη, κατ’ ανώτατο όριο, ή την υποβολή σε δοκιμασία επάρκειας σε μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις εάν:
α) η εκπαίδευση που έχει λάβει ο αιτών αφορά τομείς γνώσεων ουσιωδώς διαφορετικούς από εκείνους που καλύπτονται από την εκπαίδευση στην Ελλάδα,
β) το νομοθετικά ρυθμιζόμενο επάγγελμα στην Ελλάδα περιλαμβάνει μία ή περισσότερες νομοθετικά ρυθμιζόμενες επαγγελματικές δραστηριότητες, οι οποίες δεν υπάρχουν στο αντίστοιχο επάγγελμα στο κράτος μέλος καταγωγής του αιτούντος, και η εκπαίδευση που απαιτείται στην Ελλάδα αφορά τομείς γνώσεων ουσιωδώς διαφορετικούς από εκείνους που καλύπτονται από τη βεβαίωση επάρκειας ή τον τίτλο εκπαίδευσης που διαθέτει ο αιτών.».
ε) Η παράγραφος 6 του άρθρου 14, όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 4 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 , αντικαθίσταται ως εξής:
«6. Η δοκιμασία επάρκειας ή η πρακτική άσκηση προσαρμογής για την αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων, διενεργείται από την οικεία επαγγελματική οργάνωση, εφόσον αυτή είναι οργανωμένη ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων μπορεί να καθορίζονται οι λεπτομέρειες της διαδικασίας πρακτικής άσκησης ή της δοκιμασίας.».
στ) Η παράγραφος 1 του άρθρου 54, όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 5 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 , αντικαθίσταται ως εξής:

«1. Αρμόδια αρχή για να δέχεται τις αιτήσεις των ενδιαφερομένων και να εκδίδει τις αποφάσεις αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων και αναγνώρισης επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλων σπουδών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τρίτων χωρών είναι το Αυτοτελές Τμήμα Εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας (Α.Τ.Ε.Ε.Ν.) του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Οι αιτήσεις των ενδιαφερομένων συνοδεύονται από παράβολο υπέρ του Δημοσίου ποσού εκατό (100) ευρώ.».
ζ) Η παράγραφος 5 του άρθρου 54, όπως η παράγραφος αυτή προστέθηκε με την παράγραφο 5 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 , αντικαθίσταται ως εξής:
«5. Αρμόδιες αρχές για την αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων είτε επί τη βάσει του γενικού συστήματος αναγνώρισης των τίτλων εκπαίδευσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κεφαλαίου Ι του Τίτλου Ι, είτε επί τη βάσει της αναγνώρισης της επαγγελματικής πείρας, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κεφαλαίου ΙΙ του Τίτλου ΙΙΙ είναι οι οικείες επαγγελματικές οργανώσεις, εφόσον είναι οργανωμένες ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου.».
η) Ύστερα από την παράγραφο 5 του άρθρου 54, όπως η παράγραφος αυτή προστέθηκε με την παράγραφο 5 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 (Α΄ 70) και αντικαθίσταται με την περίπτωση ζ΄ του παρόντος άρθρου, προστίθεται παράγραφο 6 ως εξής:
«6. Εφόσον πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις, η απόφαση αναγνώρισης της αρμόδιας, σύμφωνα με τις παραγράφους 1 και 5, αρχής εκδίδεται εντός προθεσμίας τεσσάρων (4) μηνών από την υποβολή ή την περιέλευση της αίτησης και των σχετικών δικαιολογητικών. Εφόσον απαιτείται πρακτική άσκηση ή δοκιμασία, εκδίδεται εντός της ίδιας προθεσμίας απόφαση της αρμόδιας αρχής που ορίζει τα σχετικά με την πρακτική άσκηση ή τη δοκιμασία. Μετά την ολοκλήρωση της δοκιμασίας ή της πρακτικής άσκησης, η απόφαση αναγνώρισης εκδίδεται από την αρμόδια αρχή εντός αποκλειστικής προθεσμίας τριάντα (30) ημερών από την γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων της δοκιμασίας ή της πρακτικής άσκησης σε αυτή.».
θ) Η παράγραφος 8 του άρθρου 57, η οποία καταργήθηκε με την παράγραφο 9 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 , επαναφέρεται σε ισχύ ως εξής:
«8. Ο ενδιαφερόμενος δύναται να ασκήσει άπαξ ενδικοφανή διοικητική προσφυγή ενώπιον του Α.Τ.Ε.Ε.Ν. και να ζητήσει την ακύρωση ή την τροποποίηση της απόφασης της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου εντός αποκλειστικής προθεσμίας εξήντα (60) ημερών από την κοινοποίησή της. Η προσφυγή συνοδεύεται από παράβολο υπέρ του Δημοσίου ύψους πενήντα (50) ευρώ. Το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. γνωστοποιεί στον προσφεύγοντα την απόφαση του το αργότερο μέσα σε τρεις (3) μήνες.».
ι) Το άρθρο 57Α, το οποίο καταργήθηκε με την παράγραφο 10 του άρθρου 98 του Ν. 4610/2019 , επαναφέρεται σε ισχύ ως εξής:

