Πρόληψη

Η πρόληψη των φαινομένων εργασιακής βίας και παρενόχλησης συνιστά σημαντικό στοιχείο για τη βελτίωση του επαγγελματικού βίου και την αποτροπή του κοινωνικού αποκλεισμού. Η έγκαιρη λήψη μέτρων συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία ενός καλού εργασιακού περιβάλλοντος. Ένα ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον έχει αποδειχθεί ότι αποφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη, τόσο στους εργαζόμενους όσο και στην ευημερία της επιχείρησης. 
Η υιοθέτηση μιας στρατηγικής πρόληψης κατά της εργασιακής βίας και παρενόχλησης μπορεί να αποδειχτεί αποτελεσματική όταν περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις και αποσκοπεί στη βελτίωση του ψυχοκοινωνικού εργασιακού περιβάλλοντος. Οι εργοδότες πρέπει να λαμβάνουν μέτρα πριν γίνουν καταγγελίες για τέτοια περιστατικά. Καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της εν λόγω στρατηγικής κρίνεται η συμμετοχή των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους.

Ειδικότερα

Η πρόληψη της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας αφορά στην πρόληψη της εκδήλωσης βίαιων και παρενοχλητικών συμπεριφορών ή τουλάχιστον τον περιορισμό τους. Οι προτεραιότητες που θα τεθούν και οι προκλήσεις που θα προκύψουν εξαρτώνται από το είδος της επιχείρησης και τις συνθήκες που επικρατούν σε αυτή.

Στη συνέχεια περιγράφονται τα 5 σημαντικότερα βήματα που μπορεί να ακολουθήσει μια επιχείρηση για να χαράξει και να εφαρμόσει με συστηματικό τρόπο μια αποτελεσματική στρατηγική πρόληψης κατά της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία.

1. Το πιο σημαντικό βήμα σε κάθε στρατηγική πρόληψης είναι η δέσμευση της διοίκησης που θα λαμβάνει υπόψη την ηθική, αλλά και τη νομική διάσταση του θέματος. Η διασφάλιση υποστήριξης της διοίκησης αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχή εφαρμογή μιας τέτοιας στρατηγικής. Η δέσμευση της διοίκησης κοινοποιείται καλύτερα με μια γραπτή πολιτική. Η πολιτική αυτή πρέπει να είναι το αποτέλεσμα διαβούλευσης μεταξύ των εκπροσώπων των εργοδοτών και των εκπροσώπων των εργαζομένων.

2. Ενσωμάτωση της πολιτικής στην ευρύτερη πολιτική της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας στην εργασία, με στόχο την προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας και ευεξίας των εργαζομένων

3. Εντοπισμός και εκτίμηση των δυνητικών κινδύνων, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, τυχόν εγγενή επικινδυνότητα που πηγάζει από

• τη φύση της δραστηριότητας 
• τη θέση εργασίας 
• παράγοντες όπως το φύλο και η ηλικία ή
• άλλα χαρακτηριστικά που αποτελούν λόγους διάκρισης, καθώς και
• κινδύνους που αφορούν σε ειδικές ομάδες εργαζομένων (όπως εργαζόμενοι σε βάρδιες, σε νυχτερινή εργασία, νεοπροσληφθέντες/είσες κ.λπ.) 

4. Ανάπτυξη και εφαρμογή μιας δραστικής προληπτικής πολιτικής με σαφείς κατευθυντήριες γραμμές που θα αποθαρρύνει κάθε μορφή καταχρηστικής συμπεριφοράς. 

Μια τέτοια προληπτική πολιτική μπορεί να περιλαμβάνει:

α. Γενικές βελτιώσεις στο ψυχοκοινωνικό περιβάλλον. 

Ενδεικτικά:

• αποφυγή ασαφειών ως προς τους ρόλους και τα καθήκοντα
• επαρκή πληροφόρηση σχετικά με τους στόχους
• επαρκή πληροφόρηση σχετικά με τις αλλαγές που εφαρμόζονται συχνά (νέα προϊόντα, νέες τεχνολογίες, οργανωτικές αλλαγές κ.ά.) και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο διεκπεραιώνονται τα καθήκοντα/ εργασίες
• περιορισμό της μονότονης και επαναλαμβανόμενης εργασίας
• βελτίωση της στάσης και της συμπεριφοράς των εργοδοτών/προϊσταμένων, που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα επίπεδα ευημερίας και του άγχους των εργαζομένων.

β. Προληπτικές ενέργειες όσον αφορά στον σχεδιασμό του χώρου εργασίας. Η ασφάλεια του κτιρίου είναι πολύ σημαντική για τον σχεδιασμό του χώρου εργασίας. 

Ενδεικτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν υπόψη:

• κλειδαριές σε εισόδους 
• φωτισμός
• έξοδοι κινδύνου
• χρήση επαρκούς εξωτερικού φωτισμού γύρω από τον χώρο εργασίας και κοντά σε εισόδους
• τοποθέτηση καμερών παρακολούθησης σε κοινόχρηστους χώρους όπως είσοδοι, χώροι στάθμευσης, αίθουσες αναμονής κ.λπ.
• συστήματα συναγερμού
• κωδικοποιημένη ασφάλεια θυρών
• εξάλειψη των αντικειμένων που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως όπλα
• παροχή εργονομικών καθισμάτων, διάκοσμου κ.ά. 

