Μέτρα ελέγχου του θορύβου

Οι ήχοι, είναι ακουστικά κύματα, που διαδίδονται όχι μόνο μέσω του αέρα αλλά και μέσω άλλων ελαστικών μέσων όπως το νερό, το σκυρόδεμα ή ο χάλυβας. Ο ήχος που διαδίδεται μέσω του αέρα ονομάζεται αερόφερτος ήχος. Ο ήχος που διαδίδεται μέσω ενός στερεού σώματος ονομάζεται στερεόφερτος θόρυβος. Ο ήχος που διαδίδεται μέσω των υγρών ονομάζεται υγρόφερτος. Προκύπτει λοιπόν ότι η φύση των ηχητικών πηγών ποικίλλει (αέρας, ρευστά ή στερεά) και ως εκ τούτου τα μέτρα για τη μείωση του θορύβου διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος της ηχητικής πηγής. 

Πηγές αερόφερτου ήχου μπορούν να είναι οι απαγωγοί αερίων, οι εκρήξεις κ.ά. Πηγές υγρόφερτου ήχου δημιουργούνται από ροές ρευστών στο εσωτερικό σωλήνων, σε καταρράκτες κ.λπ. Οι πηγές στερεόφερτου ήχου είναι, ως επί το πλείστον, ενσωματωμένες σε μηχανικές επαφές: οδοντωτοί τροχοί, μοχλοί, σφυριά κ.λπ.

Λαμβάνοντας υπόψη την τεχνική πρόοδο και τα διαθέσιμα μέτρα ελέγχου του θορύβου στην πηγή, οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την έκθεση σε αυτόν πρέπει να εξαλείφονται στην πηγή προέλευσής τους ή να περιορίζονται στο ελάχιστο. Η ελάττωση του θορύβου πρέπει να επιδιώκεται, όπου υπάρχει θόρυβος με ένταση μεγαλύτερη ή ίση των 85 dB. Η αντιμετώπιση και ο περιορισμός του θορύβου στον εργασιακό χώρο μπορεί να γίνει σε 3 άξονες, είτε χωριστά είτε σε συνδυασμό: 

• στην πηγή, όπου παράγεται ο θόρυβος 
• στη διαδρομή διάδοσης του θορύβου 
• στον δέκτη του θορύβου (τον εργαζόμενο)

Μέτρα στην πηγή του θορύβου
Αφορούν τροποποιήσεις του υπάρχοντος εξοπλισμού. Η κύρια δυσκολία είναι η διασφάλιση της αποδοτικής λειτουργίας του εξοπλισμού όταν εφαρμόζονται τέτοιες τροποποιήσεις. Πάντως, όταν εφαρμόζονται σωστά, τα μέτρα «στην πηγή» μπορούν να αποδώσουν σημαντικά οφέλη στην καταπολέμηση του θορύβου και στον αντίκτυπό του στον χώρο εργασίας, ενίοτε και μέσω λύσεων χαμηλού κόστους.

Για παράδειγμα, όταν δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί η παλιά θορυβώδης μηχανή με μια καινούρια λιγότερο θορυβώδη, θα πρέπει να εντοπιστούν και να αλλαχθούν εκείνα τα εξαρτήματα που προκαλούν υψηλές στάθμες θορύβου. Όλες οι πηγές θορύβου, μπορούν με κατάλληλη μελέτη, κατασκευή, στήριξη ή εσωτερική μόνωση και κατάλληλη προληπτική συντήρηση, να γίνουν λιγότερο θορυβώδεις. Ενδεικτικά μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις όπως:

• Η απομόνωση της πηγής του θορύβου μέσω της απόσβεσης των κραδασμών, με τη χρήση μεταλλικών ελατηρίων ή ελατηρίων αέρος ή ελαστικών υποστηριγμάτων σε συνδέσεις, μηχανισμούς μεταφοράς και δονούμενο εξοπλισμό. 
• Χρησιμοποίηση ηχοαπορροφητικών υλικών στο εσωτερικό των μηχανών.
• Εφαρμογή προγράμματος προληπτικής συντήρησης του μηχανολογικού εξοπλισμού, καθώς τυχόν φθαρμένα εξαρτήματα (ρουλεμάν, ιμάντες, ράουλα κ.ά.) ενδέχεται να αυξήσουν τα επίπεδα του θορύβου. 
• Εγκιβωτισμός του θορυβώδους εξοπλισμού σε ηχομονωμένο κουβούκλιο (εφόσον είναι τεχνικά δυνατό).
• Απομάκρυνση του θορυβώδους εξοπλισμού από τον κύριο χώρο παραγωγής (π.χ. τοποθέτηση σε εξωτερικό χώρο). 
• Η αντικατάσταση ή μετατροπή τμημάτων μηχανών, (π.χ. χρήση μηχανισμών μετάδοσης κίνησης με ιμάντα, αντί των πιο θορυβωδών οδοντοκινήσεων, ή η χρήση ηλεκτρικών εργαλείων αντί εργαλείων πεπιεσμένου αέρα).
• Η μείωση της ταχύτητας κοπής, περιστροφής ή κρούσης.