«Άρθρο 57 Α
Γραπτή δοκιμασία επαγγελματικής ισοδυναμίας

1. Ο προϊστάμενος του Α.Τ.Ε.Ε.Ν. κατόπιν εξέτασης του φακέλου και της αίτησης, μπορεί να εκδώσει απόφαση για πρακτική άσκηση προσαρμογής ή δοκιμασία επάρκειας, στη περίπτωση αιτήσεων αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 14. Στην περίπτωση αιτήσεων αναγνώρισης επαγγελματικής ισοδυναμίας, ο προϊστάμενος του Α.Τ.Ε.Ε.Ν., κατόπιν εξέτασης της αίτησης και του φακέλου μπορεί να εκδώσει απόφαση για γραπτή δοκιμασία επαγγελματικής ισοδυναμίας, εφόσον από την εξέταση της αίτησης και του φακέλου προκύπτουν ουσιώδεις διαφορές μεταξύ του προγράμματος σπουδών που παρακολούθησε ο αιτών και του προγράμματος σπουδών συγκρίσιμου τίτλου σπουδών Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Α.Ε.Ι.) της ημεδαπής.
2. Η γραπτή δοκιμασία επαγγελματικής ισοδυναμίας σε επιστημονικά αντικείμενα - μαθήματα του Α.Τ.Ε.Ε.Ν. λαμβάνει χώρα σε κάθε εξεταστική περίοδο που ορίζεται για το συγκεκριμένο μάθημα - επιστημονικό αντικείμενο σε Τμήμα Α.Ε.Ι. της ημεδαπής. Ο ενδιαφερόμενος έχει δικαίωμα να επιλέξει το Τμήμα Α.Ε.Ι. της ημεδαπής όπου επιθυμεί να εξεταστεί στο συγκεκριμένο μάθημα - επιστημονικό αντικείμενο και υποβάλει σχετική αίτηση στη Γραμματεία του Τμήματος. Η αίτηση συνοδεύεται από την απόφαση του Α.Τ.Ε.Ε.Ν. για την επιβολή αντισταθμιστικών μέτρων. Ο Πρόεδρος του Τμήματος εκδίδει ειδική άδεια συμμετοχής στις εξετάσεις, οι οποίες μπορεί να είναι γραπτές ή/και προφορικές, ανάλογα με το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος ή της σχολής των συγκεκριμένων αντικειμένων. Μετά την εξέταση, η Γραμματεία του Τμήματος εκδίδει βεβαίωση αποτελέσματος, με ένδειξη «επιτυχώς» ή μη και χωρίς βαθμολόγηση, την οποία ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει στο Α.Τ.Ε.Ε.Ν. προκειμένου να διαπιστωθεί ότι πληρούνται οι όροι για την αναγνώριση που αποφασίστηκαν με την προηγούμενη απόφαση του Α.Τ.Ε.Ε.Ν..».

