Π.Δ. 225/1989 (ΦΕΚ 106/Α` 2.5.1989)

Οι εργαζόμενοι έχουν υποχρέωση:
α) Να τηρούν τις διατάξεις του παρόντος διατάγματος και των ειδικών κανονισμών του έργου και να υπακούουν στις εντολές των υπευθύνων.
β) Να ενημερώνονται και να τηρούν όλες τις απαιτήσεις υγιεινής και ασφάλειας που έχουν σχέση με την εργασία τους.
γ) Να χρησιμοποιούν τα ατομικά μέσα προστασίας.
δ) Να διατηρούν τις διατάξεις και τους μηχανισμούς ασφάλειας.
ε) Να μην κυκλοφορούν άσκοπα μέσα στο έργο.
στ) Να μην παρακωλύουν, αφαιρούν ή μετατοπίζουν διατάξεις ασφάλειας ή άλλα μέσα προστασίας, ούτε να παρεμποδίζουν την εφαρμογή διαδικασίας ή μεθόδων πρόληψης ατυχημάτων και προστασίας της υγείας.
ζ) Να μην επεμβαίνουν σε χειριστήρια, μηχανήματα, σωληνώσεις, ηλεκτρικά δίκτυα ή άλλες συσκευές, εφόσον δεν έχουν πάρει εντολή να τα χειρίζονται ή να τα συντηρούν.
η) Να αναφέρουν αμέσως στους παράγοντες του έργου και στα μέλη των ΕΥΑΕ οτιδήποτε σχετίζεται με την ασφάλεια και την υγεία τους.
θ) Να παρακολουθούν τα προβλεπόμενα από τις ισχύουσες διατάξεις της νομοθεσίας εκπαιδευτικά προγράμματα.
 

1. Πρέπει να παρέχονται και διατηρούνται σε λειτουργία ασφαλή μέσα μεταφοράς σε όλες τις περιοχές που γίνονται εργασίες. Οι είσοδοι. τα φρέατα εισόδου, οι κεκλιμένοι διάδρομοι, οι μόνιμες ή φορητές σκάλες εισόδου και κάθε άλλη πρόσβαση στους τόπους εργασίας πρέπει να είναι πάντα ασφαλείς.
Ειδικότερα οι κλίμακες πρέπει να έχουν εξασφαλισμένη στερέωση που να αποκλείει την ανατροπή τους, να έχουν δάπεδα αντιολισθηρά, χειρολαβές ασφαλείας και προστατευτική διάταξη που να αποκλείει το ενδεχόμενο  ανατροπής του χρήστη.
2. Η πρόσβαση σε αφύλακτα υπόγεια ανοίγματα, πρέπει να εμποδίζεται με θύρες (πόρτες) που να ασφαλίζονται.
Κεκλιμένοι διάδρομοι μεταφοράς υλικών, δίοδοι ανθρώπων και λοιπά ανοίγματα που δεν βρίσκονται σε λειτουργική χρήση, πρέπει να διατηρούνται ασφαλείς ή να φράσσονται και επισημαίνονται. Μη χρησιμοποιούμενα υπόγεια τμήματα πρέπει να φυλάσσονται κατά τρόπον, που να αποκλείεται είσοδος σε αυτά. Επίσης, πρέπει να φράσσονται και επισημαίνονται περιοχές εδαφικών καθιζήσεων ή υποχωρήσεων.
3. Σε περίπτωση που για την πρόσβαση στους υπόγειους χώρους χρησιμοποιούνται ανελκυστήρες, αυτοί θα πρέπει να έχουν θάλαμο με περίφραξη ασφαλείας, η δε διαδρομή του θαλάμου να είναι απομονωμένη σε όλο το ύψος. Οι ανελκυστήρες πρέπει να διαθέτουν χειριστή ή σε περίπτωση αυτοματισμού πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος συντήρησης. Για τη συντήρηση και για την αντιμετώπιση βλαβών και έκτακτων συνθηκών πρέπει να υπάρχει εκπαιδευμένο συνεργείο.
 

1. Στα υπόγεια έργα πρέπει σε περίπτωση κινδύνου να εξασφαλίζεται με κατάλληλα μέτρα, ότι οι εργαζόμενοι μπορούν να εγκαταλείψουν τους χώρους εργασίας και να διασωθούν έγκαιρα προς τα έξω.
2. Η χάραξη, οι διαστάσεις και η όλη διευθέτηση των οδών διάσωσης, πρέπει να είναι ανάλογες με τις εγκαταστάσεις, την χρήση και την επιφάνεια των χώρων εργασίας, καθώς και με τον αριθμό των εργαζομένων. Οι οδοί διάσωσης πρέπει να οδηγούν από το συντομότερο δρόμο σε χώρο ασφαλή ή ελεύθερο και να σηματοδοτούνται κατάλληλα.
3. Ο σχεδιασμός οδών διάσωσης σε περίπτωση κινδύνου θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του σχεδιασμού της διάταξης των μηχανημάτων και οργάνωσης των εργασιών σε όλες τις φάσεις προόδου.
 

Τα μεταφορικά μέσα που χρησιμοποιούνται για μεταφορά προσώπων και υλικών πρέπει να είναι σύμφωνα με τις προβλέψεις της ειδικής νομοθεσίας και τις εθνικές προδιαγραφές ασφάλειας από τον σχεδιασμό, την κατασκευή και την εκμετάλλευσή τους.

Για την αποφυγή της σύνθλιψης εργαζομένων από οχήματα και μηχανήματα πρέπει να λαμβάνονται τα πιο κάτω μέτρα:
α) Αρχική κατασκευή και διευθέτηση των χώρων που να εξασφαλίζει την κίνηση οχημάτων και μηχανημάτων χωρίς κίνδυνο για τους εργαζόμενους ή βλάβη για τα λοιπά οχήματα και τον εγκατεστημένο εξοπλισμό. Για τον σκοπό αυτό είναι απαραίτητη η μελέτη και ο διαχωρισμός της κυκλοφορίας οχημάτων προσερχομένων ή απερχομένων, πεζών. Εάν ο διαχωρισμός είναι αδύνατος, πρέπει να εξασφαλίζονται θέσεις διασταύρωσης με πλάτος αρκετό. Επίσης, πρέπει να εξασφαλίζονται πεζόδρομοι.
β) Εγκατάσταση επαρκούς γενικού φωτισμού των χώρων του υπογείου έργου και των οδών προσπέλασης.
γ) Φωτεινή επισήμανση όλων των οχημάτων και μηχανημάτων όπως επίσης και όλων των άλλων εμποδίων.
δ) Χρήση και συντήρηση μηχανημάτων και οχημάτων σύμφωνα με τις προδιαγραφές και απαιτήσεις των κατασκευαστών και ιδιαίτερη πρόνοια και έλεγχος στα συστήματα πέδησης.
ε) Επιβολή ορίων ταχύτητας για την κίνηση των οχημάτων στην περιοχή του έργου γενικά.
στ) Η κίνηση των πάσης φύσεως οχημάτων μέσα στην σήραγγα πρέπει να γίνεται κατά την εμπρόσθια φορά του οχήματος. Κίνηση κατά την αντίθετη φορά επιτρέπεται μόνον όταν το όχημα διαθέτει περιστρεφόμενο θάλαμο οδήγησης ή αντίστοιχο ισοδύναμο σύστημα. Κατ’ εξαίρεση, και σε περιπτώσεις που οι διαστάσεις της σήραγγας δεν το επιτρέπουν, μπορεί να επιτραπεί η κατά την οπίσθια φορά κίνηση των οχημάτων για ανώτατο όμως μήκος 200 μ. και με την προϋπόθεση κατάλληλης εποπτείας. Πέραν του μήκους αυτού απαιτείται η κατασκευή διευρύνσεων που θα επιτρέπουν τον ελιγμό των οχημάτων.
ζ) Σε περίπτωση που για λόγους ανυπέρβλητους δεν είναι δυνατή η συμμόρφωση προς τις διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου ο εργολάβος είναι υποχρεωμένος να προτείνει άλλα μέτρα που θα παρέχουν την ίδια ασφάλεια στην μετακίνηση.
η) Τα οχήματα που κινούνται σε υπόγειους χώρους επί σιδηροτροχιών πρέπει να έχουν λευκό φως κατά τη φορά διεύθυνσής τους και κόκκινο φως κατά την αντίθετη φορά.
θ) Τα οχήματα που κινούνται σε υπόγειους χώρους εκτός σιδηροτροχιών, πρέπει για τον φωτισμό της τροχιάς τους να φέρουν:
- δύο προβολείς
- έναν προβολέα οπισθοπορείας
 και επί πλέον για εκ κατασκευής του οχήματος δυνατότητα ταχύτητας άνω των 25 ΚΜ/Η:
- δύο πίσω κόκκινους φανούς
- δύο κόκκινους φανούς πεδήσεως
- δύο κόκκινους ανακλαστήρες
- κίτρινους δείκτες αλλαγής κατεύθυνσης (φλας) εμπρός και πίσω.
 

