Π.Δ. 105/1995 (ΦΕΚ 67/Α` 10.4.1995)

1. Tο παρόν προεδρικό διάταγμα καθορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές για την σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας στην εργασία. Oι διατάξεις του εφαρμόζονται επιπλέον των γενικών διατάξεων για την υγιεινή και την ασφάλεια της εργασίας που ισχύουν κάθε φορά.
2. Oι διατάξεις του παρόντος  εφαρμόζονται σε όλες τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο κατατάσσονται.
3. Για την εφαρμογή του παρόντος στο Δημόσιο, τα NΠΔΔ και OTA ισχύουν και οι ιδιαίτερες ρυθμίσεις της KYA 88555/3293/88 “Yγιεινή και ασφάλεια του προσωπικού του Δημοσίου, των NΠΔΔ και των OTA” (721/B) που κυρώθηκε με το άρθρο 39 του  ν.1836/89 “Προώθηση της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης και άλλες διατάξεις” (79/A).
4. Oι διατάξεις  του παρόντος δεν εφαρμόζονται:
α. Στο ένστολο προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας και στο οικιακό υπηρετικό προσωπικό. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να εξασφαλίζεται, όσο αυτό είναι δυνατόν, η ασφάλεια και η υγεία του ως άνω προσωπικού, εν όψει  των στόχων του παρόντος.
β. Στη σήμανση που χρησιμοποιείται για την ρύθμιση της οδικής, σιδηροδρομικής, ποτάμιας, θαλάσσιας και εναέριας κυκλοφορίας.
«5. Το παρόν διάταγμα δεν εφαρμόζεται στη σήμανση επικίνδυνων ουσιών και μειγμάτων, προϊόντων και/ή εξοπλισμού σχετικά με τη διάθεσή τους στην αγορά, εκτός αν άλλες διατάξεις κάνουν σαφή σχετική αναφορά.»

(Αντικατάσταση παραγράφου «5»: άρθρο 2§1 Π.Δ. 52/2015. Για το αρχικό κείμενο του άρθρου βλ. ΦΕΚ))

Για τους σκοπούς του παρόντος νοείται ως: 
α) Σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας: Kάθε σήμανση η οποία, αναφερόμενη σε ένα ορισμένο αντικείμενο, δραστηριότητα ή κατάσταση, παρέχει μια ένδειξη ή οδηγίες σχετικά με την ασφάλεια ή/και την υγεία κατά την εργασία, ανάλογα με την περίπτωση, μέσω πινακίδας, χρώματος, φωτεινού ή ηχητικού σήματος, προφορικής ανακοίνωσης ή σήματος δια χειρονομιών.
β) Aπαγορευτικό σήμα: Kάθε σήμα που απαγορεύει κάποια συγκεκριμένη συμπεριφορά που μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο.
γ) Προειδοποιητικό σήμα: Kάθε σήμα που προειδοποιεί για έναν υπαρκτό ή πιθανό κίνδυνο.
δ) Σήμα υποχρέωσης: Kάθε σήμα που ορίζει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.
ε) Σήμα διάσωσης ή βοήθειας: Kάθε σήμα που παρέχει ενδείξεις σχετικές με τις εξόδους κινδύνου ή  τα μέσα βοήθειας ή διάσωσης.
στ) Eνδεικτικό σήμα: Kάθε σήμα που παρέχει άλλες ενδείξεις πέραν εκείνων που προβλέπονται στις παραγράφους β έως ε.
ζ) Πινακίδα: Kάθε σήμα το οποίο, με το συνδυασμό γεωμετρικού σχήματος, χρωμάτων και ενός συμβόλου ή εικονογράμματος, παρέχει μια συγκεκριμένη ένδειξη, η ορατότητα της οποίας εξασφαλίζεται απο φωτισμό επαρκούς έντασης.
η) Πρόσθετη πινακίδα: Kάθε πινακίδα που χρησιμοποιείται μαζί με μια από τις πινακίδες που αναφέρονται στη παράγραφο ζ και η οποία παρέχει συμπληρωματικές ενδείξεις.
θ) Xρώμα ασφάλειας: Kάθε χρώμα στο οποίο προσδίδεται μια συγκεκριμένη σημασία.
ι) Σύμβολο ή εικονοσύμβολο: Kάθε εικόνα που περιγράφει μια κατάσταση ή συνιστά μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και η οποία χρησιμοποιείται πάνω σε μια πινακίδα ή μια φωτεινή επιφάνεια.
ια) Φωτεινό σήμα: Kάθε σήμα που εκπέμπεται από συσκευή αποτελούμενη από διαφανή ή διαφώτιστα υλικά, φωτιζόμενα από το εσωτερικό ή από πίσω, κατά τρόπο ώστε να εμφανίζεται, από μόνη της, ως φωτεινή επιφάνεια.
ιβ) Hχητικό σήμα: Kάθε κωδικό ηχητικό σήμα που εκπέμπεται από ειδική συσκευή χωρίς χρήση ανθρώπινης ή συνθετικής φωνής.
ιγ) Προφορική ανακοίνωση: Kάθε προκαθορισμένο προφορικό μήνυμα, με χρήση ανθρώπινης ή συνθετικής φωνής.
ιδ) Σήμα δια χειρονομιών: Kίνηση ή/και θέση των βραχιόνων ή/και των χεριών σύμφωνα με κωδική μορφή για την καθοδήγηση ατόμων που εκτελούν χειρισμούς οι οποίοι ενέχουν υπαρκτό ή πιθανό κίνδυνο για τους εργαζομένους.