1. α. Στο τέλος της παραγράφου 2 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010 προστίθεται εδάφιο, ως εξής:
«Ειδικά για τη δημοτική περίοδο των αρχών που εγκαταστάθηκαν την 01.09.2019, ο αριθμός των αντιδημάρχων δεν μπορεί να είναι μικρότερος από τον αριθμό των αντιδημάρχων που είχαν ορισθεί κατά την προηγούμενη δημοτική περίοδο και σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να είναι μικρότερος από τρεις (3).».
β. Η παράγραφος 10 του άρθρου 67 του ν. 3852/2010 αντικαθίσταται, ως εξής:
«10. Αν κάποιο μέλος του δημοτικού συμβουλίου αρνηθεί ψήφο ή δώσει λευκή ψήφο, λογίζεται ως παρόν κατά τη συνεδρίαση, μόνο για το σχηματισμό της απαρτίας. Τόσο η άρνηση ψήφου, όσο και η λευκή ψήφος δεν υπολογίζονται στην καταμέτρηση θετικών και αρνητικών ψήφων. Τα μέλη του συμβουλίου που ήταν παρόντα κατά την έναρξη της συνεδρίασης και με την παρουσία τους υπήρξε απαρτία, ακόμα και αν αποχωρήσουν, λογίζονται ως παρόντα μέχρι το τέλος της συνεδρίασης, ως προς την ύπαρξη απαρτίας. Η απαρτία αυτή θεωρείται ότι συντρέχει για όλα τα θέματα που περιλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης. Για τη λήψη απόφασης για κάθε συγκεκριμένο θέμα, η απαιτούμενη πλειοψηφία υπολογίζεται επί των πραγματικά παρόντων μελών κατά τη ψηφοφορία. Για τις συνεδριάσεις τηρούνται πρακτικά.».
γ. Στο τέλος της περίπτωσης ιβ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 72 του ν. 3852/2010 προστίθεται εδάφιο, ως εξής:
«Η διάταξη του προηγούμενου εδαφίου, ειδικά για την άσκηση ενδίκων μέσων κατά απόφασης, δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις δίκης που αφορά τον προσδιορισμό ή την μετατροπή της εργασιακής σχέσης μεταξύ εργαζομένων και του δήμου.».
δ. Στην υποπερίπτωση vi. της περίπτωσης κ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 72 του ν. 3852/2010 μετά τη φράση «των ισολογισμών,» προστίθεται η φράση «των απολογισμών,».
2.α. Η παράγραφος 3 του άρθρου 169 του ν. 3852/2010 αντικαθίσταται, ως εξής:
«3. Τα μέλη του συμβουλίου που ήταν παρόντα κατά την έναρξη της συνεδρίασης και με την παρουσία τους υπήρξε απαρτία και αν ακόμα αποχωρήσουν μεταγενέστερα λογίζονται ως παρόντα μέχρι το τέλος της συνεδρίασης, ως προς την ύπαρξη απαρτίας. Η απαρτία αυτή θεωρείται ότι συντρέχει για όλα τα θέματα που περιλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης.
Για τη λήψη απόφασης για κάθε συγκεκριμένο θέμα η απαιτούμενη πλειοψηφία υπολογίζεται επί των πραγματικά παρόντων μελών κατά την ψηφοφορία. Για τις συνεδριάσεις τηρούνται πρακτικά.».
β. Στο τέλος της περίπτωσης ιβ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 176 του ν. 3852/2010 προστίθεται εδάφιο, ως εξής:
«Η διάταξη του προηγούμενου εδαφίου, ειδικά για την άσκηση ενδίκων μέσων κατά απόφασης, δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις δίκης που αφορά τον προσδιορισμό ή την μετατροπή της εργασιακής σχέσης μεταξύ εργαζομένων και της περιφέρειας.».
3. Η παράγραφος 1 του άρθρου 6 του ν. 4623/2019 (Α΄134) αντικαθίσταται, ως εξής:
«1. Όπου στις διατάξεις νόμων, προεδρικών διαταγμάτων και λοιπών κανονιστικών πράξεων, προβλέπεται ο ορισμός μελών στη διοίκηση των νομικών προσώπων των δήμων και των περιφερειών, καθώς και των συνδέσμων τους, κατά συγκεκριμένη αναλογία, τα τρία πέμπτα επί του συνόλου των μελών με τους αναπληρωτές τους, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου, ορίζονται από τον δήμαρχο ή τον περιφερειάρχη, αντίστοιχα. Τα υπόλοιπα μέλη, αφαιρουμένων τυχόν μελών που ορίζονται εκ της θέσεώς τους (ex officio) ή υποδεικνύονται από φορείς, ορίζονται από τις λοιπές παρατάξεις με μεταξύ τους ψηφοφορία. Σε κάθε περίπτωση, οι λοιπές παρατάξεις συμμετέχουν στα συμβούλια με τουλάχιστον ένα (1) μέλος συνολικά. Πράξεις ορισμού διοικητικών συμβουλίων που εκδόθηκαν σύμφωνα με τον υπολογισμό που προβλέπουν οι διατάξεις του προηγούμενου εδαφίου από τις δημοτικές και περιφερειακές αρχές που εγκαταστάθηκαν την 1.9.2019, θεωρούνται νόμιμες.
Για τη συγκρότηση του διοικητικού συμβουλίου εκδίδεται διαπιστωτική πράξη του οικείου δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου. Σε περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο οι λοιπές παρατάξεις δεν ορίσουν μέλη, αυτά ορίζονται με απόφαση Δημάρχου ή Περιφερειάρχη, αντίστοιχα, και η διαδικασία δεν εισάγεται στο συμβούλιο.».
4. α. Το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 241 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, όπως κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006 (Α΄ 114), τροποποιείται, ως εξής:
«1. Η συγχώνευση δημοτικών νομικών προσώπων σε ένα νομικό πρόσωπο, συναφούς σκοπού, γίνεται με απόφαση του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, που εκδίδεται ύστερα από απόφαση του οικείου δημοτικού συμβουλίου, η οποία λαμβάνεται με πλειοψηφία τουλάχιστον των δύο τρίτων των μελών του, και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.».
β. Το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 3 του άρθρου 241 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, όπως κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006 (Α΄ 114), τροποποιείται, ως εξής:
«3. Νομικά πρόσωπα του άρθρου αυτού, που συστήθηκαν με οποιονδήποτε τρόπο, καταργούνται με απόφαση του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, η οποία λαμβάνεται με πλειοψηφία τουλάχιστον των δύο τρίτων των μελών του, και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.».

