Φορείς αναγγελίας εργατικών ατυχημάτων

Στα κράτη – μέλη της ευρωπαϊκής κοινότητας υπάρχουν δύο είδη διαδικασιών αναγγελίας των εργατικών ατυχημάτων. Τα βασιζόμενα στην ασφάλιση συστήματα, διαθέτουν διαδικασίες αναγγελίας, οι οποίες βασίζονται κυρίως στη δήλωση των ατυχημάτων στον ασφαλιστικό τομέα, δημόσιο ή ιδιωτικό, ανάλογα με την περίπτωση και τα βασιζόμενα στην έννομη υποχρέωση του εργοδότη να δηλώνει τα ατυχήματα στις αρμόδιες εθνικές αρχές, οι οποίες συνήθως είναι η Εθνική Υπηρεσία Επιθεώρησης Εργασίας.
Στα βασιζόμενα στην ασφάλιση συστήματα, η χορήγηση ή η επιστροφή των σχετικών επιδομάτων και η καταβολή των παροχών της μετρητοίς (ημερήσιες αποζημιώσεις, μισθώματα κ.λπ.) λόγω εργατικών ατυχημάτων εξαρτώνται από την αναγγελία τους στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό ασφαλιστικό φορέα. Επιπλέον, σε ορισμένες από τις χώρες αυτές, τα επιδόματα που καταβάλλονται με βάση την ασφαλιστική νομοθεσία για τα εργατικά ατυχήματα, είναι υψηλότερα από ότι για τα μη εργατικά. Συνεπώς, στα συστήματα αυτά, υπάρχει οικονομικό κίνητρο για τον εργοδότη και τον εργαζόμενο να δηλώνει το εργατικό ατύχημα. Εξαιτίας αυτών των παραγόντων, τα επίπεδα αναγγελίας για τα εργατικά ατυχήματα είναι πολύ υψηλά στα βασιζόμενα στην ασφάλιση συστήματα και θεωρούνται ότι βρίσκονται περίπου στο 100%.

Στη χώρα μας τα εργατικά ατυχήματα καταγράφονται από διάφορες υπηρεσίες:

• Το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) καταγράφει τις αναγγελίες εργατικών ατυχημάτων που συλλέγει από τις περιφερειακές του υπηρεσίες, όπως και από την κεντρική υπηρεσία του.
• Ο Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ) καταγράφει όλα τα περιστατικά εργατικών ατυχημάτων, τα οποία επιδοτήθηκαν για αποχή από την εργασία τους.
• Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) καταγράφει τα εργατικά ατυχήματα στους ασφαλισμένους του ΕΦΚΑ και τους ελεύθερους επαγγελματίες ασφαλισμένους στον τέως ΟΑΕΕ
• Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας παρουσιάζει ξεχωριστούς πίνακες για τα εργατικά ατυχήματα που συμβαίνουν στα εμπορικά πλοία της χώρας.
• Το Υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας καταγράφει εργατικά ατυχήματα που αφορούν σε δικές του υπηρεσίες.
• Το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών, συγκεντρώνει τα εργατικά ατυχήματα που σχετίζονται με μεταφορές και επικοινωνίες.

ΕΦΚΑ (Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης)
Ο ΕΦΚΑ συγκεντρώνει ετησίως και δημοσιεύει τα εργατικά ατυχήματα. Τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται αφορούν στα ατυχήματα που συνέβησαν σε ασφαλισμένους μισθωτούς εργαζόμενους. Συλλέγονται από το ηλεκτρονικό αρχείο καταγραφής εργατικών ατυχημάτων (ηλεκτρονική Δήλωση Εργατικού Ατυχήματος) στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του ΕΦΚΑ (ΟΠΣ ΕΦΚΑ). Η καταγραφή τους εναρμονίζεται με τη Φάση ΙΙ της μεθοδολογίας του σχεδίου ESAW (European Statistics on Accidents at Work) της Eurostat, η οποία περιγράφει τον τόπο όπου συνέβη το ατύχημα και δίνει πληροφορίες για το θύμα και τη χρονική στιγμή του ατυχήματος. Με τη συμβολή της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) αξιοποιούνται όλες οι πληροφορίες της ηλεκτρονικής Δήλωσης Εργατικού Ατυχήματος και συμπληρώνεται η καταγραφή της Φάσης ΙΙΙ του σχεδίου ESAW, δηλαδή πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο συνέβη το ατύχημα, τη φύση και τη σοβαρότητα των τραυματισμών και τις συνέπειες του ατυχήματος. Οι παρεχόμενες πληροφορίες ταξινομούνται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος περιλαμβάνονται πίνακες με συγκριτικά στοιχεία προηγούμενων ετών, καθώς και δείκτες επίπτωσης των εργατικών ατυχημάτων, ως προς το σύνολο των ασφαλισμένων μισθωτών εργαζομένων, όπως αυτό προκύπτει από τη συγκέντρωση των Αναλυτικών Περιοδικών Δηλώσεων (ΑΠΔ). Στο δεύτερο μέρος αναλύονται τα δεδομένα εργατικών ατυχημάτων, όπως αυτά καταγράφηκαν αναλυτικά στις αντίστοιχες δηλώσεις. Στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται ανάλυση των δεδομένων που αφορούν στα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα.
Πηγή ΕΦΚΑ  https://www.efka.gov.gr/el