1. Θέσεις εργασίας και δίοδοι που βρίσκονται σε ύψος μεγαλύτερο από ένα μέτρο (1,00 μ.) από το δάπεδο πρέπει να διαθέτουν στηθαίο ή κιγκλίδωμα ασφαλές ύψους τουλάχιστον ενός μέτρου (1,00 μ.) από το δάπεδο, με χειρολισθήρα ράβδο μεσοδιαστήματος και θωράκιο (σοβατεπί) ύψους τουλάχιστον δεκαπέντε εκατοστών (0,15 μ.). Σε περίπτωση μεταλλικού χειρολισθήρα αυτός να είναι κυλινδρικός.
Αντί της ράβδου μεσοδιαστήματος είναι δυνατόν να τοποθετείται επένδυση με πλέγμα ή άλλο κατάλληλο υλικό, ώστε να αποκλείεται πτώση των εργαζομένων από το διάστημα μεταξύ θωρακίου και χειρολισθήρα.
Τα προστατευτικά κιγκλιδώματα και τα στηθαία πρέπει να κατασκευάζονται κατά τρόπον, ώστε να μπορούν να φέρουν στο ύψος της πάνω ακμής τους οριζόντια ώθηση χιλίων Νιούτον ανά μέτρον μήκους (1.000 Ν/μ ή 100 χλμ./μ.).
2. Τα πιο πάνω μέτρα ισχύουν και για ανοίγματα δαπέδων και τοιχωμάτων, για τάφρους, διαύλους, κανάλια καλωδίων, καθώς και για δοχεία με θερμοκαυστικά υλικά, εφόσον τα χείλη τους βρίσκονται σε ύψος μικρότερο από ενενήντα εκατοστά (0,90 μ.) από την επιφάνεια του δαπέδου.
3. Θέσεις εργασίας ή διάδρομοι κυκλοφορίας όπου οι εργαζόμενοι είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από πτώση αντικειμένων από υπερκείμενες θέσεις εργασίας διαδρόμους κυκλοφορίας στοιβαγμένα υλικά ή εγκαταστάσεις, πρέπει να εξασφαλίζονται με κατάλληλα προστατευτικά μέτρα για την αποτροπή του κινδύνου αυτού.
4. Θέσεις εργασίας και διάδρομοι κυκλοφορίας πρέπει να ελέγχονται και να προστατεύονται έναντι πτώσης τμημάτων του εδάφους ή αποκόλλησης βράχων. Για την στερέωση των εδαφών και τη συγκράτηση των πετρωμάτων πρέπει να εφαρμόζονται οι κατάλληλες κατά περίπτωση μέθοδοι ή συνδυασμοί μεθόδων (π.χ. ξεσκάρωμα, υποστύλωση, κοχλίωση, επένδυση, ενέσεις) από τα κατάλληλα άτομα, με τα κατάλληλα υλικά και σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης και της τεχνικής.
 

1. Οι υπόγειες θέσεις στις οποίες γίνονται εργασίες, πρέπει να επιθεωρούνται τουλάχιστον μια φορά σε κάθε βάρδια. Θέσεις στις οποίες απασχολούνται μεμονωμένα εργαζόμενοι, πρέπει να επιθεωρούνται τουλάχιστον δύο φορές σε κάθε βάρδια.
2. Σε περίπτωση άμεσου και σοβαρού κινδύνου πρέπει οι εργαζόμενοι να απομακρύνονται άμεσα από την επικίνδυνη περιοχή.
3. Τμήματα υπογείων έργων για τα οποία διαπιστώνεται ότι είναι επικίνδυνα πρέπει να απομονώνονται, αποκλειομένης της εισόδου σε αυτά.
4. Το μέτωπο υπογείων εργασιών, πρέπει να συνδέεται τηλεφωνικά ή με ασύρματο σύστημα με τις εγκαταστάσεις του εργοταξίου στην επιφάνεια. Στο ίδιο σύστημα τηλεπικοινωνίας να συνδέονται και οι ενδιάμεσες θέσεις εργασίας.
5. Σε υπόγεια τεχνικά έργα η ατμόσφαιρα πρέπει να θεωρείται εύφλεκτη ή εκρήξιμη όταν:
α) Επίκειται ανάφλεξη ευφλέκτων αερίων προερχομένων από τα γεωλογικά στρώματα.
β) Έχει ανιχνευθεί σε απόσταση μεγαλύτερη από 30 εκατοστά του μέτρου από την οροφή, το μέτωπο εξόρυξης, το δάπεδο ή τα τοιχώματα συγκέντρωσης 0,25 τοις εκατό σε όγκο (5 τοις εκατό του κατώτερου ορίου έκρηξης) ή περισσότερο αναφλέξιμου αερίου.
γ) Έχει ανιχνευθεί σε απόσταση μεγαλύτερη από 10 εκατοστά του μέτρου από την οροφή, το μέτωπο εξόρυξης το δάπεδο ή τα τοιχώματα συγκέντρωσης 20 τοις εκατό του κατώτερου ορίου έκρηξης πετρελαϊκών ατμών.
δ) Η σήραγγα συνδέεται με άλλη εκσκαφή, όπου υπάρχει εύφλεκτη ατμόσφαιρα και ενδέχεται να κινδυνεύσουν οι εργαζόμενοι.
ε) Η προηγούμενη εμπειρία παρέχει ενδείξεις ότι αναφλέξιμοι ή πετρελαϊκοί ατμοί να ευρεθούν σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις.
6. Για την αντιμετώπιση των κινδύνων της προηγούμενης παραγράφου πρέπει να παίρνονται τα πιο κάτω μέτρα:
α) Να χρησιμοποιούνται συσκευές, μηχανήματα και λοιπός εξοπλισμός αντιεκρηκτικού τύπου.
β) Να τοποθετούνται ειδικοί καταγραφικοί ανιχνευτές με δυνατότητα εκπομπής φωτεινού και ηχητικού σήματος, σε περίπτωση υπέρβασης των ασφαλών ορίων εργασίας.
γ) Να δίνεται εντολή για άμεση εγκατάλειψη των επικίνδυνων χώρων, διακοπή του ηλεκτροκίνητου εξοπλισμού (αν απαιτείται) και ενίσχυση του κυκλώματος εξαερισμού.
δ) Να δίνεται εντολή για άμεση  έξοδο των εργαζομένων στην  επιφάνεια σε περίπτωση που διακοπεί η λειτουργία του κεντρικού κυκλώματος εξαερισμού και η επιστροφή των εργαζομένων να γίνεται μόνο με άδεια του επιβλέποντα και μετά την αποκατάσταση ασφαλών συνθηκών εργασίας.
ε) Να επισημαίνονται εμφανώς οι υπόγειες περιοχές όπου υπάρχει αναφλέξιμη ατμόσφαιρα.
στ) Να μην χρησιμοποιούνται μηχανές εσωτερικής καύσης.
ζ) Να απαγορεύεται το κάπνισμα, η χρήση φλόγας και οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει έκρηξη.
η) Να αυξάνεται κατάλληλα ο αερισμός.
θ) Να σχεδιασθεί ειδικό πρόγραμμα μέτρων και ενεργειών για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
7. Το εργατοτεχνικό προσωπικό του έργου πρέπει να εκπαιδεύεται με ευθύνη του εργολάβου, αρχικά προτού αναλάβει υπηρεσία, αλλά και μετά περιοδικά, τόσο στο αντικείμενο απασχόλησής του όσο και στα θέματα πρόληψης ατυχημάτων, υγιεινής εργασίας, πυρόσβεσης και στη σωστή χρήση όλων των διατιθεμένων μέσων, του εξοπλισμού γενικά και των μέσων ατομικής προστασίας. Η αλλαγή θέσης εργασίας πρέπει να αποτελεί αφορμή επανεκπαίδευσης του εργαζόμενου.
8. Επικεφαλής κάθε εργοταξίου υπογείου έργου πρέπει να είναι διπλωματούχος μηχανικός με σημαντική τεκμηριωμένη εμπειρία σε ανάλογα έργα.
Επίσης επικεφαλής κάθε βάρδιας πρέπει να είναι διπλωματούχος μηχανικός ή τεχνικός γεωλόγος παρών επί τόπου του έργου με προηγούμενη εμπειρία σε παρόμοια έργα.
Οι επικεφαλής εργοδηγοί κάθε βάρδιας πρέπει να έχουν τεκμηριωμένη εμπειρία παρόμοιου έργου και το ειδικευμένο προσωπικό που χρησιμοποιείται πρέπει να είναι έμπειρο στην ειδικότητα, εφοδιασμένο με αντίστοιχα πτυχία.
9. Το προσωπικό ασφάλειας του εργοταξίου πρέπει επί πλέον των απαιτήσεων του Π.Δ. 294/88 (ΦΕΚ 138/Α/21.6.88) να είναι τουλάχιστον ένα άτομο σε κάθε βάρδια με γνώσεις εργοδηγού υπογείων έργων.
10. Οι ελάχιστες διαστάσεις διατομής θέσεων εργασίας σε σήραγγες και στοές πρέπει να είναι:
α) Για μήκη μέχρι 50 μ., 0,80 μ. διάμετρος σε περίπτωση κυκλικής διατομής ή 0,80 μ. ύψος και 0,60 μ. πλάτος σε περίπτωση ορθογωνικής διατομής.
β) Για μήκη 50 μ. και άνω 1.00 μ. διάμετρος σε περίπτωση κυκλικής διατομής ή 1.00 μ. ύψος και 0,60 μ πλάτος σε περίπτωση ορθογωνικής διατομής.
11. Οι ελάχιστες διαστάσεις της ελεύθερης διατομής φρεάτων ανόδου πρέπει να είναι 0,70 μ. x 0,70 μ.
 

Να μην χρησιμοποιούνται μηχανές εσωτερικής καύσης.

Επικεφαλής κάθε εργοταξίου υπογείου έργου πρέπει να είναι διπλωματούχος μηχανικός με σημαντική τεκμηριωμένη εμπειρία σε ανάλογα έργα.
Επίσης επικεφαλής κάθε βάρδιας πρέπει να είναι διπλωματούχος μηχανικός ή τεχνικός γεωλόγος παρών επί τόπου του έργου με προηγούμενη εμπειρία σε παρόμοια έργα.
Οι επικεφαλής εργοδηγοί κάθε βάρδιας πρέπει να έχουν τεκμηριωμένη εμπειρία παρόμοιου έργου και το ειδικευμένο προσωπικό που χρησιμοποιείται πρέπει να είναι έμπειρο στην ειδικότητα, εφοδιασμένο με αντίστοιχα πτυχία.

1. Στις θέσεις εργασίας και στον ευρύτερο εργασιακό χώρο πρέπει να υπάρχει σηματοδότηση ασφαλείας. Αυτή πρέπει να πληροφορεί σαφώς και έγκαιρα τους εργαζόμενους για τους υπάρχοντες κινδύνους ή για καταστάσεις, που μπορεί να προκαλέσουν κινδύνους, να απαγορεύει πράξεις, να υποχρεώνει τη χρήση εξοπλισμού και τέλος να παρέχει οδηγίες για τη διάσωσή τους σε περίπτωση ανάγκης.
 Η σηματοδότηση των χώρων εργασίας και των χώρων κυκλοφορίας οχημάτων πρέπει να ανταποκρίνεται στις προβλέψεις των ειδικών για τις περιπτώσεις αυτές διατάξεων και όπου η σηματοδότηση είναι δυσδιάκριτη να τονίζεται με φωτεινές ή ηχητικές ενδείξεις.
 