Η παράγραφος 1 του άρθρου 61 του ν. 3979/2011 αντικαθίσταται, ως εξής:
«Άρθρο 61
Σύναψη δημόσιων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών καθαριότητας, συντήρησης χώρων πρασίνου και ηλεκτροφωτισμού
1. Το δημοτικό συμβούλιο μπορεί, κατά την κρίση του, να αποφασίζει για τη σύναψη δημόσιας σύμβασης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4412/2016 (Α΄ 147) για την εκτέλεση συγκεκριμένων υπηρεσιών συλλογής και μεταφοράς στερεών αποβλήτων και ανακυκλώσιμων υλικών, καθαριότητας κοινόχρηστων χώρων και δημοτικών κτιρίων, συντήρησης χώρων πρασίνου και ηλεκτροφωτισμού. Με την απόφαση καθορίζονται ιδίως, το αντικείμενο των παρεχόμενων υπηρεσιών, η διάρκεια και η περιοχή, εντός της οποίας αυτές παρέχονται.».

1. Έως την έκδοση προεδρικού διατάγματος κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 20 του άρθρου 118 του ν. 4472/2017 (Α΄ 74), σχετικά με τη ρύθμιση των ειδικότερων λεπτομερειών λειτουργίας και τήρησης των μητρώων της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 5 και της υποπερίπτωσης Δ΄ της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 11 του άρθρου 118 του ν. 4472/2017, επαναφέρεται η ισχύς των άρθρων 105 και 106 του ν. 3669/2008 (Α΄ 116).
2. Αναστέλλεται η ισχύς των διατάξεων της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 3 και της παραγράφου 7 του άρθρου 13, καθώς και του άρθρου 64 του π.δ. 71/2019 (Α΄ 112) από την 3η Ιουλίου 2019 έως την 31η Δεκεμβρίου 2020.
3. Οι αιτήσεις που υποβάλλονται στην υπηρεσία τήρησης των μητρώων από την 3η Ιουλίου 2019 ως και την 31η Δεκεμβρίου 2020 για εγγραφή ή μεταβολή ή διαγραφή ήδη εγγεγραμμένων στο Μητρώο Μελετητών, στο Μητρώο Γραφείων Μελετών, στο μητρώο Εμπειρίας Κατασκευαστών (Μ.Ε.Κ) και στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (Μ.Ε.ΕΠ.), εξετάζονται σύμφωνα με τις προϊσχύουσες του π.δ. 71/2019 διατάξεις. Τα πτυχία των Μελετητών και Γραφείων Μελετών που εκδίδονται εξακολουθούν να ισχύουν έως την 31η Δεκεμβρίου 2020.
Το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 7 του άρθρου 17 του π.δ. 71/2019, διαγράφεται.
4. Η διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 39 του π.δ. 71/2019 αντικαθίσταται ως εξής: «Τα πτυχία των εγγεγραμμένων στο Μητρώο Μελετητών και στο Μητρώο Γραφείων Μελετών, που είναι σε ισχύ κατά την 3η Ιουλίου 2019 εξακολουθούν να ισχύουν έως την 31η Δεκεμβρίου 2020 εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του νομοθετικού πλαισίου που ίσχυε ως και τις 2 Ιουλίου 2019».
5. Η διάταξη της παραγράφου 6 του άρθρου 65 του π.δ. 71/2019 αντικαθίσταται ως εξής: «Οι βεβαιώσεις εγγραφής στο Μ.Ε.ΕΠ., καθώς και τα πτυχία εργοληπτών Δημοσίων Δασοτεχνικών Έργων που είναι σε ισχύ κατά την 3η Ιουλίου 2019 εξακολουθούν να ισχύουν έως την 31η Δεκεμβρίου 2020, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του νομοθετικού πλαισίου που ίσχυε ως και τις 2 Ιουλίου 2019. Οι υποβαλλόμενες κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα αιτήσεις μεταβολών εξετάζονται με βάση το προϊσχύον νομοθετικό πλαίσιο. Μετά την πάροδο της παραπάνω προθεσμίας οι βεβαιώσεις εγγραφής στο Μ.