γ. Οργάνωση εργασίας και σχεδιασμός θέσεων εργασίας λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως: 

• επάρκεια προσωπικού
• τακτική απομάκρυνση μετρητών και πολύτιμων ειδών
• διαχείριση και μείωση ουρών αναμονής, τακτική ενημέρωση σχετικά με καθυστερήσεις κ.ά.
• συνοδεία του προσωπικού όπου κρίνεται απαραίτητο
• διατήρηση επαφής με όσους εργάζονται μόνοι
• καλύτερη υποδοχή και ενημέρωση του κοινού

δ. Ορισμός ατόμου αναφοράς για ζητήματα βίας και παρενόχλησης, το οποίο θα έχει αρμοδιότητες ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης, κατάρτισης, και καθοδήγησης του προσωπικού 

• για την αναγνώριση μη αποδεκτών συμπεριφορών και πρώτων ενδείξεων επιθετικότητας
• σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης δύσκολων περιστατικών βίας και παρενόχλησης.

ε. Καμπάνια ενημέρωσης με ανάρτηση υλικού (αφίσες, ανακοινώσεις) κατά της βίας και της παρενόχλησης σε χώρους του φορέα και διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων για το θέμα, τα οποία διατίθενται δωρεάν από κρατικούς φορείς, από φορείς Κοινωνικών Εταίρων ή/και από φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο.

στ. Διοργάνωση επιμορφώσεων διευθυντικών στελεχών, προκειμένου να γνωρίσουν την ισχύουσα νομοθεσία, την Στρατηγική του φορέα και τον ρόλο τους στην κατεύθυνση της διασφάλισης ενός εργασιακού περιβάλλοντος απαλλαγμένου από βία και παρενόχληση.

5. Αξιολόγηση σε τακτική βάση της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων προληπτικών μέτρων και των μέτρων αντιμετώπισης και - αναθεώρηση/επικαιροποίηση της εκτίμησης κινδύνων και των προαναφερόμενων μέτρων.

Επιπρόσθετα 

Σε περίπτωση εκδήλωσης εργασιακής βίας ή παρενόχλησης παρά τη λήψη μέτρων, η πρόληψη έγκειται στη διαμόρφωση πολιτικής εντός επιχείρησης για τη διαχείριση των εσωτερικών καταγγελιών (άρθρο 10, ν.4808/21). Θα πρέπει να υπάρχουν γνωστές διαδικασίες, οι οποίες ακολουθούνται και με τις οποίες επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση των επιβλαβών επιπτώσεων στο θύμα, καθώς και η πρόληψη τυχόν συναισθημάτων ενοχής ή φόβου που είναι πιθανό να αναπτύξει μετά από μια πράξη επίθεσης και τα οποία μπορεί να το αποτρέψουν από την υποβολή καταγγελίας.

Η πολιτική θα πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:

α) ασφαλείς και εύκολα προσβάσιμους διαύλους επικοινωνίας για την υποδοχή των καταγγελιών, καθώς και τον προσδιορισμό των αρμοδίων προσώπων εντός της επιχείρησης για την παραλαβή και την εξέταση των καταγγελιών και την ενημέρωση των καταγγελλόντων
β) έρευνα και εξέταση των καταγγελιών με αμεροληψία και προστασία της εμπιστευτικότητας και των προσωπικών δεδομένων των θυμάτων και των καταγγελλόμενων
γ) την απαγόρευση αντιποίνων και περαιτέρω θυματοποίησης του θιγόμενου προσώπου
δ) την περιγραφή των συνεπειών επί διαπίστωσης παραβιάσεων
ε) τη συνεργασία και την παροχή κάθε σχετικής πληροφορίας στις αρμόδιες αρχές, εφόσον ζητηθεί. 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Bulling at work (factsheet 23)/ EU-OSHA

Experiences of violence and harassment at work: A global first survey / ILO, 2022
 

Violence and harassment at work: A practical guide for employers/ ILO.- Geneva: International Labour Office, 2022   ISBN: 978-92-2-037595-2 (web PDF

Violence at work (factsheet 24)/ EU-OSHA
 

Βία και παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας/ ΚΕΘΙ, 2022
 

Εργασία χωρίς βία και παρενόχληση: Οδηγός του ΣΕΒ για τις επιχειρήσεις/ ΣΕΒ, Μάρτιος 2022
 

Βία και παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας/ Ν. Μοσχοβάκου, Μ. Παπαγιαννοπούλου.- Αθήνα : Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), 2022.- 174 σ.  ISBN 978-960-6737-47-3

Παρενόχληση και βία στην εργασία :  Μέτρα και ρυθμίσεις του νόμου 4808/21: Οδηγός για τις επιχειρήσεις/ Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ), Αθήνα 2022, 26 σ.