Ο χειρισμός των εκρηκτικών υλών γενικά καθώς και η όλη διαδικασία αποθήκευσης, μεταφοράς, γόμωσης, πυροδότησης και εξουδετέρωσης αυτών που τυχόν δεν έχουν εκραγεί, πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις ειδικές προβλέψεις του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών και των ειδικών διατάξεων που ισχύουν.

1. Τα μηχανήματα και οι συσκευές αποκομιδής, πριν χρησιμοποιηθούν από κάθε  φυλακή (βάρδια) εργασίας, πρέπει να  επιθεωρούνται από κατάλληλο πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η εργασία αυτή. Ελάττωμα ή βλάβη, που μειώνει την παρεχόμενη ασφάλεια, πρέπει να διορθώνεται πριν ξαναχρησιμοποιηθούν.
2. Τα αυτοκινούμενα μηχανήματα πρέπει να έχουν τους απαιτούμενους μηχανισμούς ακινητοποίησης (φρένα), ηχητικά συστήματα προειδοποίησης, φώτα μπροστά και πίσω τα οποία πρέπει να επεκτείνονται και στα ρυμουλκούμενά τους.
3. Τα αυτοκινούμενα οχήματα αποκομιδής πρέπει να έχουν θάλαμο οδήγησης σκεπαστό, που να προστατεύει τον χειριστή από την πτώση ή μετατόπιση υλικών.
4. Στους θαλάμους οδήγησης πρέπει να χρησιμοποιούνται υαλοπίνακες ασφαλείας ή άλλο υλικό ισοδύναμης προστασίας και να διατηρούνται πάντα σε καλή κατάσταση και καθαρά για την εξασφάλιση ορατότητας.
5. Η επιβίβαση εργαζομένων σε οχήματα μηχανήματα μηχανοκινήτους ή ηλεκτροκινήτους αλυσομεταφορείς, μεταφορικές ταινίες ή καδομεταφορείς μόνο εφόσον ο μεταφορέας έχει μελετηθεί και κατασκευασθεί και για την μεταφορά ανθρώπων.
6. Απαγορεύεται γενικά η χρήση εργαλείων, μηχανημάτων και συσκευών, για σκοπό άλλο εκείνο για τον οποίο έχουν μελετηθεί και κατασκευασθεί.
7. Μηχανήματα ή συσκευές δεν πρέπει να εγκαταλείπονται σε λειτουργία. Για το σκοπό αυτό, ο γενικός διακόπτης εκκίνησης πρέπει να μπαίνει σε θέση «εκτός» όλα τα χειριστήρια να είναι σε θέση ακινησίας και τα συστήματα πέδησης κρατημένα ή να λαμβάνονται άλλα μέτρα ισοδύναμης αποτελεσματικότητας για την αθέλητη εκκίνησή του.
8. Τα οχήματα αποκομιδής που ανατρέπονται με τα χέρια πρέπει να φέρουν κατάλληλη διάταξη συγκράτησης της ανατροπής όπως πρόσδεσης με αλυσίδες ή μηχανισμό συγκράτησης.
9. Τα οχήματα αποκομιδής και τα σχετικά ρυμουλκούμενά τους πρέπει να φορτώνονται και να προστατεύονται, ώστε κατά τη διαδρομή τους να αποφεύγεται η αθέλητη πτώση απορριμάτων και μπαζών.
10. Για την ασφαλή σύνδεση βαγονέτων σε συρμούς πρέπει να χρησιμοποιούνται ανθεκτικοί και κατάλληλοι σύνδεσμοι που να εξασφαλίζουν σταθερή απόσταση ασφαλείας μεταξύ των βαγονετών και να αποτρέπουν τυχαία σύγκρουση ή αποκόλλησή τους.
11. Τα σταθμευμένα βαγονέτα πρέπει να ακινητοποιούνται ασφαλώς.
12. Απαγορεύεται να μεταφέρονται προμήθειες, υλικά και βαρειά εργαλεία μαζί με τους εργαζομένους στα οχήματα μεταφοράς προσωπικού, εκτός από τα μικρά εργαλεία χειρός.
13. Τα οχήματα μεταφοράς προσωπικού πρέπει να έλκονται από την κινητήρια μηχανή.
14. Η κίνηση του συρμού με ώθηση πρέπει γενικά να αποφεύγεται, μπορεί όμως να εφαρμόζεται για μικρού μήκους διαδρομές που είναι απαραίτητες για την αναστροφή του συρμού. Η ταχύτητα της ώθησης δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 5 χιλ./ώρα, ενώ ο χειριστής πρέπει να καθοδηγείται στη διάρκειά της από το βοηθό του που βαδίζει σε απόσταση ασφάλειας μπροστά από το τελευταίο βαγόνι, παράλληλα και έξω από τις σιδηροδρομικές γραμμές.
15. Απαγορεύεται η παραμονή κάθε ατόμου μεταξύ δύο βαγονιών ή μεταξύ βαγονιού και μηχανής έλξης ή πίσω απ’ τα τελευταία βαγόνια.
16. Η μεταφορά επιμήκους ή ογκώδους υλικού ή μηχανικού εξοπλισμού, γίνεται μόνο με ειδικά βαγόνια (πλατφόρμες) και παίρνονται όλα τα κατάλληλα μέτρα (πρόσδεση, σφήνωση) για την ασφαλή διακίνησή του. Απαγορεύεται η υπερπλήρωση των βαγονιών με υλικό.
17. Απαγορεύεται η σύνδεση και αποσύνδεση των βαγονιών όταν ο συρμός βρίσκεται σε κίνηση. Η εργασία αυτή πρέπει να γίνεται με κατάλληλα εργαλεία και μέσα, μόνο όταν ο συρμός βρίσκεται σε στάση και πάντα απ’ το εξωτερικό μέρος των καμπύλων τμημάτων της γραμμής, ενώ οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να έχουν το κεφάλι και τους ώμους τους μεταξύ των βαγονιών ή βαγονιού και μηχανής έλξης.
Απαγορεύεται η μετακίνηση περισσότερων από ένα βαγονιών αν δεν είναι καλά συνδεδεμένα μεταξύ τους.
18. Για την ασφαλή κίνηση μεμονωμένων βαγονιών, πρέπει να τηρούνται τα παρακάτω:
α) Απαγορεύεται η μετακίνηση βαγονιών από εργαζόμενους χωρίς ειδική εντολή από αρμόδιο Προϊστάμενο.
β) Απαγορεύεται η κίνηση από ένα άτομο περισσοτέρων από ένα βαγονιών.
γ) Απαγορεύεται η επιβίβαση εργαζομένων πάνω σε βαγόνια, εκτός εάν έχουν μελετηθεί και κατασκευασθεί για τη μεταφορά ανθρώπων.
δ) Απαγορεύεται στους εργαζόμενους που οδηγούν βαγόνια σε κατωφέρειες να μπαίνουν μπροστά τους για την ελάττωση της ταχύτητας ή να τα αφήνουν να κυλούν μόνα τους.
ε) Απαγορεύεται η κίνηση βαγονιών σε γραμμές, εάν δεν είναι εφοδιασμένα με τα κατάλληλα μέσα ασφάλειας για την αποφυγή ανεξέλεγκτης κύλισης ή ανατροπής τους.
στ) Στο τέλος της διαδρομής των βαγονιών να υπάρχουν στέρεες κατασκευές, ώστε τα  βαγόνια να μη ξεφεύγουν από τους σταθμούς φόρτωσης ή εκκένωσης.
 

