Εκτίμηση επικινδυνότητας - Πρόληψη

Η εκτίμηση της επικινδυνότητας και τα μέτρα πρόληψης πυρκαγιών – εκρήξεων στους χώρους εργασίας, πρέπει να περιλαμβάνονται στο πλαίσιο της γραπτής εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου. Στο πλαίσιο των μέτρων προστασίας περιλαμβάνονται οι διαδικασίες για τη διαχείριση των επικίνδυνων υλικών (εύφλεκτα, εκρηκτικά κ.λπ.), οι διαδικασίες ασφαλούς εργασίας (π.χ. θερμές εργασίες), ο έλεγχος των πηγών θερμότητας – ανάφλεξης, η εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων κ.ά. Εφαρμόζονται, ανάλογα με το είδος της παραγωγικής διαδικασίας και των εγκαταστάσεων, συγκεκριμένες νομοθετικές προβλέψεις, κανονισμοί και πρότυπα.
Για την εκτίμηση της επικινδυνότητας είναι σημαντικό να αναγνωριστούν οι χώροι εργασίας, οι δραστηριότητες, οι συνθήκες που μπορεί να οδηγήσουν σε προϋποθέσεις έναρξης μιας πυρκαγιάς ή έκρηξης. Για την αποφυγή έναρξης και επέκτασης μιας φωτιάς, αλλά και για την κατάσβεσή της, πρέπει να εμποδιστεί η συνύπαρξη τριών παραγόντων: καύσιμης ύλης, κατάλληλης θερμοκρασίας (ανάλογα με την καύσιμη ύλη) και οξειδωτικού παράγοντα (συνήθως οξυγόνο του αέρα). Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν το λεγόμενο «τρίγωνο της φωτιάς». Επιπλέον, υπάρχει και ένας τέταρτος παράγοντας, οι ελεύθερες ρίζες, που επίσης συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πυρκαγιάς (οι τέσσερις αυτοί παράγοντες αποτελούν το λεγόμενο «τετράεδρο της φωτιάς»).
Μια βασική πλευρά της διαχείρισης των εύφλεκτων υλικών σε έναν χώρο εργασίας, είναι η εύρεση πληροφοριών σχετικά με τις συνθήκες στις οποίες μπορεί να ξεκινήσει η ανάφλεξη (για παράδειγμα η γνώση της θερμοκρασίας ανάφλεξης ή αυτανάφλεξης). Σχετικές πληροφορίες υπάρχουν στα δελτία δεδομένων ασφάλειας των υλικών (SDS) και στη σχετική βιβλιογραφία.
Σημαντικός, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι και ο κίνδυνος έκρηξης σε έναν χώρο εργασίας, ακόμη και στην περίπτωση όπου δεν αναφερόμαστε σε παραγωγικές διαδικασίες που αφορούν σε χρήση υλικών που χαρακτηρίζονται ως «εκρηκτικά». Εκρήξεις, για παράδειγμα, μπορούν να συμβούν, κάτω από ορισμένες συνθήκες και, αν δεν λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας, σε περιπτώσεις δημιουργίας εκρηκτικής ατμόσφαιρας λόγω ύπαρξης εύφλεκτων αερίων ή σκόνης (π.χ. χρήση πτητικών διαλυτών, διαρροή υγραερίου ή φυσικού αερίου, σκόνη μετάλλων ή άλλων υλικών σε πολύ λεπτό διαμερισμό). Για τις εκρηκτικές ατμόσφαιρες υπάρχει ειδική νομοθεσία (ΠΔ 42/2003).
Για την πρόληψη μιας φωτιάς ή έκρηξης, καθοριστικός είναι ο έλεγχος των πηγών θερμότητας – ανάφλεξης. Τέτοιες πηγές σε έναν χώρο εργασίας (ανάλογα με τη φύση της παραγωγικής διαδικασίας και των εργασιακών δραστηριοτήτων), ενδεικτικά μπορεί να είναι: 

• γυμνές φλόγες
• κάπνισμα ή υπολείμματα καπνίσματος
• στατικός ηλεκτρισμός
• ηλεκτρικές εγκαταστάσεις
• συσκευές, που δεν είναι αντιεκρηκτικού τύπου (π.χ. άνοιγμα ενός διακόπτη, λαμπτήρες κ.λπ.), σε περιβάλλον εκρηκτικής ατμόσφαιρας
• κεραυνοί
• εκρήξεις - πυρκαγιές (είτε από τον εσωτερικό είτε από τον εξωτερικό χώρο της εγκατάστασης)
• θερμές επιφάνειες και διάφορα στοιχεία του εξοπλισμού (π.χ. σωλήνες μεταφοράς ζεστού νερού, ατμού ή θερμού αέρα, θερμαντικά σώματα, οικιακές συσκευές)
• μηχανικά μέρη όπου αναπτύσσεται υψηλή θερμοκρασία (π.χ. κινητήρες)
• διεργασίες που περιλαμβάνουν τρόχισμα, άλεση, κοπή, συγκόλληση, και γενικότερα επαφή μεταλλικών επιφανειών κ.ά.
• ηλεκτρομαγνητικά πεδία στο φάσμα συχνοτήτων από 9 kHz έως 300 GHz
• ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στο φάσμα συχνοτήτων από 300 GHz έως 3 x 106 GHz ή σε μήκη κύματος από 1000 μm (οπτικό φάσμα)
• ιοντίζουσα ακτινοβολία
• υπέρηχοι
• χημικές αντιδράσεις
• αδιαβατική συμπίεση, ωστικά κύματα, αέρια που διέρχονται από ακροφύσιο.