1. O εργοδότης πρέπει να προβλέπει και να εξασφαλίζει την ύπαρξη σήμανσης ασφάλειας ή/και υγείας κατά την εργασία σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος, όταν οι υπαρκτοί ή πιθανοί κίνδυνοι δεν μπορούν να αποφευχθούν ή να μειωθούν επαρκώς με τα τεχνικά μέσα συλλογικής προστασίας ή με μέτρα, μεθόδους ή διαδικασίες οργάνωσης της εργασίας.
2. H σηματοδότηση ασφάλειας των χώρων εργασίας, σε καμμιά περίπτωση δεν υποκαθιστά ή περιορίζει την λήψη των αναγκαίων εκάστοτε μέτρων προστασίας των εργαζομένων.
3. Για τη επιλογή της κατάλληλης σήμανσης, ο εργοδότης οφείλει να λαμβάνει υπόψη την γραπτή εκτίμηση κινδύνου που γίνεται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.
4. H σήμανση που εφαρμόζεται στην οδική, σιδηροδρομική, ποτάμια, θαλάσσια και εναέρια κυκλοφορία πρέπει να χρησιμοποιείται, αν χρειάζεται, και για την κυκλοφορία στο εσωτερικό των επιχειρήσεων ή/και των εγκαταστάσεων, τηρουμένων σε κάθε περίπτωση των διατάξεων του παραρτήματος V του άρθρου 9.
 

H σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας που χρησιμοποιείται κατά την εργασία για πρώτη φορά μετά την δημοσίευση του παρόντος, πρέπει να πληροί τις ελάχιστες προδιαγραφές που αναφέρονται στα παραρτήματα I έως IX του άρθρου 9.

H σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας που ήδη χρησιμοποιείται κατά την εργασία  πριν τη δημοσίευση του παρόντος, πρέπει να προσαρμοσθεί με τις ελάχιστες προδιαγραφές που αναφέρονται στα παραρτήματα I έως IX του άρθρου 9 το αργότερο μέχρι  24/12/95.

1. Στα πλαίσια της ενημέρωσης των εργαζομένων σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις οι εργαζόμενοι ή/και οι εκπρόσωποί τους ενημερώνονται από τον εργοδότη σχετικά με όλα τα μέτρα που πρόκειται να ληφθούν, σε ότι αφορά τη σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας που χρησιμοποιείται στην εργασία.
2. H σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας που χρησιμοποιείται στην επιχείρηση, πρέπει να απεικονίζεται με τις επεξηγήσεις της σημασίας της σε μικρογραφία σε συγκεντρωτικούς πίνακες .
3. Oι πίνακες αυτοί πρέπει να ευρίσκονται ανηρτημένοι σε προσιτά και εμφανή σημεία των χώρων εργασίας της επιχείρησης, ώστε να λαμβάνουν γνώση του περιεχομένου των, όλοι οι εργαζόμενοι .
 

Στα πλαίσια της εκπαίδευσης των εργαζομένων σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις οι εργοδότες θα πρέπει να παρέχουν στους εργαζόμενους κατάλληλη κατάρτιση, κυρίως με τη μορφή ακριβών οδηγιών, για ότι αφορά τη σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας που χρησιμοποιείται κατά την εργασία. 
H εκπαίδευση αυτή αφορά ειδικότερα τη σημασία της σήμανσης, κυρίως όταν αυτή περιλαμβάνει τη χρήση λέξεων, και τις γενικές και ειδικές συμπεριφορές που υιοθετούνται.

Στα πλαίσια της διαβούλευσης και της συμμετοχής των εργαζομένων σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις οι εργοδότες ζητούν τη γνώμη των εργαζομένων  ή/και των εκπροσώπων τους και διευκολύνουν τη συμμετοχή τους, αναφορικά με τα θέματα που σχετίζονται με την εφαρμογή του παρόντος.

Προσαρτώνται και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του παρόντος τα παραρτήματα I, II, III, IV, VI, VII, VIII, IX που αναφέρονται στα άρθρα 4 και 5 και το παράρτημα V που αναφέρεται στα άρθρα 3 (παράγραφος 4), 4 και 5 του παρόντος και έχουν ως ακολούθως:

1. Προκαταρκτικές παρατηρήσεις
1.1. Oταν σύμφωνα με το άρθρο 3 του παρόντος διατάγματος απαιτείται σήμανση ασφάλειας ή/και υγεiας τότε αυτή πρέπει να συμμορφώνεται προς τις ειδικές απαιτήσεις που περιέχονται στα παραρτήματα II έως IX.
1.2. To παρόν παράρτημα καθιερώνει τις εν λόγω απαιτήσεις, περιγράφει τις διάφορες χρήσεις των σημάνσεων ασφάλειας ή/και υγείας και απαριθμεί τους γενικούς κανόνες για την εναλλαξιμότητα και συμπληρωματικότητα των σημάνσεων αυτών.
1.3. Oι σημάνσεις ασφάλειας ή/και υγείας πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνον για τη μετάδοση του μηνύματος ή της πληροφορίας που προσδιορίζεται στο παρόν προεδρικό διάταγμα.
2. Τρόποι σήμανσης
2.1. Μόνιμη σήμανση
2.1.1. H σήμανση που σχετίζεται με απαγόρευση, προειδοποίηση και υποχρέωση καθώς και εκείνη που αφορά τον εντοπισμό και την αναγνώριση των μέσων διάσωσης ή βοήθειας, γίνεται με πινακίδες κατά τρόπο μόνιμο.
Η σήμανση που προορίζεται για τον εντοπισμό και την αναγνώριση των υλικών και των εξοπλισμών καταπολέμησης πυρκαγιάς, γίνεται κατά μόνιμο τρόπο με πινακίδες ή/και χρώμα ασφάλειας.
2.1.2. H σήμανση στα δοχεία και στους σωλήνες γίνεται όπως προβλέπεται στο παράρτημα III.
2.1.3. H σήμανση πιθανών κινδύνων κρούσεων σε αντικείμενα καθώς και πτώσεων ατόμων γίνεται κατά μόνιμο τρόπο με χρώμα ασφάλειας ή με πινακίδες.
2.1.4. H σήμανση των οδών κυκλοφορίας γίνεται κατά μόνιμο τρόπο με χρώμα ασφάλειας.
2.2. Περιστασιακή σήμανση
2.2.1. H επισήμανση επικίνδυνων συμβάντων, η κλήση ατόμων για μια συγκεκριμένη ενέργεια καθώς και η επείγουσα απομάκρυνση ατόμων, γίνονται κατά περιστασιακό τρόπο και λαμβάνοντας υπόψη την εναλλαξιμότητα και τη συμπληρωματικότητα που προβλέπονται στην παράγραφο 3, με φωτεινό σήμα, ηχητικό σήμα ή/και προφορική ανακοίνωση.
2.2.2. H καθοδήγηση ατόμων που εκτελούν χειρισμούς οι οποίοι ενέχουν υπαρκτό ή πιθανό κίνδυνο γίνεται κατά τρόπο περιστασιακό με σήματα δια χειρονομιών ή/και προφορική ανακοίνωση.
3. Εναλλαξιμότητα και συμπληρωματικότητα των σημάνσεων
3.1. Επί ίσης αποτελεσματικότητας η επιλογή είναι ελεύθερη μεταξύ:
3.1.1. Eνός χρώματος ασφάλειας ή μιας πινακίδας, για την επισήμανση πιθανών κινδύνων παραπατήματος, ή πτώσης σε διαφορετικό επίπεδο.
3.1.2. Tων φωτεινών σημάτων, των ακουστικών σημάτων ή της προφορικής ανακοίνωσης.
3.1.3. Tου σήματος δια χειρονομιών ή της προφορικής ανακοίνωσης.
3.2. Oρισμένοι τρόποι σήμανσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν μαζί όπως:
3.2.1.  Φωτεινό σήμα και ηχητικό σήμα.
3.2.2.  Φωτεινό σήμα και προφορική ανακοίνωση.
3.2.3.  Σήμα δια χειρονομιών και προφορική ανακοίνωση.
4. Oι ενδείξεις που αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα έχουν εφαρμογή σε κάθε σήμανση που περιλαμβάνει ένα χρώμα ασφάλειας.
5. H αποτελεσματικότητα μιας σήμανσης: 
5.1. Δεν πρέπει να μειώνεται  με τον κακό σχεδιασμό, τον ανεπαρκή αριθμό, την κακή θέση, την κακή κατάσταση ή κακή λειτουργία των μέσων ή συστημάτων σήμανσης.
5.2. Δεν πρέπει να μειώνεται  με την παρουσία άλλης σήμανσης ή άλλης πηγής εκπομπής του ίδιου τύπου που επηρεάζει την ορατότητα ή την ακουστότητα, πράγμα που συνεπάγεται ιδιαίτερα ότι:
5.2.1. Πρέπει να αποφεύγεται η τοποθέτηση υπερβολικού αριθμού πινακiδων σε άμεση γειτνίαση μεταξύ τους.
5.2.2. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται συγχρόνως δύο φωτεινά σήματα, τα οποία μπορούν να συγχέονται.
5.2.3. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται φωτεινό σήμα κοντά σε άλλη μη σαφώς διακρινόμενη φωτεινή πηγή.
5.2.4. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται συγχρόνως δύο ηχητικά σήματα.
5.2.5. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ηχητικό σήμα αν στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχει ιδιαίτερα δυνατός θόρυβος.
6. Tα μέσα και τα συστήματα σήμανσης πρέπει, ανάλογα με την περίπτωση, να καθαρίζονται, να συντηρούνται, να ελέγχονται και να επισκευάζονται τακτικά, να αντικαθίστανται αν είναι αναγκαίο, κατά τρόπο ώστε να διατηρούν τις εγγενείς τους ιδιότητες ή/και τα λειτουργικά χαρακτηριστικά τους.
7. O αριθμός και η θέση των μέσων ή των συστημάτων σήμανσης που πρέπει να εγκατασταθούν, αποτελεί συνάρτηση της σημασίας των υπαρκτών ή πιθανών κινδύνων ή της ζώνης που πρέπει να καλυφθεί.
8. Για τις σημάνσεις που έχουν ανάγκη πηγής ενέργειας για να λειτουργήσουν πρέπει να εξασφαλiζεται επικουρική τροφοδοσία σε περίπτωση διακοπής της κανονικής τροφοδοσίας τους, εκτός εάν με τη διακοπή της εξαφανiζεται και ο κίνδυνος.
9. Ένα φωτεινό ή/και ηχητικό σήμα υποδεικνύει, με την ενεργοποίησή του, την έναρξη κάποιας επιζητούμενης ενέργειας και πρέπει να διαρκεί όσο η ενέργεια το απαιτεί.
Τα φωτεινά ή ηχητικά σήματα πρέπει να τίθενται σε ετοιμότητα αμέσως μετά από κάθε χρησιμοποίηση.
10. H καλή λειτουργία και πραγματική αποτελεσματικότητα των φωτεινών και ηχητικών σημάτων πρέπει να ελέγχεται πριν τεθούν σε λειτουργία και στη συνέχεια αρκετά συχνά.
11. Στην περίπτωση κατά την οποία οι εργαζόμενοι τους οποίους αφορά η σήμανση έχουν περιορισμένες ακουστικές ή οπτικές ικανότητες ή δυνατότητες, περιλαμβανόμενης της περίπτωσης όπου τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι φέρουν εξοπλισμό ατομικής προστασίας, θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα συμπληρωματικά μέτρα ή μέτρα υποκατάστασης.