1. Κατά την όρυξη φρεάτων πρέπει να λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία των εργαζομένων από κατολισθήσεις, πτώσεις αντικειμένων ή εισροή υδάτων.
2. Τα στόμια των φρεάτων πρέπει να έχουν κατάλληλο κάλυμμα, θυρίδα ή προφυλακτικό στηθαίο και πλευρικά θωράκια.
3. Κατά την εργασία σε φρέατα πρέπει να χρησιμοποιούνται ανθεκτικά ικριώματα και κατάλληλα δάπεδα εργασίας τα οποία θα φέρουν επαρκή ανοίγματα προστατευμένα ή πλέγματα για την ανεμπόδιστη κυκλοφορία του ρεύματος αερισμού.
Εφόσον οι εργαζόμενοι σε φρέατα είναι εκτεθειμένοι σε πτώση πρέπει να χρησιμοποιούν κατάλληλη ζώνη ασφαλείας.
4. Όταν φρέαρ ορύσσεται μέσα σε υδροφόρα στρώματα, πρέπει να προβλέπεται άντληση ή αποχέτευση του νερού από τον πυθμένα.
5. Όλες οι είσοδοι μεταξύ του πυθμένα, του στομίου του φρέατος πρέπει να φράσσονται ασφαλώς.
6. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρχουν επαρκή και κατάλληλα μέσα ταχείας διαφυγής ή ανέλκυσης των εργαζομένων σε περίπτωση ανάγκης.
7. Όλα τα φρέατα πρέπει να φέρουν ιδιαίτερη κλίμακα, η οποία να οδηγεί από την επιφάνεια στο σημείο εργασιών, ανεξάρτητα αν για την είσοδο και έξοδο των εργαζομένων χρησιμοποιείται κάποιο άλλο μηχανικό μέσο.
8. Στα φρέατα που χρησιμοποιούνται για ανέλκυση ο χώρος του κλιμακοστασίου πρέπει να απομονώνεται ασφαλώς από τον χώρο της ανέλκυσης.
9. Το κλιμακοστάσιο και ο πυθμένας του φρέατος πρέπει να φωτίζονται καθόλη τη διάρκεια των εργασιών. Όταν οι εργασίες συνεχίζονται κατά την νύχτα πρέπει να φωτίζεται και το στόμιο του φρέατος.
10. Πρέπει να γίνεται επισταμένη επιθεώρηση του φρέατος πριν από την κάθοδο κάθε φυλακής (βάρδιας) και μετά από κάθε έκρηξη.
11. Στις εκσκαφές φρεάτων συνιστώνται τα ακόλουθα μέτρα ασφαλείας:
α) Σε φρέατα βάθους μεγαλύτερου του 1,50 μέτρου, στα οποία απαιτείται να μπαίνουν εργαζόμενοι, πρέπει να υπάρχει επένδυσή τους από οπλισμένο σκυρόδεμα, χάλυβα, ξυλεία ή άλλο υλικό της κατάλληλης αντοχής, ικανή να φέρει το φορτίο των περιμετρικών ωθήσεων.
β) Η επένδυση πρέπει να εκτελείται σε όλο το βάθος του φρέατος, εκτός από τις περιοχές όπου το φρέαρ διαπερνά συμπαγή βράχο τα χαρακτηριστικά του οποίου δεν θα αλλάξουν λόγω της έκθεσής του στις ατμοσφαιρικές συνθήκες.
Στα όρια βράχου και χώματος η επένδυση πρέπει να επεκτείνεται υποχρεωτικά τουλάχιστον 1,50 μέτρο πάνω στον συμπαγή βράχο.
γ) Μετά την έκρηξη μέσα σε φρέαρ πρέπει να ελέγχονται από ειδικευμένο άτομο ιδίως τα τοιχώματα, οι αντιστηρίξεις, οι επενδύσεις, οι σκάλες, τα σφηνώματα, οι συνδέσεις για την ανεύρεση τυχόν χαλαρώσεων. Τυχόν επισφαλή τμήματα, πρέπει να αποκαθιστώνται πριν αρχίσουν οι εργασίες της φυλακής (βάρδιας).
12.     Οι ελάχιστες διαστάσεις διατομής θέσεων εργασίας σε φρέατα πρέπει να είναι 0,80 διάμετρος σε περιπτωση κυκλικής διατομής και 0,60μ.x 0,80μ. σε περίπτωση ορθογωνικής διατομής.
13. Μέσα στα φρέατα απαγορεύεται η λειτουργία γεννητριών, μετασχηματιστών, καθώς και μηχανών εσωτερικής καύσης.
14. Απαγορεύεται στα φρέατα η χρήση ανοιχτής φλόγας και υγραερίου και λαμβάνεται μέριμνα για τον κατάλληλο εξαερισμό.
15. Για την επικοινωνία μεταξύ θέσεων εργασίας σε φρέατα και επιφάνειας πρέπει, πέραν του συστήματος τηλεπικοινωνίας, να υπάρχει πάντα και ένα άτομο στο στόμιο του φρέατος.
16. Το φρέαρ πρέπει αμέσως να εγκαταλείπεται, όταν εμφανιστούν επικίνδυνες καταστάσεις και ιδιαίτερα:
- ξαφνική άνοδος της στάθμης των υδάτων
- εμφάνιση επιβλαβών αερίων
- αλλοίωση των εδαφών
- βλάβη στο σύστημα παροχής ενέργειας
- βλάβες στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις ή καλωδιώσεις
- βλάβη στο σύστημα εξαερισμού
- βλάβη στο σύστημα συγκράτησης των υδάτων.
 

Στις εκσκαφές φρεάτων συνιστώνται τα ακόλουθα μέτρα ασφαλείας:
α) Σε φρέατα βάθους μεγαλύτερου του 1,50 μέτρου, στα οποία απαιτείται να μπαίνουν εργαζόμενοι, πρέπει να υπάρχει επένδυσή τους από οπλισμένο σκυρόδεμα, χάλυβα, ξυλεία ή άλλο υλικό της κατάλληλης αντοχής, ικανή να φέρει το φορτίο των περιμετρικών ωθήσεων.
β) Η επένδυση πρέπει να εκτελείται σε όλο το βάθος του φρέατος, εκτός από τις περιοχές όπου το φρέαρ διαπερνά συμπαγή βράχο τα χαρακτηριστικά του οποίου δεν θα αλλάξουν λόγω της έκθεσής του στις ατμοσφαιρικές συνθήκες.
Στα όρια βράχου και χώματος η επένδυση πρέπει να επεκτείνεται υποχρεωτικά τουλάχιστον 1,50 μέτρο πάνω στον συμπαγή βράχο.
γ) Μετά την έκρηξη μέσα σε φρέαρ πρέπει να ελέγχονται από ειδικευμένο άτομο ιδίως τα τοιχώματα, οι αντιστηρίξεις, οι επενδύσεις, οι σκάλες, τα σφηνώματα, οι συνδέσεις για την ανεύρεση τυχόν χαλαρώσεων. Τυχόν επισφαλή τμήματα, πρέπει να αποκαθιστώνται πριν αρχίσουν οι εργασίες της φυλακής (βάρδιας).

Απαγορεύεται στα φρέατα η χρήση ανοιχτής φλόγας και υγραερίου και λαμβάνεται μέριμνα για τον κατάλληλο εξαερισμό.

1. Κάθε μη προγραμματισμένο σταμάτημα του συστήματος αερισμού θα πρέπει να ανακοινώνεται αμέσως στον αρμόδιο προϊστάμενο, ο οποίος θα κάνει αμέσως τις απαραίτητες ενέργειες για την ασφάλεια των εργαζομένων υπό το έδαφος, περιλαμβανομένης και της εκκένωσης του έργου.
2. Στις μονάδες ανεμιστήρων πρέπει να εγκαθίστανται συστήματα ελέγχου τα οποία θα μπορούν να δώσουν αμέσως προειδοποιητικά σήματα σε περίπτωση ελαττωματικής λειτουργίας. Επίσης πρέπει να υπάρχουν έτοιμοι για χρήση εφεδρικοί ανεμιστήρες σε επαρκή αριθμό.
3. Πρέπει να υπάρχει εφεδρική πηγή ηλεκτρισμού, ώστε στην περίπτωση διακοπής του ηλεκτρικού ρεύματος, να λειτουργεί η εγκατάσταση αερισμού του υπογείου έργου.
 

1. Το σύστημα αερισμού πρέπει να ελέγχεται τουλάχιστον μία φορά τον μήνα.
2. Οι έλεγχοι αφορούν στην ποσότητα, ταχύτητα και περιεκτικότητα σε οξυγόνο του εισερχόμενου και εξερχόμενου ρεύματος αέρα, καθώς και στις συγκεντρώσεις σε επιβλαβή αέρια.
3. Τα αποτελέσματα των ελέγχων πρέπει να καταχωρούνται σε ειδικό ημερολόγιο.
4. Ο χειρισμός του συστήματος αερισμού θα γίνεται μόνον από αρμόδια πρόσωπα τα οποία έχουν ορισθεί από τον υπεύθυνο προϊστάμενο.
5. Η συντήρηση των μονάδων αερισμού και των αεραγωγών πρέπει να γίνεται από αρμόδιο άτομο που κάνει τον περιοδικό έλεγχο και τηρεί το βιβλίο συντήρησης και ελέγχων.
6. Με μέριμνα του αρμόδιου προϊστάμενου να αναγράφονται κανόνες λειτουργίας των ανεμιστήρων να αναρτώνται σε εμφανές μέρος και να αναφέρουν οπωσδήποτε τα εξής:
α) Τη συχνότητα κάθε ελέγχου. Τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν σε κάθε ασυνήθη κατάσταση ή συμβάν σχετιζόμενο με την λειτουργία του ανεμιστήρα.
β) Την περιγραφή του συστήματος ελέγχου τμημάτων (ΜΟΝΙΤΟRS) που χρησιμοποιείται στην εγκατάσταση.
γ) Τις ώρες που ο ανεμιστήρας μπορεί να σταματήσει για έλεγχο ή συντήρηση, και τις ενέργειες που επιβάλλεται να γίνουν πριν, κατά τη διάρκεια και στο ξεκίνημα του ανεμιστήρα.
δ) Την ενέργεια που πρέπει να γίνει όταν ένας ανεμιστήρας σταματήσει απρόοπτα. Σχετικά θα πρέπει να λαμβάνονται  υπόψη οι συνέπειες του σταματήματος στους άλλους ανεμιστήρες με τους οποίους ενδεχομένως συνεργάζεται.
7. Όλες οι παραπάνω προβλέψεις ασφαλείας λειτουργίας, χειρισμού, συντήρησης και ελέγχου ισχύουν και για κάθε βοηθητικό σύστημα αερισμού το οποίο υπάρχει στο έργο, καθώς και για τους εφεδρικούς ανεμιστήρες ακόμα και στην περίπτωση που δεν χρησιμοποιούνται.
8. Όταν διαπιστωθεί ότι η περιεκτικότητα του αέρα σε οξυγόνο σε ένα χώρο εργασίας είναι μικρότερη από 19,5% ή όταν οι συγκεντρώσεις των αερίων έχουν ξεπεράσει τις αντίστοιχες οριακές τιμές έκθεσης ή έχει διαταραχθεί ο κανονικός αερισμός σε επικίνδυνο βαθμό, πρέπει να δοθεί εντολή για να φορέσουν οι εργαζόμενοι τα ατομικά μέτρα προστασίας, ενώ παράλληλα να παίρνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την όσο πιο σύντομη αποκατάσταση κανονικών συνθηκών αερισμού (π.χ. περιορισμός εργασιών, ενίσχυση του ρεύματος εισερχόμενου αέρα) ή την άμεση απομάκρυνση των εργαζομένων εφόσον δεν είναι εφικτή η εφαρμογή των πιο πάνω μέτρων.
Παράλληλα, πρέπει, όσο το δυνατό συντομότερα, να παρθούν μέτρα για τον εντοπισμό των αιτίων της υπέρβασης και την εξάλειψή τους και ακόμη για την απομόνωση των εστιών εκπομπής των επικίνδυνων αερίων.
Το προσωπικό που απαιτείται να εργαστεί στους παραπάνω χώρους για την αποκατάσταση βλάβης στο κύκλωμα αερισμού ή γενικά για ενδεχόμενη διάσωση, πρέπει να φοράει κατάλληλο ατομικό αναπνευστικό εξοπλισμό προστασίας.
Η είσοδος των υπολοίπων εργαζομένων πρέπει να επιτρέπεται μόνο ύστερα από την αποκατάσταση των κανονικών συνθηκών αερισμού.
9. Σε περιπτώσεις υπογείων εργασιών όπου εκλύονται δηλητηριώδη αέρια ή ο επιστρεφόμενος αέρας έχει συγκεντρώσεις σε επιβλαβή αέρια μεγαλύτερες από τις οριακές τιμές έκθεσης, το ρεύμα επιστροφής του αέρα πρέπει να εξέρχεται από ιδιαίτερη έξοδο, απ’ την οποία θα απαγορεύεται η κυκλοφορία του προσωπικού και που θα ελέγχεται σε συχνότερα διαστήματα από ειδικό συνεργείο που πρέπει να φέρνει κατάλληλες ατομικές αναπνευστικές συσκευές.
Στις πιο πάνω περιπτώσεις, πρέπει κοντά στην είσοδο των υπογείων εργασιών να φυλάγεται επαρκής αριθμός αναπνευστικών συσκευών.
 