ΕΛΣΤΑΤ (Ελληνική Στατιστική Αρχή)
Η κατάρτιση στατιστικών Εργατικών Ατυχημάτων από την ΕΛΣΤΑ διενεργείται από το 1998 και τα στοιχεία εξάγονται σε ετήσια βάση. Η παρακολούθηση των εργατικών ατυχημάτων πραγματοποιείται σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 1338/2008 και τον Εφαρμοστικό Κανονισμό 349/2011, που αφορά στη συλλογή δεδομένων για τις στατιστικές των τομέων της Δημόσιας υγείας και της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία, καθώς και της σχετικής εθνικής νομοθεσίας (Ν. 551/1915, Α.Ν. 1846/1951 (Άρθρο 8, παράγραφος 4 περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων), Ν. 3850/2010, N. 4075/2012), εγκυκλίων από το ΙΚΑ (27/2011, 52/2011, 45/2010, 22/2004, 55/2001 και 15/1987) και του Κανονισμού Ασφαλιστικής Αρμοδιότητας του ΙΚΑ. Η περίοδος αναφοράς των εργατικών ατυχημάτων ορίζεται το έτος που συνέβη το ατύχημα. Η έρευνα αφορά, κυρίως, στους ασφαλισμένους του ΕΦΚΑ, στο πλαίσιο της μισθωτής εργασίας τους. Από το έτος 2021, με έτος αναφοράς το 2019, συλλέγονται στοιχεία εργατικών ατυχημάτων και για τους ελεύθερους επαγγελματίες ασφαλισμένους στον τέως ΟΑΕΕ. Τα ατυχήματα που συγκεντρώνονται αφορούν σε ασυνεχές συμβάν κατά τη διάρκεια της εργασίας, με την πρόκληση σωματικής ή διανοητικής βλάβης. Επιπροσθέτως, περιλαμβάνονται και τα ατυχήματα από και προς την εργασία, όπως ορίζεται από την περιγραφή της έννοιας του εργατικού ατυχήματος στην ελληνική νομοθεσία. Τα εργατικά ατυχήματα διακρίνονται σε θανατηφόρα και μη. Στην έρευνα παρακολούθησης των εργατικών ατυχημάτων της ΕΛΣΤΑΤ, και σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, αλλά και τις σχετικές εφαρμοστικές εγκυκλίους του ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ), περιλαμβάνονται όλα τα εργατικά ατυχήματα, ανεξαρτήτως αριθμού ημερών διακοπής της εργασίας και τα ατυχήματα, τα οποία αφορούν στη μετάβαση του θύματος από την οικία του στον χώρο εργασίας, αλλά και το αντίστροφο. Η βασική διάκριση των εργατικών ατυχημάτων αφορά σε θανατηφόρα και μη, ενώ για κάθε ένα εργατικό ατύχημα συλλέγονται δεδομένα για τις ακόλουθες μεταβλητές: 

• Στοιχεία ασφαλισμένου: το φύλο, η ηλικία του θύματος, η υπηκοότητα, το επάγγελμα, το καθεστώς απασχόλησης, η προϋπηρεσία. 
• Στοιχεία εργοδότη τοπικής μονάδας: η οικονομική δραστηριότητα της τοπικής μονάδας του εργοδότη, το μέγεθος της επιχείρησης που αφορά στην τοπική μονάδα του εργοδότη. 
• Στοιχεία ατυχήματος: η ημερομηνία του ατυχήματος, η ώρα του ατυχήματος, ο τόπος του ατυχήματος, το αν ήταν τροχαίο ή όχι, ο τόπος παροχής των πρώτων βοηθειών, το αν υπήρξε ανάγκη για νοσηλεία, το μέσο μεταφοράς του από τον τόπο του ατυχήματος στον τόπο νοσηλείας, η φύση του ατυχήματος, ο υλικός παράγοντας που οδήγησε στην κάκωση. 
• Συνέπειες του ατυχήματος: η διακοπή της εργασίας, οι ημέρες διακοπής, ο θάνατος, το είδος του τραυματισμού και το μέρος του σώματος που τραυματίστηκε. 