Ε.ΕΠ. και τα πτυχία Εργοληπτών Δημοσίων Δασοτεχνικών Έργων παύουν να ισχύουν. Για το χρονικό διάστημα από την 3η Ιουλίου 2019 μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2020 εξακολουθεί να εκδίδεται, σύμφωνα με τα ισχύοντα μέχρι την 3η Ιουλίου 2019, η ενημερότητα πτυχίου για εργοληπτικές επιχειρήσεις που είναι καταταγμένες στις τάξεις 3η έως 7η».
6. Προστίθεται εδάφιο τρίτο στην παράγραφο 24 του άρθρου 118 του ν. 4472/2017 ως εξής: «Έως την πλήρη παραγωγική λειτουργία των ΜΗ.Τ.Ε. ζητήματα τεχνικού και λεπτομερειακού χαρακτήρα που προκύπτουν εν όψει αυτής, ρυθμίζονται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών.

Η περίπτωση α) της παραγράφου 5 του άρθρου 8 του ν. 4447/2016 τροποποιείται ως εξής:
5. α) Με τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια μπορεί να τροποποιούνται προγενέστερα Τοπικά Χωρικά Σχέδια, Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου και τυχόν ισχύουσες για την περιοχή του σχεδίου γενικές και ειδικές πολεοδομικές ρυθμίσεις, ιδίως όσον αφορά τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης και όρους και περιορισμούς δόμησης. Πριν από την έγκριση ενός Ειδικού Χωρικού Σχεδίου, με σκοπό να κριθεί η κατ’ αρχήν δυνατότητα χωροθέτησής του, είναι δυνατόν να προηγηθεί η εξής διαδικασία προέγκρισης: μετά από υποβολή αίτησης προέγκρισης από τον φορέα υλοποίησης του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου, χορηγείται σχετική προέγκριση με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, ύστερα από εισήγηση της αρμόδιας Υπηρεσίας και σύμφωνη γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων. Η απόφαση του προηγούμενου εδαφίου εκδίδεται εντός επτά (7) εργάσιμων ημερών από την έκδοση της γνώμης του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων. Η αίτηση συνοδεύεται από τεχνική έκθεση που περιλαμβάνει, τις χωροταξικές κατευθύνσεις της ευρύτερης περιοχής, τις υφιστάμενες χρήσεις γης στη ζώνη άμεσης επιρροής της περιοχής μελέτης, την πρόταση χωρικής ανάπτυξης της περιοχής παρέμβασης και σχετικό χάρτη κλίμακας 1:5000. Η απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων τεκμηριώνει την αναγκαιότητα της τροποποίησης ενόψει του ειδικού χαρακτήρα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης, της κάλυψης αναγκών παραγωγικής ή επιχειρηματικής ανάπτυξης και ανασυγκρότησης εντός της περιοχής του σχεδίου και πάντως τη μη ανατροπή της πολεοδομικής και χωροταξικής λειτουργίας της ευρύτερης περιοχής. Η απόφαση προέγκρισης του Γενικού Γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος κρίνει την καταρχήν δυνατότητα χωροθέτησης του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου και δεν εξετάζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι οποίες θα κριθούν στο στάδιο της οριστικής έγκρισης αυτού.