Α. Μέτρα περιορισμού του θορύβου.
Πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα προληπτικά και επανορθωτικά μέτρα για τον κατά το δυνατό, περιορισμό της στάθμης του θορύβου σ’ ένα χώρο ή θέση εργασίας. Τα μέτρα αυτά πρέπει ν’ αποσκοπούν κύρια στην ελάττωση του θορύβου στην πηγή του ή και στη διαδρομή του προς τ’ αυτιά των εργαζομένων. Ενδεικτικά αναφέρονται παραδείγματα τέτοιων μέτρων:
α) Επιλογή μηχανημάτων και εργαλείων φέρουν από την κατασκευή τους συστήματα ή μέσα περιορισμού στα επιτρεπόμενα επίπεδα του παραγόμενου κατά τη λειτουργία του θορύβου (όπως σιγαστήρες, ηχομονωτικές επενδύσεις κ.α.).
β) Μόνωση με κατάλληλα ηχομονωτικά μέσα των θορυβωδών μηχανημάτων ή εργασιών.
γ) Εφαρμογή μέσων και μεθόδων που επιτρέπουν τον χειρισμό των θορυβωδών μηχανημάτων από χώρους ή θέσεις εργασίας ηχητικά μονωμένους.
δ) Τακτική συντήρηση των θορυβωδών μηχανημάτων και συχνός έλεγχος της αποτελεσματικότητας των συστημάτων ή μέσων περιορισμού του θορύβου.
ε) Κατάλληλη οργάνωση της εργασίας ώστε η έκθεση των εργαζομένων στον θόρυβο να περιορίζεται στα επιτρεπόμενα επίπεδα.
στ) Η έκθεση των εργαζομένων στο θόρυβο (ηχοέκθεση), κατά την διάρκεια της ημερήσιας εργασίας του δεν πρέπει να ξεπερνά τα παρακάτω όρια:
Μέγιστη τιμή της στιγμιαίας μη σταθμισμένης ηχητικής πίεσης:
Ρ=200 Pa ή 140 DB σε σχέση με πίεση αναφοράς 20 μ Ρα.
Ημερήσια ατομική ηχοέκθεση ενός εργαζόμενου L_EP,d δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 90 DB (A).
Η ημερήσια ατομική ηχοέκθεση ενός εργαζόμενου εκφράζεται σε DB (A) με την εξίσωση:

όπου
T_e = η ημερήσια διάρκεια της ατομικής ηχοέκθεσης ενός εργαζόμενου.
Τ_ο = 8 ώρες = 28.800 δευτερόλεπτα.
Ρ_ο = 20 μΡα.
Ρ_Α = η τιμή σε PASCAL της στιγμιαίας Α-σταθμισμένης ηχητικής πίεσης στην οποία εκτίθεται, στον αέρα υπό ατμοσφαιρική πίεση, ένα άτομο που θα μπορούσε να μετακινείται κατά την εργασία από ένα σημείο σε άλλο ή να είναι ακίνητο. Προσδιορίζεται με μετρήσεις που διενεργούνται στις θέσεις όπου βρίσκονται τα αυτιά του ατόμου κατά την εργασία, κατά προτίμηση τη στιγμή της απουσίας του, χρησιμοποιώντας τεχνική που να ελαχιστοποιεί την επίδραση στο ηχητικό πεδίο.
Β. Ατομικά μέσα ακοοπροστασίας.
1. Όταν η ημερήσια ατομική ηχοέκθεση ενός εργαζόμενου ή η μέγιστη τιμή της στιγμιαίας μη σταθμισμένης ηχητικής πίεσης υπερβαίνουν τα 90 dB (A) και τα 200 Ρα αντίστοιχα, πρέπει να χρησιμοποιούνται ατομικά ακοοπροστατευτικά μέσα.
2. Όταν η ηχοέκθεση είναι ενδεχόμενο να υπερβεί τα 85 dB (A) πρέπει να τίθενται στη διάθεση των εργαζομένων ατομικά ακοοπροστατευτικά μέσα.
3. Τα ατομικά μέσα προστασίας που χορηγούνται πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στα ατομικά χαρακτηριστικά του κάθε εργαζόμενου και στις συνθήκες εργασίας του, και η χρήση τους σε καμία περίπτωση να μη οδηγήσει σε αύξηση του συνολικού κινδύνου για την υγεία των εργαζομένων από άλλες αιτίες (π.χ. πρόκληση ατυχημάτων από μη αντίληψη ηχητικών σημάτων κινδύνου, που μπορεί ν’ αποφευχθεί με τη σύγχρονη εκπομπή και φωτεινών σημάτων).

1. Πρέπει να τηρούνται οι προβλέψεις των διατάξεων περί «βεβρεγμένων χώρων» του «Κανονισμού Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων» και των σχετικών τυποποιήσεων της Δ.Ε.Η.
2. Απαγορεύεται η αποθήκευση καυσίμων ή εκρηκτικών κοντά στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.
3. Για κάθε εργασία υπό τάση πρέπει να υπάρχει άδεια του προϊσταμένου του εργοταξίου ή του επιβλέποντα. Οι εργαζόμενοι θα προειδοποιούνται κατάλληλα ότι γίνεται εργασία υπό τάση.
4. Δεν επιτρέπεται να εγκαταλείπονται ημιτελείς ηλεκτρικές εργασίες που είναι επισφαλείς.
5. Όλα τα προσωρινά κυκλώματα πρέπει να επιθεωρούνται περιοδικά και να συντηρούνται.
6. Πρέπει να υπάρχει επαρκής ενιαία γείωση και επί πλέον ηλεκτρονόμος (ρελέ ασφαλείας).
7. Κάθε ηλεκτρικό εργαλείο πρέπει να είναι κατασκευασμένο και να λειτουργεί έτσι, ώστε να παρέχει ασφάλεια έναντι ηλεκτροπληξίας (π.χ. να έχει γείωση ή διπλή μόνωση ή λειτουργία σε τάση μικρότερη από 42 V ή απομονωτικό μετασχηματιστή 1:1).
8. Οι χειριστές φορητών ηλεκτρικών εργαλείων πρέπει να φορούν τα κατάλληλα ελαστικά υποδήματα και χειρόκτια (γάντια).
9. Για την εργασία χωρίς τάση σε κινητήρες και κυκλώματα, πρέπει ν’ αφαιρούνται προηγουμένως οι ασφάλειες να κλειδώνονται οι διακόπτες σε θέση εντός και ν’ αναρτάται σχετική προειδοποιητική πινακίδα.
Ανάλογη διαδικασία πρέπει να τηρείται ακόμη και για την πραγματοποίηση εργασιών καθαρισμού ή μηχανολογικής συντήρησης σε ηλεκτροκίνητα μηχανήματα και εγκαταστάσεις.
10. Υπόγειες γραμμές ηλεκτρικής ενέργειας, μόνιμες ή προσωρινές, πρέπει να επισημαίνονται στο έδαφος, για την αποφυγή κάθε βλάβης ή αθέλητης προσέγγισης.
11. Επί τόπου του έργου, σε κάθε βάρδια, πρέπει να υπάρχει διπλωματούχος ηλεκτρολόγος για τον έλεγχο λειτουργίας των συστημάτων και για επισκευές, όταν απαιτείται.
 

Επί τόπου του έργου, σε κάθε βάρδια, πρέπει να υπάρχει διπλωματούχος ηλεκτρολόγος για τον έλεγχο λειτουργίας των συστημάτων και για επισκευές, όταν απαιτείται.

1. Πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα προληπτικά ή επανορθωτικά μέτρα για την κατά το δυνατό αποτροπή της διάχυσης στον αέρα των εργασιακών χώρων κάθε είδους σκόνης ή επικίνδυνων αερίων και τοξικών υγρών σε σταγονίδια που παράγονται ή εκλύονται κατά την πρόοδο των έργων ή αιωρούνται στον αέρα που εισάγεται με το σύστημα αερισμού.
2. Η σκόνη που παράγεται κατά τη λειτουργία των διατρητικών μηχανημάτων πρέπει να δεσμεύεται στο σημείο παραγωγής της είτε με τη σύγχρονη διοχέτευση νερού σε επαρκή ποσότητα και πίεση («υγρή» διάτρηση) ή με τους κατά περίπτωση κατάλληλους κονιοσυλλέκτες.
3. Στις περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται εκρηκτικές ύλες για την πρόοδο των υπογείων έργων πρέπει να λαμβάνονται και τα εξής μέτρα:
α) Να εξασφαλίζεται η απομάκρυνση των εργαζομένων για όσο χρόνο χρειάζεται απ’ όλους τους χώρους όπου είναι δυνατό να εκτεθούν στη σκόνη ή τα αέρια που παράγονται κατά την έκρηξη.
β) Να διαβρέχονται όπου είναι πρακτικά δυνατό, πριν από την πυροδότηση τα πετρώματα στο άμεσο περιβάλλον του μετώπου.
γ) Να ενισχύεται, κατά το δυνατό, τοπικά, ο αερισμός, όπως λεπτομερέστερα αναφέρεται στο Κεφάλαιο «Αερισμός στα υπόγεια έργα», για την επιτάχυνση της απομάκρυνσης των επικίνδυνων αερίων και της σκόνης.
4. Κατά τη φόρτωση, μεταφορά και εκφόρτωση των χαλαρών υλικών με οχήματα ή άλλα μέσα μεταφοράς, πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τον περιορισμό κατά το δυνατό της παραγόμενης σκόνης (π.χ. με συχνή διαβροχή τους).
5. Απαγορεύεται η χρήση βενζινοκινητήρων σε υπόγειους χώρους.
Οι μηχανές εσωτερικής καύσης πρέπει να φέρουν ειδικά φίλτρα ή άλλα κατάλληλα μέσα για τη δέσμευση των επιβλαβών καυσαερίων και καταλοίπων της καύσης, πριν αυτά διαχυθούν στον αέρα των χώρων εργασίας.
Επίσης, πρέπει να συντηρούνται σε συχνά διαστήματα και σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, και να χρησιμοποιείται κατά προτίμηση για την τροφοδοσία τους καύσιμο με μικρή περιεκτικότητα σε επιβλαβή στοιχεία.
6. Στις μηχανές εσωτερικής καύσης πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μία φορά κάθε μήνα έλεγχος εκπομπής καυσαερίων και περιεκτικότητας σε μονοξείδιο του άνθρακα (Cο).
 