Από το έτος 2016 και με έτος αναφοράς το 2014, τρείς νέες μεταβλητές προστίθενται στις παραπάνω: 1) η θέση εργασίας, 2) η επαφή – τρόπος τραυματισμού και 3) ο υλικός παράγοντας που συνδέεται με την επαφή – τρόπο τραυματισμού. Από το έτος 2020 με έτος αναφοράς το 2018 δύο νέες μεταβλητές προστίθενται επιπλέον: 1) απόκλιση και 2) εργασιακό περιβάλλον - Η «ηλικία» αναφέρεται στην ηλικία του θύματος κατά τη στιγμή του ατυχήματος. - Η «οικονομική δραστηριότητα του εργοδότη» καλύπτει την κύρια οικονομική δραστηριότητα της τοπικής μονάδας της επιχείρησης που εργάζεται το θύμα. - Ο «τόπος» είναι η εδαφική μονάδα όπου συνέβη το ατύχημα. - Το «μέγεθος επιχείρησης» αναφέρεται στον αριθμό των εργαζομένων που απασχολούνται στην τοπική μονάδα της επιχείρησης του θύματος. - Το «καθεστώς απασχόλησης» σχετίζεται με το αν ο παθόντας είναι μισθωτός, αυτοαπασχολούμενος, μαθητευόμενος κ.λπ. - Η «φύση του ατυχήματος» περιγράφεται ως ο τρόπος με τον οποίο ένα αντικείμενο ή μια ουσία που δημιουργεί την κάκωση, έρχεται σε επαφή με τον παθόντα. - Ο «υλικός παράγοντας που οδήγησε στην κάκωση» περιγράφεται ως το αντικείμενο (μηχάνημα, αυτοκίνητο κ.λπ.) ή τα υλικά, οι ουσίες, οι ακτινοβολίες κ.λπ. ή η κατάσταση του εργασιακού περιβάλλοντος (στενότητα χώρου, φωτεινότητα, ολισθηρότητα δαπέδου κ.λπ.) που συνετέλεσε στη σωματική ή άλλη κάκωση του παθόντος. - Οι «ημέρες διακοπής» αναφέρονται στον αριθμό των ημερολογιακών ημερών κατά τις οποίες το θύμα δεν μπορεί να εργαστεί λόγω του εργατικού ατυχήματος. - Το «είδος τραυματισμού» αναφέρεται στις σωματικές επιπτώσεις του ατυχήματος στο θύμα. - Η «θέση εργασίας» αναφέρεται στη συνήθη ή περιστασιακή θέση εργασίας, δηλ. στη σταθερή και κινητή θέση εργασίας, αντίστοιχα. - Η «επαφή – τρόπος τραυματισμού» αναφέρεται στο πώς τραυματίστηκε το θύμα και στο πώς ήρθε σε επαφή με το αντικείμενο που προκάλεσε τον τραυματισμό. - Ο «υλικός παράγοντας που συνδέεται με την επαφή-τρόπο τραυματισμού» αναφέρεται στο αντικείμενο, εργαλείο ή όργανο με το οποίο ήρθε σε επαφή το θύμα ή στον ψυχολογικό τρόπο τραυματισμού. - Η «απόκλιση» που αναφέρεται στην περιγραφή του τελευταίου αφύσικου γεγονότος που οδήγησε στο ατύχημα. - Το «εργασιακό περιβάλλον», δηλαδή ο χώρος εργασίας, η περιοχή εργασίας ή η θέση όπου βρισκόταν ή εργαζόταν το θύμα ακριβώς πριν από το ατύχημα. Για την ταξινόμηση της οικονομικής δραστηριότητας της τοπικής μονάδας της επιχείρησης στην οποία εργάζεται το θύμα χρησιμοποιείται η ΣΤΑΚΟΔ – 08 (βασίζεται στη Στατιστική Ταξινόμηση των Οικονομικών Δραστηριοτήτων NACE Rev.2). Για την ταξινόμηση του επαγγέλματος χρησιμοποιείται η ΣΤΕΠ – 92 (ISCO – 08). Για το καθεστώς απασχόλησης χρησιμοποιείται η Διεθνής Ταξινόμηση (ISCE). Η γεωγραφική ταξινόμηση είναι βασισμένη στην ονοματολογία των εδαφικών μονάδων (NUTS2 & 3).
Πηγή ΕΛΣΤΑΤ  https://www.statistics.gr/ 