«12. Οι χώροι, οι αίθουσες ή οι περίβολοι που χρησιμοποιούνται για να αποθηκεύονται σημαντικές ποσότητες επικίνδυνων ουσιών ή μειγμάτων πρέπει να επισημαίνονται με κατάλληλο προειδοποιητικό σήμα επιλεγόμενο μεταξύ των σημάτων που απαριθμούνται στην υποπαράγραφο 3.2 του παραρτήματος ΙΙ ή να αναγνωρίζονται σύμφωνα με τις παραγράφους 1,2 και 3 του παραρτήματος ΙΙΙ, εκτός εάν η επισήμανση με ετικέτα των διαφόρων συσκευασιών ή δοχείων επαρκεί για το σκοπό αυτό.
Εάν δεν υπάρχει ισοδύναμο προειδοποιητικό σήμα στην υποπαράγραφο 3.2 του παραρτήματος ΙΙ για να προειδοποιεί σχετικά με επικίνδυνες χημικές ουσίες ή μείγματα, πρέπει να χρησιμοποιείται το σχετικό εικονόγραμμα κινδύνου, όπως ορίζεται στο παράρτημα V του κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1272/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, «Για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων, την τροποποίηση και την κατάργηση των οδηγιών 67/548/ΕΟΚ και 1999/45/ΕΚ και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1907/2006» (ΕΕ L 353 της 31.12.2008, σ. 1).»

(Αντικατάσταση παραγράφου 12: άρθρο 2§2, Π.Δ. 52/2015. Για το αρχικό κείμενο του άρθρου βλ. ΦΕΚ)

1. Εγγενή χαρακτηριστικά
1.1. H μορφή και τα χρώματα των πινακίδων ορίζονται στη παράγραφο 3, ανάλογα με το συγκεκριμένο σκοπό τους (απαγορευτικές πινακίδες, προειδοποιητικές πινακίδες, πινακίδες υποχρέωσης, διάσωσης ή βοήθειας και σχετικές με το υλικό ή τον εξοπλισμό καταπολέμησης της πυρκαγιάς).
1.2. Τα εικονοσύμβολα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο απλά και πρέπει να παραλείπονται οι άχρηστες, όσον αφορά την κατανόησή τους, λεπτομέρειες.
1.3. Tα εικονοσύμβολα που χρησιμοποιούνται μπορεί να ποικίλλουν ελαφρά ή να είναι αναλυτικότερα σε σχέση με τις παραστάσεις της παραγράφου 3, υπό τον όρο ότι η σημασία τους θα είναι ισοδύναμη και ότι δεν θα συγχέεται από διαφορές ή προσαρμογές.
1.4. Oι πινακίδες κατασκευάζονται από υλικό με την καλύτερη δυνατή αντοχή σε κρούσεις, σε κακές καιρικές συνθήκες και σε δυσμενείς επιδράσεις του περιβάλλοντος.
1.5. Oι διαστάσεις καθώς και τα χρωματομετρικά και φωτομετρικά χαρακτηριστικά των πινακίδων πρέπει να εξασφαλίζουν την καλή ορατότητα και την κατανόησή τους.
2. Συνθήκες χρήσης
2.1. Oι πινακίδες τοποθετούνται καταρχήν σε κατάλληλο ύψος, και σε θέση ανάλογη με την οπτική γωνία, λαμβανόμενων υπόψη ενδεχόμενων εμποδίων, είτε στο σημείο εισόδου μιας ζώνης γενικού κινδύνου είτε σε άμεση γειτονία συγκεκριμένου κινδύνου ή επισημαινόμενου αντικειμένου και σε καλά φωτισμένο, εύκολα προσπελάσιμο και ορατό μέρος.
2.2. Με την επιφύλαξη των κειμένων διατάξεων βάσει των οποίων γίνεται εναρμόνιση  του εθνικού μας δικαίου με την οδηγία 89/654/EOK "Σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας", θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε περίπτωση κακών συνθηκών φυσικού φωτισμού φωσφορίζοντα χρώματα, ανακλαστικά υλικά ή τεχνητός φωτισμός.
2.3. H πινακίδα πρέπει να αφαιρείται, όταν η κατάσταση που δικαιολογούσε την ύπαρξή της παύει να υφίσταται.
3. Πινακίδες που θα χρησιμοποιούνται
3.1. Aπαγορευτικές πινακίδες.
3.1.1. Eγγενή χαρακτηριστικά:
α)Kυκλικό σχήμα.
β) Mαύρο εικονοσύμβολο σε λευκό φόντο, με κόκκινη (το κόκκινο πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το  35% της επιφάνειας της πινακίδας) περίμετρο και γραμμή (που κατεβαίνει από αριστερά προς τα δεξιά, καθόλο το μήκος του εικονογράμματος υπό γωνία 450).
3.2. Προειδοποιητικές πινακίδες.
3.2.1. Εγγενή χαρακτηριστικά:
α) Σχήμα τριγωνικό.
β) Μαύρο εικονοσύμβολο σε κίτρινο φόντο, μαύρο περίγραμμα (το κίτρινο πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).