Απαγορεύεται η χρήση βενζινοκινητήρων σε υπόγειους χώρους.
Οι μηχανές εσωτερικής καύσης πρέπει να φέρουν ειδικά φίλτρα ή άλλα κατάλληλα μέσα για τη δέσμευση των επιβλαβών καυσαερίων και καταλοίπων της καύσης, πριν αυτά διαχυθούν στον αέρα των χώρων εργασίας.
Επίσης, πρέπει να συντηρούνται σε συχνά διαστήματα και σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, και να χρησιμοποιείται κατά προτίμηση για την τροφοδοσία τους καύσιμο με μικρή περιεκτικότητα σε επιβλαβή στοιχεία.

1. Προστασία σε υγρό περιβάλλον:
Εργαζόμενοι υπό βροχή ή κάτω από ανάλογες συνθήκες υγρασίας εξοπλίζονται με ενδύματα και κάλυμμα κεφαλιού αδιάβροχα.
Τα ενδύματα από αδιάβροχο υλικό φυλάσσονται σε καλά αεριζόμενο μέρος μακριά από πηγές θερμότητας.
Απαγορεύεται να διπλώνονται, να τυλίγονται ή να τοποθετούνται σε ερμάρια.
2. Προστασία κεφαλής:
Όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν υποχρεωτικά κράνος ασφαλείας.
3. Προστασία οφθαλμών:
Οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν γυαλιά ή προσωπίδες ή άλλο κατάλληλο μέσο προστασίας, όταν κινδυνεύει η όρασή τους.
4. Προστασία χεριών:
Οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν γάντια από κατάλληλο κατά περίπτωση υλικό και με το απαιτούμενο μέγεθος και μήκος ή να χρησιμοποιηθούν ειδικές αλοιφές όταν εκτίθενται σε κίνδυνο βλάβης των χεριών τους.
5. Προστασία ποδιών:
Όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν τα κατά περίπτωση κατάλληλα υποδήματα.
6. Προστασία από πτώσεις:
Οι εργαζόμενοι που δεν μπορούν να προστατευθούν από πτώση με μέσα συλλογικής προστασίας πρέπει να φορούν ζώνες ασφαλείας.
Οι ζώνες ασφαλείας και τα παρελκόμενά τους (σχοινιά, ιμάντες πρόσδεσης και λοιπά εξαρτήματα αγκύρωσης και γενικά οι σύνδεσμοι και μεταλλικά μέρη) πρέπει να έχουν καθένα ξεχωριστά, αλλά και σαν σύνολο ενδεικτικά όρια θραύσης 1.150 KG (κιλά) και ν’ αντέχουν χωρίς κίνδυνο αιωρούμενο φορτίο τουλάχιστον 450 KG (κιλά).
Οι ζώνες ασφαλείας πρέπει να περιορίζουν το ύψος πτώσης στο 1.00 μέτρο.
Απαγορεύεται να συνδέεται πάνω από ένας εργαζόμενος με το ίδιο σύστημα πρόσδεσης.
Πρέπει να λαμβάνονται μέτρα ώστε τα σχοινιά πρόσδεσης να μην είναι ελαττωματικά ή μειωμένης αντοχής και να εξασφαλίζεται, ότι κατά τη χρήση τους δεν κινδυνεύουν να υποστούν μείωση της αντοχής τους π.χ. από επαφή με αιχμηρά αντικείμενα ή διαβρωτικά υλικά.
Οι ζώνες ασφαλείας πρέπει να ελέγχονται πριν από κάθε χρήση.
Απαγορεύεται οι εργαζόμενοι που χρησιμοποιούν ζώνες ασφαλείας να εργάζονται σε απομονωμένους χώρους εργασίας. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να παρακολουθούνται συνέχεια.
7. Προστασία από οχήματα:
Οι εργαζόμενοι κοντά σε χώρους κυκλοφορίας οχημάτων και ιδιαίτερα σε συνθήκες περιβάλλοντος που μειώνουν την ορατότητα πρέπει να φορούν ενδύματα χρώματος κιτρίνου ή ζωηρού πορτοκαλί ή εξαρτήματα ανακλαστικά ώστε να διακρίνονται με ευχέρεια.
8. Προστασία της αναπνευστικής οδού:
α) Όταν η προστασία της αναπνευστικής οδού των εργαζομένων δεν μπορεί να εξασφαλισθεί αποτελεσματικά με σύστημα εξαερισμού ή άλλα μέσα, οι εργαζόμενοι που εκτίθενται σε σκόνες, καπνούς, ατμούς ή αέρια, πρέπει να εφοδιάζονται με τα κατάλληλα κατά περίπτωση ατομικά μέσα προστασίας της αναπνευστικής οδού.
β) Εργαζόμενοι που απασχολούνται σε θέσεις όπου ενδέχεται να παρουσιασθεί έλλειψη οξυγόνου πρέπει να εφοδιάζονται με αναπνευστική συσκευή παροχής της απαιτούμενης κατά περίπτωση ποσότητας αέρα.
γ) Τα άτομα που χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν αναπνευστική συσκευή πρέπει να έχουν λάβει κατάλληλη εκπαίδευση για την ορθή χρήση τους να έχουν υποβληθεί σε ειδική ιατρική εξέταση (ακτινογραφία θώρακα σπιρομέτρηση καρδιογράφημα υπό κόπωση 1~0 WATT για 5’).
δ) Αναπνευστική συσκευή που έχει χρησιμοποιηθεί πρέπει ν’ αποστειρώνεται πριν δοθεί σε άλλο εργαζόμενο.
ε) Αναπνευστικές συσκευές που δεν χρησιμοποιούνται πρέπει να φυλάσσονται σε ιδιαίτερες κλειστές θήκες ή ερμάρια (ντουλάπια).
στ) Ο αέρας που διοχετεύεται στις αναπνευστικές συσκευές προσαγωγής πρέπει να είναι απαλλαγμένος από επικίνδυνους παράγοντες ρύπανσης και από δυσάρεστες οσμές.
ζ) Στις περιπτώσεις που η παροχή νωπού αέρα γίνεται υπό πίεση πρέπει:
αα) Ο συμπιεστής να είναι εξοπλισμένος κατάλληλα ώστε να μη μολύνει τον παρεχόμενο αέρα.
ββ)Ο αέρας να έχει κατάλληλη θερμοκρασία 15°-20° και μέγιστη σχετική εργασία 85%.
γγ) Ο συμπιεστής να είναι εξοπλισμένος με διάταξη που εμποδίζει κάθε υπερθέρμανση, ώστε ν’ αποτρέπεται η δημιουργία τοξικών αερίων.
δδ) Η σωλήνωση πρέπει να είναι εφοδιασμένη με:
- Βαλβίδα μείωσης της πίεσης.
- Βαλβίδα ασφαλείας, ρυθμισμένη για λειτουργία σε πίεση ελαφρά ανώτερη από την μείωση της πίεσης για την περίπτωση ανωμαλίας λειτουργίας της.
- Φίλτρο που να συγκρατεί αποτελεσματικά τα κατάλοιπα που δημιουργούνται στους σωλήνες τα λάδια, το νερό και τους βλαβερούς ατμούς.
η) Η ελάχιστη απαιτούμενη ποσότητα αέρα είναι 120 LTS/MIN/PERS (120 /λίτρα/λεπτό/άτομο) και η πίεση στο σωλήνα τουλάχιστον 0,35 kg/cm² (κιλά/τ. εκατ.).

Εργαζόμενοι υπό βροχή ή κάτω από ανάλογες συνθήκες υγρασίας εξοπλίζονται με ενδύματα και κάλυμμα κεφαλιού αδιάβροχα.
Τα ενδύματα από αδιάβροχο υλικό φυλάσσονται σε καλά αεριζόμενο μέρος μακριά από πηγές θερμότητας.
Απαγορεύεται να διπλώνονται, να τυλίγονται ή να τοποθετούνται σε ερμάρια.

Όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν υποχρεωτικά κράνος ασφαλείας.

Οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν γυαλιά ή προσωπίδες ή άλλο κατάλληλο μέσο προστασίας, όταν κινδυνεύει η όρασή τους.

Οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν γάντια από κατάλληλο κατά περίπτωση υλικό και με το απαιτούμενο μέγεθος και μήκος ή να χρησιμοποιηθούν ειδικές αλοιφές όταν εκτίθενται σε κίνδυνο βλάβης των χεριών τους.

Όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να φορούν τα κατά περίπτωση κατάλληλα υποδήματα.

Οι εργαζόμενοι που δεν μπορούν να προστατευθούν από πτώση με μέσα συλλογικής προστασίας πρέπει να φορούν ζώνες ασφαλείας.
Οι ζώνες ασφαλείας και τα παρελκόμενά τους (σχοινιά, ιμάντες πρόσδεσης και λοιπά εξαρτήματα αγκύρωσης και γενικά οι σύνδεσμοι και μεταλλικά μέρη) πρέπει να έχουν καθένα ξεχωριστά, αλλά και σαν σύνολο ενδεικτικά όρια θραύσης 1.150 KG (κιλά) και ν’ αντέχουν χωρίς κίνδυνο αιωρούμενο φορτίο τουλάχιστον 450 KG (κιλά).
Οι ζώνες ασφαλείας πρέπει να περιορίζουν το ύψος πτώσης στο 1.00 μέτρο.
Απαγορεύεται να συνδέεται πάνω από ένας εργαζόμενος με το ίδιο σύστημα πρόσδεσης.
Πρέπει να λαμβάνονται μέτρα ώστε τα σχοινιά πρόσδεσης να μην είναι ελαττωματικά ή μειωμένης αντοχής και να εξασφαλίζεται, ότι κατά τη χρήση τους δεν κινδυνεύουν να υποστούν μείωση της αντοχής τους π.χ. από επαφή με αιχμηρά αντικείμενα ή διαβρωτικά υλικά.
Οι ζώνες ασφαλείας πρέπει να ελέγχονται πριν από κάθε χρήση.
Απαγορεύεται οι εργαζόμενοι που χρησιμοποιούν ζώνες ασφαλείας να εργάζονται σε απομονωμένους χώρους εργασίας. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να παρακολουθούνται συνέχεια.