Σ.ΕΠ.Ε. (Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας)
Στο πλαίσιο της Έκθεσης Πεπραγμένων του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αποτυπώνονται τα ετήσια αναγγελθέντα εργατικά ατυχήματα. Αυτά διακρίνονται σε μη θανατηφόρα και θανατηφόρα. Παρουσιάζονται ανά κλάδο οικονομική δραστηριότητα, ηλικία, κατηγορία ατυχήματος (απόκλιση) και υλικό παράγοντα σύμφωνα με τη μεθοδολογία ESAW. Επιπλέον, παρουσιάζεται μια συγκριτική αποτύπωση των εργατικών ατυχημάτων που συλλέγονται από το ΣΕΠΕ και τον ΕΦΚΑ
ΣΕΠΕ https://ypergasias.gov.gr/ypourgeio/soma-epitheorisis-ergasias-sepe/ 

ESAW (Ευρωπαϊκές Στατιστικές σχετικά με τα Εργατικά Ατυχήματα) 
Με την οδηγία-πλαίσιο για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προβεί στην εναρμόνιση των στοιχείων σχετικά με τα εργατικά ατυχήματα. Η οδηγία ορίζει ότι «ο εργοδότης οφείλει να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχημάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόμενο ανικανότητα εργασίας μεγαλύτερη των τριών εργάσιμων ημερών» και «να συντάσσει και να θέτει στη διάθεση των αρμόδιων αρχών εκθέσεις για τα εργατικά ατυχήματα θύματα των οποίων υπήρξαν οι υπ’ αυτόν εργαζόμενοι, σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες ή/και πρακτικές.»
Το 1990 δρομολογήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση διαδικασίες για το σχέδιο εναρμόνισης των ευρωπαϊκών στατιστικών σχετικά με τα εργατικά ατυχήματα (ESAW). Το σχέδιο ESAW αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του προγράμματος-πλαισίου για δράσεις προτεραιότητας στον τομέα της στατιστικής πληροφόρησης. 
Σκοπός αυτού του έργου είναι η εναρμόνιση των κριτηρίων και των μεθοδολογιών που πρέπει να εφαρμόζονται κατά την καταγραφή των στοιχείων και αφορούν στα εργατικά ατυχήματα. Οι εν λόγω μεθοδολογίες αναπτύχθηκαν σε τρεις φάσεις.
Η φάση Ι, που είναι σε εξέλιξη από το 1993, καλύπτει τις μεταβλητές του ατυχήματος που προσδιορίζουν την οικονομική δραστηριότητα του εργοδότη, το επάγγελμα, την ηλικία και το φύλο του θύματος, τη φύση του τραυματισμού και το μέρος του σώματος που υπέστη την κάκωση, καθώς και τη γεωγραφική θέση, την ημερομηνία και την ώρα του ατυχήματος.
Η φάση ΙΙ, που είναι σε εξέλιξη από το 1996, συμπληρώνει τα πρώτα αυτά στοιχεία με πληροφορίες σχετικά με το μέγεθος της επιχείρησης, την εθνικότητα και το καθεστώς απασχόλησης του θύματος, καθώς και τις συνέπειες του ατυχήματος (ημέρες που έλειψε ο εργαζόμενος από την εργασία του), μόνιμη ανικανότητα ή θάνατος ως αποτέλεσμα του ατυχήματος.
Το πρώτο έτος αναφοράς για τη φάση ΙΙΙ του σχεδίου είναι το 2001. Η φάση ΙΙΙ καλύπτει όλες τις μεταβλητές που έχουν σχέση με τις αιτίες και τις συνθήκες υπό τις οποίες συμβαίνουν τα εργατικά ατυχήματα. Αυτές θα μπορούσαν να συμβάλουν στην εξακρίβωση των περιστάσεων και των συνθηκών που επικρατούν κατά τη χρονική στιγμή του ατυχήματος. Τα αποτελέσματα αυτών των αναλύσεων θα παράσχουν πληροφορίες, οι οποίες θα συμβάλουν στην ανάπτυξη νέων πολιτικών πρόληψης.

Ευρωπαϊκές Στατιστικές σχετικά με τα Εργατικά Ατυχήματα (ESAW)
https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-statistical-working-papers/-/ks-ra-12-002