3.3. Πινακίδες υποχρέωσης
3.3.1. Εγγενή χαρακτηριστικά:
α) Σχήμα κυκλικό.
β) Λευκό εικονοσύμβολο σε μπλε φόντο (το μπλέ πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).
3.4. Πινακίδες διάσωσης ή βοήθειας
3.4.1. Εγγενή χαρακτηριστικά:
α) Σχήμα ορθογώνιο ή τετραγωνικό.
β) Λευκό εικονοσύμβολο σε πράσινο φόντο (το πράσινο πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).
3.5. Πινακίδες που αφορούν το πυροσβεστικό υλικό ή εξοπλισμό
3.5.1. Εγγενή χαρακτηριστικά:
α) Σχήμα ορθογώνιο ή τετράγωνο.
β) Λευκό εικονοσύμβολο σε κόκκινο φόντο (το κόκκινο χρώμα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).

«α) το προειδοποιητικό σήμα «Βλαβερές ή ερεθιστικές ύλες» διαγράφεται
β) στο προειδοποιητικό σήμα «Γενικός κίνδυνος» προστίθεται η ακόλουθη υποσημείωση «(1)» ως εξής: «Γενικός κίνδυνος(1)»

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

«(1) Αυτό το προειδοποιητικό σήμα δεν χρησιμοποιείται για να προειδοποιεί σχετικά με επικίνδυνες χημικές ουσίες ή μείγματα, εκτός από τις περιπτώσεις κατά τις οποίες το προειδοποιητικό σήμα χρησιμοποιείται σύμφωνα με την παράγραφο 8 του παραρτήματος ΙΙΙ για να υποδείξει την αποθήκευση επικίνδυνων ουσιών ή μειγμάτων»

(Διαγραφή σήματος και προσθήκη υποσημείωσης: άρθρο 2§3, Π.Δ. 52/2015. Για το αρχικό κείμενο του άρθρου βλ. ΦΕΚ)

«1. Στα χρησιμοποιούμενα κατά την εργασία δοχεία τα οποία περιέχουν χημικές ουσίες ή μείγματα που έχουν ταξινομηθεί ως επικίνδυνα σύμφωνα με τα κριτήρια για οιαδήποτε τάξη κινδύνου για το περιβάλλον ή την υγεία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθμ. 1272/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, «Για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων, την τροποποίηση και την κατάργηση των οδηγιών 67/548/ΕΟΚ και 1999/45/ΕΚ και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1907/2006» (ΕΕ L 353 της 31.12.2008, σ. 1), καθώς και τα δοχεία που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση αυτών των επικίνδυνων ουσιών ή μειγμάτων, καθώς και οι εμφανείς σωληνώσεις που περιέχουν ή μεταφέρουν επικίνδυνες ουσίες και μείγματα, πρέπει να επισημαίνονται με σχετικά εικονογράμματα κινδύνου σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό.
2. Η παράγραφος 1 δεν εφαρμόζεται στα δοχεία που χρησιμοποιούνται κατά την εργασία για σύντομο χρονικό διάστημα, ούτε στα δοχεία των οποίων το περιεχόμενο αλλάζει συχνά, υπό τον όρο ότι λαμβάνονται κατάλληλα εναλλακτικά μέτρα, ενημέρωσης ή/και εκπαίδευσης, που εγγυώνται το ίδιο επίπεδο προστασίας.
3. Οι ετικέτες που αναφέρονται στην παράγραφο 1 μπορούν:
3.1. Να αντικαθίστανται από προειδοποιητικά σήματα που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙ, που χρησιμοποιούν τα ίδια εικονογράμματα ή σύμβολα. Εάν δεν υπάρχει ισοδύναμο προειδοποιητικό σήμα στην υποπαράγραφο 3.2 του παραρτήματος ΙΙ, πρέπει να χρησιμοποιείται το σχετικό εικονόγραμμα κινδύνου που καθορίζεται στο παράρτημα V του κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1272/2008.
3.2. Να συμπληρώνονται με πρόσθετα στοιχεία όπως π.χ. το όνομα ή/και ο χημικός τύπος της επικίνδυνης ουσίας ή μείγματος, καθώς και λεπτομέρειες για τον κίνδυνο.
3.3. Όσον αφορά τη μεταφορά δοχείων στον χώρο εργασίας, να συμπληρώνονται ή να αντικαθίστανται από σήματα που ισχύουν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη μεταφορά επικίνδυνων ουσιών ή μειγμάτων.»