Η παράγραφος 2 του άρθρου 7 του ν. 4447/2016 (Α΄ 241) τροποποιείται ως εξής:
«2. Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια καλύπτουν την έκταση μιας ή περισσοτέρων Δημοτικών Ενοτήτων ενός Δήμου.
Μπορεί επίσης να καλύπτουν την έκταση δύο ή περισσοτέρων Δημοτικών Ενοτήτων που βρίσκονται σε όμορους Δήμους, έπειτα από σχετικές αποφάσεις των οικείων Δημοτικών Συμβουλίων. Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια εναρμονίζονται με τις κατευθύνσεις των Περιφερειακών και των Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων και περιέχουν τις αναγκαίες ρυθμίσεις για την επίτευξη των σκοπών τους.».
 

1. Το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 9 του άρθρου 18 του Ν. 4354/2015 (Α΄ 176), όπως ισχύει αντικαθίσταται ως εξής:
«Επί τη βάσει των ανωτέρω οδηγιών η Επιτροπή οφείλει να ολοκληρώσει το έργο που περιγράφεται στην περίπτωση γ΄ της παραγράφου 2 και να υποβάλει τελική γνωμοδότηση στους συναρμόδιους Υπουργούς έως την 30.6.2020.».
2. Στο τέλος του άρθρου 18 του ν. 4354/2015 (A΄ 176) προστίθεται παράγραφος 15 ως εξής:
«15. Στα μέλη και τους γραμματείς της Επιτροπής του παρόντος άρθρου, η οποία συγκροτήθηκε κατ’ εξουσιοδότηση των διατάξεων του άρθρου 396 του Ν. 4512/2018 (Α΄ 5) όπως ισχύει, καθορίζεται, από την ημερομηνία συγκρότησης, αποζημίωση κατά παρέκκλιση των διατάξεων του άρθρου 21 του ν. 4354/2015 (Α΄ 176) με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών.».

Το άρθρο 33 του ν. 1836/1989 (Α΄ 79), όπως ισχύει, τροποποιείται και διαμορφώνεται ως εξής:
1. Εργοδότης που απασχολεί προσωπικό για την εκτέλεση οικοδομικής εργασίας ή τεχνικού έργου, υποχρεούται να αναγγέλλει στις υπηρεσίες του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων το απασχολούμενο προσωπικό, πριν την έναρξη κάθε ημερήσιας απασχόλησης. Η ως άνω αναγγελία αντικαθιστά τον πίνακα προσωπικού και ωρών εργασίας. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, επιβάλλονται οι διοικητικές κυρώσεις του άρθρου 5 του ν. 4554/2018 (A΄ 130), όπως ισχύει.

2. Αντίγραφο του εντύπου της ως άνω αναγγελίας, για κάθε ημέρα απασχόλησης τηρείται στον τόπο εκτέλεσης του έργου με ευθύνη του εργοδότη και τίθεται στη διάθεση των ελεγκτικών οργάνων, προς έλεγχο, οσάκις ζητείται. Σε περίπτωση μη τήρησης της υποχρέωσης αυτής επιβάλλονται οι διοικητικές κυρώσεις που προβλέπονται από το άρθρο 24 του ν. 3996/2011 (A΄ 170), όπως ισχύει.

3. Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθορίζονται ιδίως ο υπόχρεος εργοδότης για την αναγγελία, η διαδικασία υποβολής της αναγγελίας, τα στοιχεία που περιλαμβάνει, τυχόν εξαιρέσεις και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή του παρόντος.

4. Η ισχύς του παρόντος άρθρου αρχίζει από τη δημοσίευση των αποφάσεων της παραγράφου 3.