 
Ακόμα, μπορούν να ληφθούν μέτρα βελτίωσης του σχεδιασμού της παραγωγικής διαδικασίας σε κάθε συγκεκριμένο χώρο, ώστε να εξασφαλίζεται η ελαχιστοποίηση της ηχορύπανσης.

Μέτρα στη διαδρομή διάδοσης του θορύβου
Είναι αυτά που εφαρμόζονται στις περισσότερες περιπτώσεις. Θεωρείται ότι έχουν μικρότερο αντίκτυπο στην οργάνωση της εργασίας και τη λειτουργία του εξοπλισμού, αλλά αυτό δεν αληθεύει πάντα. Είναι αποτελεσματικά για διορθωτικές παρεμβάσεις, αλλά μπορούν επίσης να εξετάζονται και κατά τη φάση του σχεδιασμού. Η πραγματική αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από τις ακουστικές συνθήκες και μπορούν να φέρουν καλά αποτελέσματα, εφόσον είναι κατάλληλα μελετημένα, αλλά ενδέχεται επίσης να οδηγούν σε υψηλό κόστος με περιορισμένα ακουστικά οφέλη. 

Σε αυτή την κατηγορία, ανήκουν οι τρόποι κατά τους οποίους επιτυγχάνεται μείωση του θορύβου, που δέχεται ο εργαζόμενος, με την επέμβαση στο μέσο διάδοσης του θορύβου, όπως η τοποθέτηση ηχομονωτικών διαχωριστικών πετασμάτων (ηχοφραγμάτων) μεταξύ πηγής και περιοχής προστασίας. Τα προπετάσματα αντιστοιχούν σε τμήματα τοίχου, τα οποία όμως δεν συναρμόζονται σε καμία από τις άκρες τους. Αποτρέπουν τα προβλήματα πρόσβασης, αλλά η απόδοσή τους είναι περιορισμένη και πρέπει να πληρούν κάποιες ελάχιστες απαιτήσεις όπως:

• να είναι τοποθετημένα όσο το δυνατόν πιο κοντά στις θέσεις εργασίας
• να έχουν επαρκές ύψος (κατά προτίμηση διπλάσιο από το ύψος του αυτιού)
• να έχουν επαρκές πλάτος (περίπου διπλάσιο του ύψους τους)
• να επενδύονται με κατάλληλο ηχοαπορροφητικό υλικό.

Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να προσδιορίζεται το μήκος κύματος του εκάστοτε θορύβου, έτσι ώστε να προσδιορισθεί το μέγεθος του ηχοφράγματος. Για παράδειγμα, στα 20 Hz το μήκος κύματος είναι ίσο περίπου με 17 m (λ= 17 m), άρα το ηχοπέτασμα θα πρέπει να έχει διαστάσεις 17 Χ 17 (m) ώστε να είναι αποτελεσματικό στη συχνότητα αυτή! Στα 20.000 Hz το μήκος κύματος είναι ίσο με 1,78 cm. Όσο πιο μεγάλο μήκος κύματος (ή πιο χαμηλή συχνότητα) έχει ένας θόρυβος, τόσο πιο εύκολα “περνάει” από παραπλήσια εμπόδια.

Μέτρα στον δέκτη του θορύβου
Στην κατηγορία αυτή, ανήκουν οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται μείωση του θορύβου, που δέχεται ένας εργαζόμενος, με την επέμβαση στον ίδιο τον εργαζόμενο. Αυτό είναι εφικτό με τους παρακάτω τρόπους: 

• Την οριοθέτηση του χώρου εργασίας ώστε να απαγορεύεται η πρόσβαση σε περιοχές όπου οι εργαζόμενοι είναι πιθανό να εκτίθενται σε επίπεδα θορύβου που υπερβαίνουν τα 85 dB(A).
• Την οργάνωση της εργασίας με τρόπο ώστε να περιοριστεί το χρονικό διάστημα παραμονής των εργαζομένων σε θορυβώδεις χώρους (λαμβάνοντας υπόψη ότι η μείωση κατά 50% του χρόνου έκθεσης οδηγεί σε μείωση του θορύβου μόλις κατά 3dB(A)).
• Τον προγραμματισμό των εργασιών με στόχο την έκθεση όσο το δυνατότερο λιγότερων εργαζομένων σε θορυβώδη εργασία.
• Την ενημέρωση και την εκπαίδευση των εργαζομένων σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, τα μέτρα για την εξασφάλιση χαμηλών επιπέδων εργασιακού θορύβου και τον σωστό τρόπο χρήσης των μέσων ατομικής προστασίας.
• Την επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων (ιατρικές εξετάσεις, ακοογράμματα).
• Την κυκλική εναλλαγή των εργαζομένων στις θέσεις εργασίας που είναι περισσότερο επιβαρυμένες από τον θόρυβο. 
• Την κατασκευή ειδικών χώρων με ηχομόνωση (control rooms), για την παραμονή του εργαζόμενου σε περιπτώσεις όπου δεν είναι αναγκαίο να βρίσκεται πλησίον των πηγών θορύβου σε όλη τη διάρκεια της εργασίας 
• Την χορήγηση ατομικών μέσων προστασίας.