Οι εργαζόμενοι κοντά σε χώρους κυκλοφορίας οχημάτων και ιδιαίτερα σε συνθήκες περιβάλλοντος που μειώνουν την ορατότητα πρέπει να φορούν ενδύματα χρώματος κιτρίνου ή ζωηρού πορτοκαλί ή εξαρτήματα ανακλαστικά ώστε να διακρίνονται με ευχέρεια.

α) Όταν η προστασία της αναπνευστικής οδού των εργαζομένων δεν μπορεί να εξασφαλισθεί αποτελεσματικά με σύστημα εξαερισμού ή άλλα μέσα, οι εργαζόμενοι που εκτίθενται σε σκόνες, καπνούς, ατμούς ή αέρια, πρέπει να εφοδιάζονται με τα κατάλληλα κατά περίπτωση ατομικά μέσα προστασίας της αναπνευστικής οδού.
β) Εργαζόμενοι που απασχολούνται σε θέσεις όπου ενδέχεται να παρουσιασθεί έλλειψη οξυγόνου πρέπει να εφοδιάζονται με αναπνευστική συσκευή παροχής της απαιτούμενης κατά περίπτωση ποσότητας αέρα.
γ) Τα άτομα που χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν αναπνευστική συσκευή πρέπει να έχουν λάβει κατάλληλη εκπαίδευση για την ορθή χρήση τους να έχουν υποβληθεί σε ειδική ιατρική εξέταση (ακτινογραφία θώρακα σπιρομέτρηση καρδιογράφημα υπό κόπωση 1~0 WATT για 5’).
δ) Αναπνευστική συσκευή που έχει χρησιμοποιηθεί πρέπει ν’ αποστειρώνεται πριν δοθεί σε άλλο εργαζόμενο.
ε) Αναπνευστικές συσκευές που δεν χρησιμοποιούνται πρέπει να φυλάσσονται σε ιδιαίτερες κλειστές θήκες ή ερμάρια (ντουλάπια).
στ) Ο αέρας που διοχετεύεται στις αναπνευστικές συσκευές προσαγωγής πρέπει να είναι απαλλαγμένος από επικίνδυνους παράγοντες ρύπανσης και από δυσάρεστες οσμές.
ζ) Στις περιπτώσεις που η παροχή νωπού αέρα γίνεται υπό πίεση πρέπει:
αα) Ο συμπιεστής να είναι εξοπλισμένος κατάλληλα ώστε να μη μολύνει τον παρεχόμενο αέρα.
ββ)Ο αέρας να έχει κατάλληλη θερμοκρασία 15°-20° και μέγιστη σχετική εργασία 85%.
γγ) Ο συμπιεστής να είναι εξοπλισμένος με διάταξη που εμποδίζει κάθε υπερθέρμανση, ώστε ν’ αποτρέπεται η δημιουργία τοξικών αερίων.
δδ) Η σωλήνωση πρέπει να είναι εφοδιασμένη με:
- Βαλβίδα μείωσης της πίεσης.
- Βαλβίδα ασφαλείας, ρυθμισμένη για λειτουργία σε πίεση ελαφρά ανώτερη από την μείωση της πίεσης για την περίπτωση ανωμαλίας λειτουργίας της.
- Φίλτρο που να συγκρατεί αποτελεσματικά τα κατάλοιπα που δημιουργούνται στους σωλήνες τα λάδια, το νερό και τους βλαβερούς ατμούς.
η) Η ελάχιστη απαιτούμενη ποσότητα αέρα είναι 120 LTS/MIN/PERS (120 /λίτρα/λεπτό/άτομο) και η πίεση στο σωλήνα τουλάχιστον 0,35 kg/cm² (κιλά/τ. εκατ.).

1. Ο κάθε επιμέρους υπεργολάβος έχει την υποχρέωση να συντάξει Σχέδιο Υγιεινής και Ασφάλειας για το τμήμα του τεχνικού έργου που έχει αναλάβει να εκτελέσει.
2. Το ΣΥΑ υποβάλλεται από τον υπεργολάβο στον εργολάβο και υπεργολάβο ολόκληρου του έργου και αν δεν υπάρχουν αυτοί στον κύριο του έργου πριν την έναρξη των εργασιών στο συγκεκριμένο τμήμα.
3. Το ΣΥΑ κοινοποιείται στον τεχνικό ασφάλειας, το γιατρό εργασίας και τα μέλη των ΕΥΑΕ και γίνεται αντικείμενο εξέτασης σύμφωνα με τα εδάφια (δ) και (ε) της παραγράφου 2 του άρθρου 2 του παρόντος.
4. Το Σχέδιο Υγιεινής και Ασφάλειας πρέπει να περιέχει με τρόπο σαφή όλα τα συγκεκριμένα μέτρα που θα ληφθούν κατά την εκτέλεση του τμήματος του έργου για την αποτροπή του επαγγελματικού κινδύνου καθώς και τα χρησιμοποιούμενα μέσα και υλικά και μέθοδοι κατασκευής και εργασίας.
5. Στο ΣΥΑ πρέπει να περιλαμβάνονται εκτός των άλλων και τα ακόλουθα στοιχεία:
-Μέτρα αποτροπής των κινδύνων που προέρχονται από μηχανήματα, εργαλεία, υλικά, μεθόδους εργασίας και εγκαταστάσεις.
- Μέτρα αποτροπής επικίνδυνων καταστάσεων όπως π.χ. αποκόλλησης επισφαλών όγκων εδάφους.
- Μέτρα συλλογικής και ατομικής προστασίας.
- Τρόπος ελέγχου της εφαρμογής των μέτρων.
- Διαδικασία συντήρησης εξοπλισμού και εγκαταστάσεων.
 

1. Κάθε σοβαρό ατύχημα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα σωστά και ολοκληρωμένα. Για το σκοπό αυτό πρέπει κάθε φορά να συντάσσεται προτού αρχίσει το έργο σχέδιο αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης.
2. Το σχετικό σχέδιο πρέπει, μεταξύ άλλων, να περιλαμβάνει:
α) Πληροφορίες για τις Αρχές της περιοχής, Υπηρεσίες και Στρατιωτικά Κλιμάκια, με τα οποία θα ήταν δυνατό να απαιτηθεί κατεπείγουσα επαφή και συνεργασία για εξασφάλιση συμπαράστασης (όπως π.χ. Νομαρχία, Αστυνομικά Τμήματα, Πυροσβεστική Υπηρεσία, Στρατιωτικές Μονάδες περιοχής, Εργατικό Κέντρο, μεγάλα γειτονικά εργοτάξια).
β) Δίκτυο Συναγερμού που να εξασφαλίζει την άμεση επικοινωνία μεταξύ Κέντρου Εργοταξίου και Υπογείων Έργων, Κέντρου Εργοταξίου και Εγκαταστάσεων Επιφανείας, Κέντρου Εργοταξίου και Γιατρών, Νοσοκομείων, Τοπικών Αρχών, Αστυνομίας.
Για το σκοπό αυτό, σε διάφορες περιπτώσεις, ενδέχεται να είναι αναγκαία η εγκατάσταση, εκτός των τηλεφωνικών κυκλωμάτων, και άλλων μέσων ασυρμάτου, για την εξασφάλιση της επικοινωνίας.
γ) Σχέδιο εκκένωσης του χώρου και μεταφοράς τραυματιών. Το σχέδιο αυτό πρέπει να προβλέπει τρόπο για την εκκένωση τραυματιών από το υπόγειο έργο μέχρι την επιφάνεια. Σε περίπτωση πρόσβασης στη σήραγγα μόνο μέσω φρέατος πρέπει να περιλαμβάνεται διάταξη ανέλκυσης φορείου. Η διάταξη αυτή μπορεί να βασίζεται σε χειρονακτική λειτουργία, αν το φρέαρ είναι βάθους μέχρι 5 μ. άλλως επιβάλλεται ηλεκτροκίνητος αυτόνομος μηχανισμός, για τη λειτουργία του οποίου ενημερώνεται όλο το προσωπικό του εργοταξίου.
Στη συνέχεια πρέπει να εξασφαλίζει την διάθεση μεταφορικών μέσων τα οποία να δέχονται φορεία την ύπαρξη φορείων και υλικού Πρώτων Βοηθειών του οποίου να εξασφαλίζεται η διατήρηση σε καλή κατάσταση την περαιτέρω μεταφορά τραυματιών και ενδεχομένως και λοιπών εργαζομένων στο πλησιέστερο κέντρο υποδοχής (Νοσοκομείου ή άλλο κατά περίπτωση). Στα πλαίσια της ίδιας μέριμνας, το σχέδιο πρέπει να εξασφαλίζει και τα ακόλουθα:
- Ενδεχόμενη διάθεση ελικοπτέρου για διάσωση τραυματιών-επειγόντων περιστατικών.
- Διάθεση αναπαυτηρίου, εφόσον δεν υπάρχουν επί τόπου άλλες εγκαταστάσεις, οι οποίες να προσφέρονται για τον σκοπό αυτό, για προσωρινή παραμονή τραυματιών.
δ) Πρώτες βοήθειες και ιατρική βοήθεια, όπως γενικότερα προβλέπουν οι ισχύουσες διατάξεις.
ε) Αντιμετώπιση πυρκαϊάς, εκπόνηση Ε.Κ.Π.Υ. σε συνεργασία με την πλησιέστερη Πυροσβεστική Υπηρεσία.
στ) Πρόβλεψη εφεδρικών μέσων για αντιμετώπιση όλων των πιθανών καταστάσεων ανάγκης.
Το σχέδιο αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης εφαρμόζεται δοκιμαστικά για την διαπίστωση και ενδεχόμενη διόρθωση τυχόν ατελειών αλλά και για τη διατήρηση της απαραίτητης ετοιμότητας.
3. Για την δυνατότητα άμεσης και σωστής επέμβασης είναι εξάλλου απαραίτητα και τα ακόλουθα:
α) Για κάθε επί μέρους εργασία σε υπόγεια έργα να υπάρχει σύστημα ελέγχου εισόδου και εξόδου των εργαζομένων που να παρέχει βέβαιη αναγνώριση της θέσης κάθε εργαζόμενου υπό το έδαφος.
β) Τα σχέδια εκκένωσης και οι διαδικασίες εφαρμογής τους και επέμβασης διάσωσης, πρέπει να τίθενται υπόψη των εργαζομένων. Επιπλέον, αυτοί πρέπει να λαμβάνουν σχετική αρχική εκπαίδευση και να επαναλαμβάνεται περιοδικά με ασκήσεις.
γ) Οι εγκαταστάσεις ανέλκυσης ή μεταφοράς εκτάκτου ανάγκης πρέπει να είναι εύκολα χρησιμοποιήσιμες και προσιτές σε φρέατα βάθους μεγαλύτερου από 15μ. εκτός αν οι εγκαταστάσεις ανέλκυσης ή μεταφοράς είναι ανεπηρρέαστες λειτουργικά από τυχαία διακοπή της ηλεκτρικής ενέργειας.
δ) Πρέπει να παρέχονται στους εργαζόμενους στο μέτωπο εξόρυξης συσκευές αυτοδιάσωσης. Αυτές πρέπει να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, έτοιμες για άμεση χρήση για την αποπαγίδευση εργαζομένων από καπνούς και αέρια.
 