5. Από την έναρξη ισχύος του άρθρου αυτού, κάθε άλλη γενική ή ειδική διάταξη που είναι αντίθετη ή ρυθμίζει διαφορετικά τα θέματα του παρόντος καταργείται.

1. Στην περίπτωση «γ» της παραγράφου 4 του άρθρου 7 του ν. 4399/2016 προστίθεται υποπερίπτωση ii ως εξής:
«ii. ξενοδοχείων συνιδιοκτησίας (condo hotels), όπως ορίζονται στον ν. 4276/2014 (Α΄ 155), υπό την προϋπόθεση ότι η μεταβίβαση ή η μακροχρόνια μίσθωση ενισχυόμενων τμημάτων αυτών λαμβάνει χώρα μετά τη λήξη της τήρησης των μακροχρόνιων υποχρεώσεων του φορέα της επένδυσης, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 21 του ν. 4399/2016.».
2. Ξενοδοχειακές μονάδες, οι οποίες έχουν υπαχθεί ως επενδυτικά σχέδια στις διατάξεις των νόμων 3299/2004 και ν. 3908/2011, δύναται να μετατρέπονται σε ξενοδοχεία συνιδιοκτησίας (condo hotels), όπως ορίζονται στο ν. 4276/2014 (Α΄ 155), υπό τις προϋποθέσεις της ανωτέρω παραγράφου καθώς και των οικείων διατάξεων των νόμων 3299/2004 και 3908/2011 και των οικείων αποφάσεων υπαγωγής.
3. Στην περίπτωση «ζ» της παραγράφου 3 του άρθρου 21 του ν. 4399/2016 προστίθενται εδάφια ως εξής:
«Από την ανωτέρω υποχρέωση εξαιρούνται οι συμβάσεις μίσθωσης των φορέων επενδυτικών σχεδίων στον τομέα του τουρισμού, οι οποίες αφορούν εμπορικά καταστήματα και καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος εντός της ενισχυόμενης επένδυσης και συνάπτονται μετά την ολοκλήρωση του επενδυτικού σχεδίου είτε πριν από αυτήν, εφόσον η διάρκεια της μίσθωσης εκτείνεται και μετά την ολοκλήρωση της επένδυσης και μέχρι τη λήξη της τήρησης των μακροχρόνιων υποχρεώσεων.».
4. Οι ρυθμίσεις της ανωτέρω παραγράφου εφαρμόζονται και για τα επενδυτικά σχέδια του ν. 3908/2011, του ν. 3299/2004 και του ν. 2601/1998».