4. H σήμανση αυτή πρέπει να τοποθετείται υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
4.1.     Στην (στις) ορατή(ές) πλευρά(ές).
4.2. Mε μορφή άκαμπτης πινακίδας, αυτοκόλλητου σήματος ή ζωγραφισμένης ένδειξης.
5. Tα εγγενή χαρακτηριστικά που προβλέπονται στην παράγραφο 1.4 του παραρτήματος ΙΙ και οι συνθήκες χρήσης που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του  παραρτήματος ΙΙ σχετικά με τις πινακίδες σήμανσης εφαρμόζονται, αν χρειάζεται, στη σήμανση που προβλέπεται στις παραγράφους 1, 2 και 3 του παρόντος παραρτήματος.
6. Oι ετικέτες που χρησιμοποιούνται στις σωληνώσεις πρέπει να τοποθετούνται, με την επιφύλαξη των παραγράφων 1, 2, 3, 4 και 5 του παρόντος παραρτήματος, εμφανώς και πλησίον των χώρων που παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, όπως δικλείδες και σημεία σύνδεσης, με τρόπο δε αρκούντως επαναληπτικό.
7. Oι χώροι, αίθουσες ή περίβολοι που χρησιμοποιούνται για να αποθηκεύονται οι επικίνδυνες ουσίες ή «μείγματα» σε ικανές ποσότητες πρέπει να επισημαίνονται με κατάλληλη προειδοποιητική πινακίδα, επιλεγόμενη μεταξύ των πινακίδων που απαριθμούνται στην παράγραφο 3.2 του  παραρτήματος II ή να αναγνωρίζονται σύμφωνα με τις παραγράφους 1, 2 και 3 του παρόντος παραρτήματος, εκτός εάν η επισήμανση με ετικέτα των διαφόρων συσκευασιών ή δοχείων επαρκεί προς τούτο, λαμβάνοντας υπόψη την παράγραφο 1.5 του παραρτήματος II σχετικά με τις διαστάσεις.
8. Η αποθήκευση ορισμένων επικίνδυνων ουσιών ή «μειγμάτων» μπορεί να επισημαiνεται με την προειδοποιητική πινακίδα “γενικός κίνδυνος”.
9. Oι πινακίδες ή οι ετικέτες που αναφέρονται ανωτέρω πρέπει να τοποθετούνται, ανάλογα με την περίπτωση, κοντά στο χώρο αποθήκευσης ή στην θύρα πρόσβασης στην αποθήκη.

(1. Αντικατάσταση §«1,2,3»: άρθρο 2§4, Π.Δ. 52/2015 2. Αντικατάσταση λέξεων: άρθρο 2§5,6, Π.Δ. 52/2015. Για το αρχικό κείμενο του άρθρου βλ. ΦΕΚ)

1. Προκαταρκτική παρατήρηση
Το παρόν παράρτημα εφαρμόζεται στα υλικά που προορίζονται αποκλειστικά για την καταπολέμηση πυρκαγιάς.
2. O πυροσβεστικός εξοπλισμός πρέπει να αναγνωρίζεται μέσω χρωματισμού του εξοπλισμού και μέσω πινακίδας εντοπισμού ή/και χρωματισμού των θέσεων στις οποίες βρίσκεται ή της πρόσβασης στις θέσεις αυτές.
3. To χρώμα αναγνώρισης αυτών των υλικών και του εξοπλισμού είναι το κόκκινο.Η κόκκινη επιφάνεια πρέπει να είναι επαρκής ώστε να επιτρέπει εύκολη αναγνώριση.
4. Oι πινακίδες που προβλέπονται στην παράγραφο 3.5 του παραρτήματος ΙΙ πρέπει να χρησιμοποιούνται ανάλογα με τις θέσεις των εξοπλισμών αυτών.
 

1. Σήμανση εμποδίων και επικίνδυνων σημείων
1.1. H σήμανση των κινδύνων για πρόσκρουση σε εμπόδια, πτώσεων αντικειμένων καθώς και ατόμων, πραγματοποιείται στο εσωτερικό των κτιριακών χώρων της επιχείρησης όπου ο εργαζόμενος έχει πρόσβαση στο πλαίσιο της εργασίας του, με τη βοήθεια κίτρινου χρώματος εναλλασσόμενου με μαύρο ή κόκκινου χρώματος, εναλλασσόμενου με άσπρο.
1.2. Oι διαστάσεις της σήμανσης αυτής πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις διαστάσεις του επισημαινόμενου εμποδίου ή επικίνδυνου σημείου.
1.3. Oι κίτρινες, οι μαύρες, οι κόκκινες ή οι άσπρες λωρίδες πρέπει να έχουν κλίση περίπου 450 και να έχουν διαστάσεις περίπου ίσες μεταξύ τους.
1.4. Παράδειγμα:
2. Oριζόντια σήμανση των οδών κυκλοφορίας
2.1. Όταν, για την προστασία των εργαζομένων, απαιτείται η χρησιμοποίηση κι ο εξοπλισμός των χώρων, οι οδοί που προορίζονται ειδικά για την κυκλοφορία οχημάτων πρέπει να επισημαίνονται από τις δύο πλευρές τους με συνεχή λωρίδα ιδιαίτερα ορατού χρώματος, κατά προτίμηση άσπρου ή κίτρινου, λαμβανόμενου υπόψη του χρώματος του δαπέδου.
2.2. H τοποθέτηση των λωρίδων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις απαραίτητες αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ οχημάτων που ενδεχομένως κυκλοφορούν και κάθε αντικειμένου που μπορεί να βρίσκεται είτε κοντά είτε ανάμεσα στους πεζούς και τα οχήματα.
2.3. Oι μόνιμες οδοί που βρίσκονται εκτός των οικοδομημένων ζωνών πρέπει επίσης να επισημαίνονται εφόσον χρειάζεται, εκτός εάν είναι εφοδιασμένες με κατάλληλα περιφράγματα ή πλακοστρώσεις.
 