1. Μετά την πρόσληψη και προ της τοποθέτησης σε θέση εργασίας, κάθε εργαζόμενος θα πρέπει με ευθύνη του άμεσου εργοδότη του να δει τον γιατρό εργασίας της επιχείρησης.
2. Ο γιατρός εργασίας θα πρέπει, για να κρίνει την καταλληλότητα του εργαζόμενου για συγκεκριμένη θέση εργασίας, να λαμβάνει πλήρες αναμνηστικό (γενικό, εργασίας, ενοχλήματα).
3. Ο γιατρός εργασίας θα πρέπει σε κάθε εργαζόμενο και πριν την τοποθέτησή του σε θέση εργασίας να κάνει πλήρη κλινική εξέταση και να τον παραπέμπει για τις παρακάτω εξετάσεις:
- έλεγχος αναπνευστικής λειτουργίας
- γενική ούρων
- γενική αίματος
- οφθαλμολογικός έλεγχος και επί πλέον για τους άνω των 40 ετών:
- ακτινογραφία θώρακος
- ηλεκτροκαρδιογράφημα
4. Πέραν αυτών, για εργαζόμενους που εκτίθενται σε συγκεκριμένους φυσικούς ή χημικούς παράγοντες ισχύουν τα προβλεπόμενα από τις σχετικές διατάξεις.
5. Ο γιατρός εργασίας δύναται κατά την κρίση του να παραπέμπει τους εργαζόμενους για συχνότερες ή για άλλες ειδικές εξετάσεις.
6. Οι παραπάνω εξετάσεις επαναλαμβάνονται ανά διετία και οι δαπάνες βαρύνουν αποκλειστικά τον κάθε εργοδότη.
7. Η έλλειψη γιατρού εργασίας δεν απαλλάσσει τον κάθε εργοδότη από την υποχρέωση εφαρμογής των παραπάνω.
 

Το πόσιμο νερό διαχωρίζεται και επισημαίνεται για την αποφυγή σύγχυσης με το νερό χρήσης.

1. Σε κάθε εργοτάξιο πρέπει με ευθύνη του γενικού εργολάβου ή όπου δεν υπάρχει του κυρίου του έργου να υπάρχει πρόχειρο μικρό φαρμακείο για την παροχή πρώτων βοηθειών, τοποθετημένο σε θέση εύκολα προσιτή υπό την επίβλεψη εντεταλμένου, που περιέχει ενδεικτικά τα ακόλουθα είδη με τις αντίστοιχες ελάχιστες ποσότητες, καθώς και φυλλάδια με οδηγίες χρήσης των υλικών και συσκευών και οδηγίες παροχής πρώτων βοηθειών.
 

Α΄ Εντός Πόλης
 

Β΄ Εκτός Πόλης

Επί πλέον των ανωτέρω προβλεπομένων:
1. Φυσιολογικός ορός (NaCl 9‰)-2 LIT
2. Συσκευή ενδοφλέβιας χορήγησης υγρών -3 τεμάχια
3. Ενέσιμο κορτιζονούχο σκεύασμα των 100 MG (αντισόν)
4. Σύριγγες πλαστικές μιας χρήσης των 5 CC -3 τεμάχια
5. Σύριγγες πλαστικές μιας χρήσης των 10 CC - 3 τεμάχια
6. Δισκία αντιδιαρροϊκά
7. Δισκία αντιόξινα
8. Συσκευή χορήγησης οξυγόνου
2.    Σε εργοτάξια που απασχολούν ταυτόχρονα πάνω από 70 άτομα, πρέπει να υπάρχει και εντεταλμένος, ειδικά εκπαιδευμένος στην παροχή Πρώτων Βοηθειών, καθώς και αυτοκίνητο που να μπορεί να μεταφέρει φορείο.
Εφ' όσον η εργασία εκτελείται σε φυλακές (βάρδιες) επιβάλλεται η παρουσία του πιο πάνω ειδικού σε κάθε φυλακή (βάρδια).
3. Σε εργοτάξια απομεμακρυσμένα πάνω από μία ώρα διαδρομή από νοσοκομειακή μονάδα και που απασχολούν πάνω από 150 εργαζόμενους πρέπει σε όλες τις εργάσιμες ημέρες να υπάρχει ιατρείο. Ο γιατρός εργασίας εκπονεί σχέδιο για αξιοποίηση των γιατρών της περιοχής και των υπαρχόντων υγειονομικών σχηματισμών προς παροχή πρώτων βοηθειών.
4. Ο αναγκαίος ειδικός εξοπλισμός διάσωσης πρέπει να φυλάγεται σε κατάλληλες θέσεις στα υπόγεια έργα κοντά σε χώρους ή θέσεις εργασίας όπου είναι δυνατό να χρειασθεί. Παράλληλα, πρέπει να είναι έτοιμα για άμεση επέμβαση ειδικά εκπαιδευμένα σε εργασίες διάσωσης άτομα.
5. Σε κάθε τμήμα του έργου, σημαντικά απομακρυσμένο από το κυρίως έργο, πρέπει να υπάρχει κάτω από την ευθύνη ατόμου εκπαιδευμένου στην παροχή πρώτων βοηθειών, τουλάχιστον ένα κατάλληλα διαρρυθμισμένο και εξοπλισμένο δωμάτιο ή ιδιαίτερος, στεγασμένος χώρος, για παροχή Πρώτων Βοηθειών ή την ανάπαυση αρρώστων ή τραυματισμένων εργαζομένων. Μέσα σε αυτό πρέπει να διατίθενται το λιγότερο δύο κρεβάτια τα απαραίτητα για παροχή Πρώτων Βοηθειών και δύο φορεία εφοδιασμένα με κλινοσκεπάσματα.
Επίσης το ιατρείο πρέπει να βρίσκεται σε κεντρική με εύκολη προσπέλαση θέση και να είναι κατάλληλα εξοπλισμένο και οργανωμένο με ευθύνη του γιατρού εργασίας. Σε αυτό εκτός από τα παραπάνω μπορούν να υπάρχουν και οι αναγκαίες συσκευές και εργαλεία για την πραγματοποίηση βασικών ιατρικών εξετάσεων.
6. Για τη μεταφορά των τραυματιών ή αρρώστων σε νοσοκομείο στο συντομότερο δυνατό  χρόνο σε κάθε έργο πρέπει να υπάρχει ένα κατάλληλο όχημα που θα είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί για ασθενοφόρο. Ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων, τις συνθήκες εργασίας, τη συχνότητα των ατυχημάτων, την έκταση του έργου και την απόστασή του από τα κέντρα περίθαλψης, μπορεί ν’ απαιτείται να υπάρχουν και άλλα οχήματα διαρρυθμισμένα και εξοπλισμένα ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μεταφορά τραυματιών ή αρρώστων.
7. Σε κατάλληλες θέσεις στο έργο πρέπει να υπάρχουν ειδικές σημάνσεις, και ανακοινώσεις με πληροφορίες για τους χώρους Πρώτων Βοηθειών, το ιατρείο, τα οχήματα μεταφοράς ασθενών, τον εξοπλισμό διάσωσης, τα κουτιά Πρώτων Βοηθειών και τα άτομα τα ειδικά εκπαιδευμένα και εξουσιοδοτημένα για την παροχή Πρώτων Βοηθειών.
Στις ίδιες θέσεις θα δίνονται και σαφείς οδηγίες για τις ενέργειες που πρέπει να γίνονται σε περίπτωση ατυχήματος ή άλλης έκτακτης ανάγκης.

Α΄ Εντός Πόλης
 

Β΄ Εκτός Πόλης

Επί πλέον των ανωτέρω προβλεπομένων:
1. Φυσιολογικός ορός (NaCl 9‰)-2 LIT
2. Συσκευή ενδοφλέβιας χορήγησης υγρών -3 τεμάχια
3. Ενέσιμο κορτιζονούχο σκεύασμα των 100 MG (αντισόν)
4. Σύριγγες πλαστικές μιας χρήσης των 5 CC -3 τεμάχια
5. Σύριγγες πλαστικές μιας χρήσης των 10 CC - 3 τεμάχια
6. Δισκία αντιδιαρροϊκά
7. Δισκία αντιόξινα
8. Συσκευή χορήγησης οξυγόνου

Η ισχύς του διατάγµατος αυτού αρχίζει έξι (6) µήνες µετά τη δηµοσίευσή του στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως.
Στον Υπουργό Εργασίας αναθέτουµε τη δηµοσίευση και εκτέλεση του παρόντος διατάγµατος.

Αθήνα, 25 Απριλίου 1989
Ο ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΤΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΤ. ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ
ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