Ακτινοβολία στην ηλεκτροσυγκόλληση

Η προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων δεν μπορεί να εφαρμοσθεί, αν πρωτίστως δεν έχουν αναγνωριστεί και αξιολογηθεί, οι κίνδυνοι στους οποίους εκτίθενται κατά την εκτέλεση της εργασίας τους.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που είτε λόγω ελλιπούς πληροφόρησης για την επικινδυνότητα των εργασιακών διαδικασιών, είτε εξαιτίας μη κατάλληλης αξιολόγησης της επικινδυνότητας αυτών ή/και των παραπροϊόντων τους, τα μέτρα πρόληψης και προστασίας δεν λαμβάνονται καθόλου ή είναι ελλιπή.
Συνήθως αυτό συμβαίνει όταν οι επιπτώσεις στην ασφάλεια ή/και την υγεία από την έκθεση του εργαζόμενου σε κάποιον κίνδυνο, δεν είναι άμεσα ορατές ή όταν εκτιμάται (εσφαλμένα) ότι η επικινδυνότητα είναι πολύ χαμηλότερου επιπέδου από την πραγματική.
Μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να θεωρηθεί η επικινδυνότητα, που προέρχεται από την παραγόμενη ακτινοβολία, κατά την εκτέλεση εργασιών ηλεκτροσυγκόλλησης.
Όσοι έχουν βρεθεί σε χώρο που εκτελούνται εργασίες ηλεκτροσυγκόλλησης είναι σίγουρο ότι θα έχουν παρατηρήσει την έντονη λάμψη που παράγεται λόγω της δημιουργίας ηλεκτρικού τόξου μεταξύ του ηλεκτροδίου και της μεταλλικής επιφάνειας. 
Η έντονη λάμψη είναι ουσιαστικά ένα μόνο μέρος της συνολικής ακτινοβολίας που παράγεται και αποτελεί την ακτινοβολία που εκπέμπεται στο ορατό τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που γίνεται άμεσα αντιληπτή. Η συνολική, όμως, παραγόμενη ακτινοβολία που εκπέμπεται ανήκει σε περιοχή του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος από τις υπεριώδεις (IR) ως τις υπέρυθρες (UV) ακτινοβολίες. Ένα μέρος των ακτινοβολιών, οι οποίες εκπέμπονται στη συγκεκριμένη φασματική περιοχή μπορούν να γίνουν έμμεσα αντιληπτές από τον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της αύξησης της θερμοκρασίας που παρατηρείται στην επιφάνεια της επιδερμίδας, ενώ για το υπόλοιπο μέρος δεν υπάρχουν οι φυσικοί μηχανισμοί ώστε να γίνει αντιληπτό.
Και τα τρία είδη ακτινοβολίας (IR, ορατή, UV) αποτελούν πηγές κινδύνου όχι μόνο για τον άμεσα εμπλεκόμενο χειριστή της συσκευής ηλεκτροσυγκόλλησης, αλλά και για εργαζόμενους σε παρακείμενες θέσεις εργασίας. Οι επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό είναι άμεσα συνδεδεμένες με το είδος της ακτινοβολίας, την έντασή της, την απόσταση από την πηγή και τη διάρκεια της έκθεσης.
Τα φυσικά χαρακτηριστικά της ακτινοβολίας UV είναι αυτά που την κατατάσσουν ως την πιο επικίνδυνη σε σχέση με την IR και την ορατή. Η περιοχή του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που κατατάσσονται οι ακτινοβολίες UV είναι ουσιαστικά το σύνορο μεταξύ μη ιοντίζουσας και ιοντίζουσας ακτινοβολίας. Η ακτινοβολία που παράγεται από την ηλεκτροσυγκόλληση ανήκει στην κατηγορία της μη ιοντίζουσας ακτινοβολίας, επομένως δεν μπορεί προκαλέσει ιοντιζμό των ατόμων με ότι αυτό συνεπάγεται για τις δυσμενείς επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό.
Το ότι η παραγόμενη ακτινοβολία δεν ανήκει στην περιοχή της ιοντίζουσας ακτινοβολίας δεν σημαίνει ότι δεν είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο. Ως άμεση επίπτωση και συνάμα έμμεσος τρόπος αντίληψης της ύπαρξής της, είναι η αύξηση της θερμοκρασίας στις επιφάνειες που προσπίπτει. Έτσι είναι πολύ πιθανό να προκληθούν εγκαύματα σε ιστούς του δέρματος, των ματιών και όσων περιοχών βρίσκονται ακάλυπτες και απροστάτευτες. Η ακτινοβολία UV, ανάλογα με την συχνότητα και τον χρόνο έκθεσης, μπορεί να προκαλέσει σε βάθος χρόνου, πρόωρη γήρανση του δέρματος, ακόμη και εμφάνιση καρκίνου.
Πιο συγκεκριμένα η υπεριώδης ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (UV) διακρίνεται σε:

• Ακτινοβολία UV-A (315 nm – 400 nm): επικίνδυνη μόνο σε μεγάλες δόσεις.
• Ακτινοβολία UV-Β (280 nm – 315 nm): προκαλεί μαύρισμα του δέρματος, εγκαύματα ή άλλες σοβαρές βλάβες στην επιδερμίδα.
• Ακτινοβολία UV-C (40 nm – 280 nm): πολύ επικίνδυνη διότι προκαλεί μεταλλάξεις στο κυτταρικό γονιδίωμα.