1. Αναπτύσσεται Κεντρικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Αδειοδοτήσεων (στο εξής: Σύστημα), μέσω του οποίου χορηγούνται οι πάσης φύσεως άδειες όλων των δημοσίων και ιδιωτικών έργων. Μέσω του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Συστήματος Αδειοδοτήσεων χορηγούνται άδειες δημοσίων και ιδιωτικών έργων, όπως προσδιορίζονται με κοινή απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων και του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού.
2. Η πρόσβαση στο Σύστημα γίνεται σύμφωνα με το Πλαίσιο Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης σε κρυπτογραφημένη και ασφαλή σύνδεση, από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου της παραγράφου 6 και τους αιτούντες και τους νομίμους εκπροσώπους αυτών, τηρουμένων των κείμενων διατάξεων περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Λαμβάνεται μέριμνα για τη διασύνδεση του Συστήματος με το Εθνικό Μητρώο Υποδομών, για τα έργα που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του τελευταίου.
3. Από την ημερομηνία έναρξης της λειτουργίας του Συστήματος που καθορίζεται κατά την παράγραφο 7 του παρόντος, το σύνολο των απαιτούμενων αδειών δημοσίων και ιδιωτικών έργων χορηγείται ηλεκτρονικά, μέσω του Συστήματος.
4. Εντός προθεσμίας έξι (6) μηνών, η αφετηρία της οποίας καθορίζεται κατά την παράγραφο 7 του παρόντος, οι αρμόδιες, κατά περίπτωση, υπηρεσίες, όπως επίσης οι εξουσιοδοτημένοι από τους δικαιούχους μηχανικοί καταχωρούν στο Σύστημα ψηφιακά αρχεία των υφιστάμενων αδειών δημοσίων και ιδιωτικών έργων.
Άδειες που χορηγούνται μετά από την έναρξη της ανωτέρω προθεσμίας καταχωρούνται υποχρεωτικά στο Σύστημα, σε μορφή ψηφιακών αρχείων, εντός προθεσμίας τριάντα (30) ημερών από τη χορήγησή τους. Σε περίπτωση που απαιτηθεί η τροποποίηση της άδειας στο πλαίσιο των επιμέρους ελέγχων των αρμόδιων Υπηρεσιών, τα σχετικά αρχεία επανυποβάλλονται τροποποιημένα εντός προθεσμίας τριάντα (30) ημερών.
5. Στο Σύστημα περιλαμβάνεται, πέραν των αδειών της παραγράφου 1 του παρόντος:
α) τα αποτελέσματα των τακτικών και έκτακτων ελέγχων τήρησης της κείμενης νομοθεσίας και β) κάθε απαραίτητο συνοδευτικό στοιχείο των αδειών σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.
6. Αρμόδιος για το σύνολο των αναγκαίων ζητημάτων για την εφαρμογή του παρόντος ορίζεται ο Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Η ανάπτυξη, λειτουργία, συντήρηση και αναβάθμιση του Συστήματος δύναται να ανατίθεται με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με σχετική εμπειρία.
7. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων:
α) Δύναται να καθορίζεται η οικονομική συμμετοχή των ενδιαφερομένων φυσικών και νομικών προσώπων στη λειτουργία του Συστήματος, καθώς και όλες οι αναγκαίες τεχνικές λεπτομέρειες για την εφαρμογή του παρόντος.
β) Καθορίζεται η ημερομηνία έναρξης λειτουργίας του Συστήματος κατά την παράγραφο 3, όπως επίσης η ημερομηνία έναρξης της προθεσμίας της παραγράφου 4 του παρόντος.

1. Τα τρία τελευταία εδάφια της παραγράφου 3 του άρθρου 225 του ν. 4555/2018 (Α΄ 133) αντικαθίστανται με εδάφια ως εξής: «Στις περιφέρειες στις οποίες υφίστανται ήδη μέχρι τρεις (3) ΦΟΔΣΑ, οι οποίοι πληρούν σωρευτικά τις προϋποθέσεις των περιπτώσεων α΄ έως δ΄, δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 245. Η διαπίστωση της συνδρομής των προϋποθέσεων γίνεται με πράξη του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Τυχόν διαπιστωτικές πράξεις Συντονιστών Αποκεντρωμένων Διοικήσεων κατ’ εφαρμογή του άρθρου 245, θεωρούνται ως μηδέποτε εκδοθείσες. Κατ’ εξαίρεση των αριθμητικών περιορισμών του πρώτου εδαφίου, είναι δυνατή η λειτουργία ΦΟΔΣΑ στον οποίο συμμετέχουν πλέον του ενός δήμοι, οι οποίοι ανήκουν σε περιφερειακές ενότητες όμορων Περιφερειών, τηρουμένων των προϋποθέσεων των στοιχείων α΄, γ΄ και δ΄ της παρούσας παραγράφου. 
Οι απαιτούμενες διαπιστωτικές πράξεις για τη λειτουργία των Φορέων της προηγούμενης παραγράφου εκδίδονται από τον Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης που υπάγεται η έδρα του Φορέα.».
2. Στην παράγραφο 2 του άρθρου 156 του ν. 4600/2019 (Α΄ 43) προστίθεται εδάφιο δεύτερο, ως εξής: «Ειδικά στους διαδημοτικούς ΦΟΔΣΑ, ο δήμος της έδρας των Φορέων συμμετέχει στο διοικητικό συμβούλιο με δύο (2) επιπλέον μέλη, πλέον των όσων προβλέπονται από τις διατάξεις του προηγούμενου εδαφίου, τα οποία ορίζονται με απόφαση του οικείου δημάρχου.».

Η ισχύς του παρόντος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εκτός αν άλλως ορίζεται σε επιμέρους διατάξεις.

Παραγγέλλομε τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την εκτέλεσή του ως νόμου του Κράτους.

Αθήνα, 30 Οκτωβρίου 2019
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ Β. ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ

Θεωρήθηκε και τέθηκε η Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους.
Αθήνα, 30 Οκτωβρίου 2019
Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