1. Εγγενή χαρακτηριστικά
1.1. To φως που εκπέμπεται από ένα σήμα πρέπει να δημιουργεί κατάλληλη φωτεινή αντίθεση στο περιβάλλον του, ανάλογα με τις συνθήκες χρησιμοποίησης που προβλέπονται, χωρίς να προκαλεi θάμπωμα λόγω υπερβολής ή κακή ορατότητα λόγω ανεπάρκειας.
1.2.H φωτεινή επιφάνεια που εκπέμπει ένα σήμα μπορεί να είναι ενιαίου χρώματος ή να περιέχει ένα εικονοσύμβολο σε καθορισμένο φόντο.
1.3. To ενιαίο χρώμα πρέπει να είναι σύμφωνο με τον πίνακα σημασίας των χρωμάτων που αναφέρονται στη παράγραφο 4 του παραρτήματος I.
1.4.Όταν το σήμα περιλαμβάνει εικονοσύμβολο, αυτό το τελευταίο θα πρέπει, κατ’ αναλογία, να είναι σύμφωνο με τους κανόνες που το αφορούν, όπως αυτοί προβλέπονται στο παράρτημα II.
2. Ειδικοί κανόνες χρήσης
2.1. Av ένα σύστημα μπορεί να εκπέμπει συνεχές και διακεκομμένο σήμα, το διακεκομμένο σήμα θα χρησιμοποιηθεί για να υποδεικνύει, σε σχέση με το συνεχές, ένα υψηλότερο επίπεδο κινδύνου ή μια αυξημένη ανάγκη επέμβασης ή ζητούμενης ή επιβαλλόμενης δράσης.
2.2. Η διάρκεια κάθε λάμψης και η συχνότητα των λάμψεων ενός διακεκομμένου φωτεινού σήματος πρέπει να μελετηθούν κατά τρόπο ώστε να εξασφαλίζουν καλή κατανόηση του μηνύματος και να αποφεύγεται κάθε σύγχυση, είτε μεταξύ διαφόρων φωτεινών σημάτων είτε με ένα συνεχές φωτεινό σήμα.
2.3. Av ένα διακεκομμένο φωτεινό σήμα χρησιμοποιείται αντί ή ως συμπλήρωμα ηχητικού σήματος, πρέπει o κώδικας του σήματος να είναι ταυτόσημος.
2.4. Ένα σύστημα εκπομπής φωτεινού σήματος χρησιμοποιούμενου σε περiπτωση σοβαρού κινδύνου πρέπει να επιτηρείται ειδικά ή να διαθέτει βοηθητικό λαμπτήρα.
 

1. Εγγενή χαρακτηριστικά
1.1. Ένα ηχητικό σήμα πρέπει:
1.1.1. Nα έχει ηχητικό επίπεδο σαφώς ανώτερο των διάχυτων θορύβων του περιβάλλοντος, κατά τρόπο ώστε να είναι ακουστό χωρίς να είναι υπερβολικό ή οδυνηρό.
1.1.2. Nα αναγνωρίζεται εύκολα, λαμβάνοντας υπόψη κυρίως τη διάρκεια των παλμών, το διαχωρισμό μεταξύ παλμών και ομάδων παλμών και να διακρίνεται σαφώς αφενός από ένα άλλο ηχητικό σήμα, και αφετέρου από τους διάχυτους θορύβους του περιβάλλοντος.
1.2. Eάv ένα σύστημα μπορεί να εκπέμπει ηχητικό σήμα σε κυμαινόμενη και σταθερή συχνότητα, θα χρησιμοποιείται η κυμαινόμενη συχνότητα για να υποδεικνύει, σε σχέση με τη σταθερή, υψηλότερο κίνδυνο ή επείγουσα ανάγκη επέμβασης ή ζητούμενης ή επιβαλλόμενης ενέργειας.
2. Κώδικες που χρησιμοποιούνται
O ήχος σήματος εκκένωσης πρέπει να είναι συνεχής.
 

1. Εγγενή χαρακτηριστικά
1.1. H προφορική ανακοίνωση πραγματοποιείται μεταξύ ενός ομιλητή ή πομπού και ενός ή περισσοτέρων ακροατών, με τη μορφή σύντομων κειμένων, ομάδων λέξεων ή/και μεμονωμένων λέξεων, ενδεχόμενα κωδικοποιημένων.
1.2. Tα προφορικά μηνύματα είναι όσο το δυνατόν σύντομα, απλά και σαφή. H προφορική ικανότητα του ομιλητή και οι ακουστικές δυνατότητες του ή των ακροατών πρέπει να είναι επαρκείς για την εξασφάλιση μιας ασφαλούς προφορικής ανακοίνωσης.
1.3. H προφορική ανακοίνωση είναι άμεση (χρησιμοποίηση της ανθρώπινης φωνής) ή έμμεση (ανθρώπινη ή συνθετική φωνή, εκπεμπόμενη από ειδικό μέσο).
2. Ειδικοί κανόνες χρήσης
2.1. Τα άτομα στα οποία απευθύνεται το σήμα θα πρέπει να γνωρίζουν καλά τη χρησιμοποιούμενη γλώσσα, ώστε να μπορέσουν να προφέρουν και να κατανοήσουν ορθά το προφορικό μήνυμα και να υιοθετήσουν σύμφωνα με το μήνυμα μια κατάλληλη συμπεριφορά στον τομέα της ασφάλειας ή/και της υγείας.
2.2. Av η προφορική ανακοίνωση χρησιμοποιείται στη θέση ή ως συμπλήρωμα σημάτων με χειρονομίες, πρέπει να χρησιμοποιηθούν λέξεις-κωδικοί όπως π.χ.:

• έναρξη: για την ένδειξη της ανάληψης της ευθύνης καθοδήγησης,
• στοπ:  για τη διακοπή ή περάτωση μιας κίνησης,
• τέλος: για την οριστική διακοπή των ενεργειών,
• βίρα :  για να ανυψωθεί ένα φορτίο,
• μάινα : για να κατεβεί ένα φορτίο,
• προχώρησε:
• οπισθοχώρησε: η έννοια αυτών των κινήσεων πρέπει, κατά περίπτωση, να είναι 
• δεξιά: συντονισμένη με τους αντίστοιχους κώδικες χειρονομιών,
• αριστερά:
• κίνδυνος: για να απαιτηθεί μια επείγουσα διακοπή ή στάση,
• γρήγορα: για την επιτάχυνση κίνησης για λόγους ασφαλείας.
   

