Ατομικά και συλλογικά μέτρα πρόληψης και προστασίας του εργαζόμενου

Η μεθοδολογία που ακολουθείται για τη μείωση ή την εξάλειψη των βιολογικών παραγόντων διαφέρει ανά περίπτωση εξέτασης βιολογικού παράγοντα, ενώ σε κάθε περίπτωση βιολογικού κινδύνου: α) ο εργοδότης αποφεύγει τη χρήση επιβλαβών βιολογικών παραγόντων, εφόσον αυτό επιτρέπεται από τη φύση της δραστηριότητας, αντικαθιστώντας τους από βιολογικούς παράγοντες οι οποίοι υπό τις συνθήκες χρήσης τους και βάσει των υπαρχουσών γνώσεων είναι ακίνδυνοι ή λιγότερο επικίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων, β) οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι κατάλληλα και επαρκώς εκπαιδευμένοι  προκειμένου να ακολουθούνται ασφαλείς πρακτικές εργασίας με αυτούς. 

Πρώτιστο μέλημα κατά την ασφαλή πρακτική εργασίας είναι η εφαρμογή μέτρων ατομικής προστασίας ή μέτρων υγιεινής στους εργαζομένους ανάλογα με τη φύση του βιολογικού παράγοντα. Στις ασφαλείς πρακτικές εργασίας με τους βιολογικούς παράγοντες ακολουθούνται οι επόμενες ενέργειες: 

• Κατάλληλος καθαρισμός και απολύμανση του χώρου ή και των χώρων όπου απελευθερώνονται βιολογικοί παράγοντες με γνώμονα τους κανονισμούς υγιεινής και της χρήσης προειδοποιητικών σημάτων.
• Ασφαλής χειρισμός-μεταφορά των βιολογικών παραγόντων καθώς και  αποκομιδής των μολυσμένων απορριμμάτων.
• Αποφυγή δημιουργίας αερολύματος ή σκόνης κατά τις διαδικασίες καθαρισμού ή συντήρησης, καθώς πολλοί βιολογικοί παράγοντες μεταδίδονται μέσω του αέρα, όπως οι τοξίνες των μουχλιασμένων δημητριακών.
• Τακτική απολύμανση χώρων, εξοπλισμού και ιματισμού (καθώς πολλοί μικροοργανισμοί παράγουν σπόρια) σε περιπτώσεις εργαζομένων που απασχολούνται στον τομέα διαχείρισης των αποβλήτων (συλλογή-διαλογή-διάθεση). Στον τομέα της ανακύκλωσης (χαρτιών, γυαλιών, συνθετικών υλών και υλών συσκευασίας) και της λιπασματοποίησης ευδοκιμούν οι ευρωτομύκητες που προκαλούν αλλεργίες και αναπνευστικά προβλήματα (π.χ. ασπεργίλλωση). Στα κέντρα επεξεργασίας αστικών λυμάτων τα βιοαεροζόλ, στα οποία εκτίθενται οι εργαζόμενοι, περιλαμβάνουν βακτήρια, μύκητες, ενδοτοξίνες, αλλά και πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs) προκαλώντας πνευμονικές νόσους, γαστρεντερολογικά προβλήματα (διάρροια, ναυτία, έμετοι), αλλεργικές και δερματικές ασθένειες, εξανθήματα, ερεθισμούς της μύτης και των ματιών, συμπτώματα παρόμοια με αυτά της γρίπης καθώς και σύνδρομο οργανικής τοξικής σκόνης (ODTS). Η διαχείριση νοσοκομειακών αποβλήτων και οι τραυματισμοί με βελόνες μπορούν να προκαλέσουν ιογενείς μολύνσεις (ηπατίτιδας και HIV λοίμωξη).   
• Έλεγχος, όπου απαιτείται και είναι τεχνικώς εφικτό, της παρουσίας βιολογικών παραγόντων εκτός του χώρου του πρωτογενούς φυσικού περιορισμού.
• Ανάρτηση γραπτών οδηγιών ή αφισών στο χώρο εργασίας στις οποίες ορίζεται τουλάχιστον η διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται σε περίπτωση: α) σοβαρού ατυχήματος ή περιστατικού που σχετίζεται με τον χειρισμό βιολογικού παράγοντα, β) χειρισμού βιολογικού παράγοντα της ομάδας 4. Σε εκείνη την περίπτωση που συμβεί κάποιο ατύχημα ή περιστατικό που σχετίζεται με τον χειρισμό βιολογικού παράγοντα, οι εργαζόμενοι οφείλουν να αναφέρουν αμέσως το γεγονός στον εργοδότη, στον τεχνικό ασφάλειας και στο γιατρό εργασίας. Αν σημειωθεί ασθένεια ή θάνατος εργαζομένων μετά την διαδικασία ολοκλήρωσης της διάγνωσης με την οποία διαπιστώνεται ότι οφείλονται σε έκθεση σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία, αναγγέλλονται άμεσα από τον ιατρό εργασίας μέσω της επιχείρησης ή/και από τον ασφαλιστικό οργανισμό στην αρμόδια επιθεώρηση εργασίας.
• Ειδικά μέτρα για τις βιομηχανικές μεθόδους παραγωγής, τα εργαστήρια και τους θαλάμους ζώων (άρθρο 16 του Π.Δ. 102/2020).
• Εκπόνηση και εφαρμογή σχεδίων: α) εκτάκτου ανάγκης για την αντιμετώπιση ατυχημάτων, β) πρώτων βοηθειών και προληπτικού εμβολιασμού στους εργαζόμενους (οι προληπτικοί εμβολιασμοί πρέπει να εκτελούνται λαμβάνοντας υπόψη τον κώδικα πρακτικής που παρέχεται στο παράρτημα VII του Π.Δ. 102/2020). 
• Επιπλέον αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή στις ενδεχόμενες επιπτώσεις όσον αφορά την ασφάλεια ή την υγεία των ιδιαίτερα ευαίσθητων εργαζομένων που απασχολούνται σε εργασίες με βιολογικούς παράγοντες, λαμβάνοντας υπόψη το ενδεχόμενο να απαιτούνται ειδικά προστατευτικά μέτρα, μεταξύ άλλων εξετάζοντας τη δυνατότητα να μην εργάζονται οι εργαζόμενοι αυτοί σε ζώνες όπου μπορούν να έλθουν σε επαφή με επικίνδυνους βιολογικούς παράγοντες. Τέλος, λαμβάνονται υπόψη σοβαρά οι εργαζόμενοι με υποκείμενα νοσήματα (π.χ. πνευμονικές ασθένειες, αλλεργίες και άσθμα, καρδιαγγειακά προβλήματα, διαβήτη και άλλες χρόνιες παθήσεις).