Ο αυξημένος κίνδυνος εξαιτίας της έκθεσης σε ακτινοβολία UV και οι αποδεδειγμένα αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία όσων εκτίθενται, οδήγησε την Διεθνή Επιτροπή για την Έρευνα στον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας να την χαρακτηρίσει ως «καρκινογενή για τον άνθρωπο» (IARC, 2009)
Όσον αφορά στους ιστούς των ματιών, ιστούς μεγαλύτερης ευαισθησίας από τους αντίστοιχους της επιδερμίδας, τα αρνητικά αποτελέσματα γίνονται πολύ πιο γρήγορα αντιληπτά. Ο κερατοειδής χιτώνας επηρεάζεται, το μάτι κοκκινίζει, υπάρχει έντονη ενόχληση και η αίσθηση ότι υπάρχουν ξένα σώματα μέσα σε αυτό. Αυτό σημαίνει ότι ο κερατοειδής χιτώνας έχει υποστεί έγκαυμα, του οποίου το μέγεθος είναι ανάλογο με την δόση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας. 
Σε κάθε περίπτωση, η ένταση της ακτινοβολίας, η απόσταση από την πηγή και ο χρόνος έκθεσης αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες στην εμφάνιση των αρνητικών για την υγεία επιδράσεων.
Η αυξημένη επικινδυνότητα της παραγόμενης ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια των ηλεκτροσυγκολλήσεων καθιστά απαραίτητη την ύπαρξη προστατευτικών διατάξεων, τόσο για τους χειριστές των συσκευών ηλεκτροσυγκόλλησης όσο και για τους εργαζόμενους σε θέσεις εργασίας πλησίον του χειριστή. Η κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου πραγματοποίησης εργασιών ηλεκτροσυγκόλλησης, ώστε οι γύρω επιφάνειες να αποτρέπουν τις αντανακλάσεις, η δημιουργία διατάξεων οπτικής απομόνωσης από τα παρακείμενα τμήματα, η τοποθέτηση της κατάλληλης σήμανσης, ο καθορισμός των επικίνδυνων ζωνών και η χρήση των απαραίτητων μέσων ατομικής προστασίας για τους χειριστές αποτελούν ενέργειες ύψιστης σημασίας. Σημαντικό ρόλο παίζει η εκπαίδευση και η ενημέρωση σχετικά με τον ασφαλή χειρισμό των συσκευών ηλεκτροσυγκόλλησης, καθώς και η κατανόηση των δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία σε περίπτωση ανασφαλούς τρόπου πραγματοποίησης των εν λόγω εργασιών.
Ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, είναι το γεγονός ότι η ακτινοβολία του ηλεκτρικού τόξου, μέσω διαφόρων φωτοχημικών αντιδράσεων με το οξυγόνο του ατμοσφαιρικού αέρα (φωτόλυση του μοριακού οξυγόνου), μπορεί να παράγει όζον σε συγκεντρώσεις, οι οποίες ειδικά σε συγκολλήσεις ανοξείδωτου χάλυβα, είναι ιδιαίτερα υψηλές. Η εισπνοή όζοντος μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, αλλά και διάφορες πνευμονικές βλάβες.
Η φωτόλυση του μοριακού οξυγόνου του ατμοσφαιρικού αέρα γίνεται λόγω του ότι η παραγόμενη ακτινοβολία περιέχει μήκη κύματος, τα οποία ανήκουν στο φάσμα της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV). 
Το οξυγόνο της ατμόσφαιρας φωτολύεται από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία µε μήκη κύματος <240nm και οδηγεί στη δημιουργία ατόμων οξυγόνου. 
Ακολούθως, τα άτομα του οξυγόνου επανασυνδέονται µε µόρια Ο₂ και παράγουν µόρια Ο₃ µέσω εξώθερμης αντίδρασης.
Το Ο₃ δεν παραμένει για πολλή ώρα στην περιοχή των εργασιών μετά τη δημιουργία του, μιας και τα µόριά του, απορροφούν υπεριώδη ακτινοβολία µε μήκη κύματος <320nm και καταστρέφονται. 
Επιπλέον, το ατομικό οξυγόνο, αντιδρά µε το Ο₃ μετατρέποντάς το σε Ο₂.
Από όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι λόγω της ύπαρξης όζοντος (Ο₃) (εκτός από τα υπόλοιπα παραγόμενα καπναέρια κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ηλεκτροσυγκόλησης), είναι απαραίτητος ο καλός εξαερισμός των χώρων και, κατά περίπτωση, η αποβολή εκτός αυτών, των επιβλαβών ουσιών, μέσω τοπικών απαγωγών.  
Αναφορικά με τα μέσα ατομικής προστασίας ενδεικτικά αναφέρονται:

• Για την προστασία των ματιών: κάσκα ή μάσκα, η απαιτούμενη παρεχόμενη προστασία της οποίας σχετίζεται με την ένταση του ρεύματος. 

• Για την προστασία των χεριών: γάντια από δέρμα
• Για την προστασία ευαίσθητων οργάνων του σώματος: δερμάτινη ποδιά
   

Πηγές 
tee-tkm – Ιστοσελίδα ΤΕΕ-ΤΚΜ 
Περιοδικό Moulding – Moulding Magazine – Additive Manufacturing | ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ – ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ
Welder.Gr | Έμπειρος Ηλεκτροσυγκολλητής | TIG MIG MAG MMA
https://www.ntua.gr/el/
Κίνδυνοι για την υγεία από την ηλεκτροσυγκόλληση | ΕΛΙΝΥΑΕ (elinyae.gr)