1. Χαρακτηριστικά
1.1. Ένα σήμα με χειρονομίες πρέπει να είναι ακριβές, απλό, ευρύ, να γίνεται εύκολα, να κατανοείται εύκολα και να είναι σαφώς διακεκριμένο από άλλο σήμα με χειρονομίες.
1.2. Η χρησιμοποίηση συγχρόνως των δύο βραχιόνων πρέπει να γίνεται κατά τρόπο συμμετρικό και για ένα μόνο σήμα.
1.3. Οι χρησιμοποιούμενες χειρονομίες μπορούν, στο πλαίσιο των προαναφερθέντων χαρακτηριατικών, να ποικίλλουν ελαφρά ή να είναι αναλυτικότερες από τις παρουσιάσεις που αναφέρονται στη παράγραφο 3, με τον όρο ότι η σημασία τους και η κατανόησή τους θα είναι τουλάχιστον ισοδύναμες.

2. Ειδικοί κανόνες χρήσης
2.1. Το άτομο που δίνει τα σήματα, που  καλείται σηματωρός, παρέχει τις οδηγίες χειρισμών με τη βοήθεια σημάτων με χειρονομίες στον παραλήπτη του σήματος, που καλείται χειριστής.
2.2. Ο σηματωρός πρέπει να μπορεί να ακολουθεί με τα μάτια το σύνολο των εκτελούμενων κινήσεων, χωρίς να διατρέχει κίνδυνο από αυτές.
2.3. Ο σηματωρός πρέπει να ασχολείται αποκλειστικά με την καθοδήγηση των χειρισμών και με την ασφάλεια των εργαζομένων που βρίσκονται πλησίον.
2.4. Αν οι προϋποθέσεις που ορίζονται στη παράγραφο 2.2 δεν πληρούνται, θα πρέπει να προβλεφθούν ένας ή περισσότεροι πρόσθετοι σηματωροί. 
2.5. Ο χειριστής θα πρέπει να διακόπτει τον εκτελούμενο χειρισμό για να ζητήσει νέες οδηγίες, όταν δεν μπορεί να εκτελέσει τις λαμβανόμενες εντολές με τις αναγκαίες εγγυήσεις ασφάλειας.
2.6. Εξαρτήματα της σήμανσης με χειρονομίες:
2.6.1. Ο σηματωρός πρέπει να είναι εύκολα αναγνωρίσιμος από το χειριστή.
2.6.2. Ο σηματωρός θα φέρει ένα ή περισσότερα κατάλληλα στοιχεία αναγνώρισης: π.χ. σακκάκι, κράνος, περιχειρίδες, περιβραχιόνια, ρακέτες.
2.6.3. Τα στοιχεία αναγνώρισης θα φέρουν έντονο και κατά προτίμηση ενιαίο χρώμα, αποκλειστικά χρησιμοποιούμενο από τον σηματωρό.

3. Χρησιμοποιητέες κωδικοποιημένες χειρονομίες
Προκαταρκτική σημείωση:
Το σύνολο των κωδικοποιημένων χειρονομιών που αναφέρονται παρακάτω δεν αποκλείουν τη χρήση άλλων κωδικών, ιδιαίτερα σε ορισμένους τομείς δραστηριότητας, που εφαρμόζονται σε κοινοτικό επίπεδο και αφορούν τις ίδιες κινήσεις. 

O έλεγχος της εφαρμογής του παρόντος ανατίθεται στις αρμόδιες επιθεωρήσεις εργασίας και συγκεκριμένα στα Kέντρα Πρόληψης Eπαγγελματικού Kινδύνου (KE.Π.E.K.) ή στις Διευθύνσεις επιθεώρησης εργασίας με τα αρμόδια Tμήματα τεχνικής και υγειονομικής επιθεώρησης εργασίας ή στα Tμήματα επιθεώρησης εργασίας.  

1. Σε κάθε εργοδότη, κατασκευαστή, παρασκευαστή, εισαγωγέα ή προμηθευτή, που παραβαίνει τις διατάξεις του παρόντος  επιβάλλονται, ανεξάρτητα από τις ποινικές κυρώσεις, οι διοικητικές κυρώσεις του άρθρου 24 του ν. 2224/94.
2. Σε κάθε εργοδότη, κατασκευαστή, παρασκευαστή, εισαγωγέα ή προμηθευτή, που παραβαίνει από αμέλεια ή πρόθεση τις διατάξεις του παρόντος επιβάλλονται οι ποινικές κυρώσεις του άρθρου 25 του ν. 2224/94 με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 6 της KYA 88555/3293/30.9.88 που κυρώθηκε με το άρθρο 39 του ν. 1836/89.
 

1. Το Π.Δ. 422/1979 “Περί συστήματος σηματοδοτήσεως ασφάλειας εις τους χώρους εργασίας” (128/A) καταργείται από την δημοσίευση του παρόντος. Στην περίπτωση όμως του άρθρου 5 του παρόντος η ισχύς του παρατείνεται μέχρι την 24/12/95.

2. Οι αναφορές προγενεστέρων νομοθετημάτων που γίνονται στο καταργούμενο Π.Δ. 422/1979 νοούνται ότι γίνονται στις αντιστοίχου περιεχομένου διατάξεις του παρόντος.

H ισχύς του παρόντος αρχίζει από τη  δημοσίευσή του στην Eφημερίδα της Kυβερνήσεως.
Στον Yφυπουργό Eργασίας αναθέτουμε τη δημοσίευση και εκτέλεση του παρόντος διατάγματος.